ائمه اطهار(علیهمالسلام) علم غیب دارند و در مواقع لازم نیز از آن استفاده کردهاند.
شبهه: شیعیان میگویند امام آنها عصمت و علم غیب داشته است؛ اما مشکل آنجاست که از آن استفاده نکرده و مرتکب اشتباه شده است، یعنی این ویژگیها برای همین روزها در اختیار او قرار گرفته و حال آنکه در زمان مقرر و در مشکلات و حوادثی که جامعه را تهدید کرده از آن استفاده نکردهاند، پس داشتن این اوصاف به چه دردی میخورد و چه وجه تمایزی را بین او و دیگران ایجاد میکند وقتی قرار نیست از آن استفاده کنند.
در پاسخ به این سوال توجه به چند نکته لازم است:
نکته اول: امام معصوم تنها وظیفهاش حکومتداری نیست که اگر بر فرض محال اشتباهی از او رخ داد، دیگر امامت او را منکر شویم، وظیفه اصلی امام در جامعه، هدایتگری مردم و بیان دستورات الهی و نشان دادن راه سعادت به انسان در دنیا و آخرت است که در این قسمت باید معصوم باشد و هیچ خطا و اشتباهی از او رخ ندهد تا دستورات خداوند متعال را به درستی به مردم برساند، به درستی قرآن را تفسیر کند، معارف دین را به خوبی تبیین کند؛ چرا که اگر خطا کند بدون شک بندگان خدا گمراه میشوند.
نکته دوم: اینکه امام معصوم اشتباه کرده و تصمیم نادرستی گرفته، محل بحث است، خصم باید این را ثابت کند، علمای شیعه معتقدند به هیچ وجه در زندگی امام معصوم هیچ خطا و اشتباهی رخ نداده تا نیاز به توجیه و بررسی داشته باشد. اینکه ادعا شده امام دچار خطا شده، ادعایی گزاف است و نیاز به اثبات دارد، حتی در برخی موارد که کارگزاران امیرالمومنین(علیهالسلام) کار اشتباهی میکردند و حضرت آنان را عزل میکرد نیز خطایی از سمت حضرت رخ نداده است.
نکته سوم: شیعه معتقد است امام معصوم در اموری که مهم است و به دین ربط دارد و اگر در آن اشتباهی رخ دهد، دین مردم ضربه میخورد، از علم غیب خود استفاده میکند، یعنی هرگاه مسالهای رخ دهد که بحث هدایت جامعه و گمراهی مردم در میان باشد و تصمیم اشتباه امام، منجر به گمراهی مردم شده و یا دین تحریف شده یا به هر نحوی دین خدا آسیب بببیند، از علم غیب خود استفاده کرده و اجازه نمیدهد دین آسیب ببیند. به طور مثال علی بن یقطین از یاران امام کاظم(علیهالسلام) است که امام به او دستور میدهد به عنوان وزیر هارون الرشید بماند و به شیعیان کمک کند و تضمین میکند جان و مال و آبروی علی بن یقین را حفظ کند و در چند مورد از علم غیب خود استفاده کرده و جان او را نجات داد.[1]
اینگونه موارد در تاریخ بسیار است که امام معصوم برای هدایت مردم و جامعه از علم غیب خود استفاده کرده است، به طور مثال «حسن بن علی بن فضال» میگوید: شخصی به نام «عبدالله بن مغیره» به من گفت: من واقفی مذهب بودم، ناگهان در سینهام احساس تنگی کرده و احساس کردم راه مستقیم را طی نمیکنم، سپس به مکه رفتم و از خداوند متعال خواستم که من را به بهترین دین خود هدایت کند، پس به دلم افتاد خدمت امام رضا(علیهالسلام) برسم، پس به مدینه آمدم و کنار منزل ایشان رسیده و به غلام ایشان گفتم به صاحب خود بگو مردی از عراق آمده است، پس شنیدم که فرمود: ای عبدالله بن مغیره داخل شو، داخل شدم، تا نگاه حضرت بر من افتاد فرمود: «خداوند دعایت را مستجاب کرد و تو را به دین خود هدایت کرد» در این هنگام گفتم: شهادت میدهم که تو حجت خدا بر خلقش هستی». نمونه دوم ایمان آوردن «حسن بن علی الوشاء» به امامت امام رضا(علیهالسلام) است با دیدن علم غیب حضرت و خبر دادن از افکاری که به ذهن او خطور کرده بود.[2]
نکته چهارم: برخی از رفتار ائمه اطهار(علیهمالسلام) مورد انتقاد دشمنان قرار گرفته و به زعم خود امام معصوم دچار اشتباه شده است و بر اساس همان توهم خود بر امام معصوم و شیعه اشکال کردهاند، مثلا به رفتار امیرالمومنین(علیهالسلام) با طلحه و زبیر و معاویه(چرا با آنها سازش نکرد) اشکال میکنند، یا به صلح امام حسن یا به کارگزارن امیرالمومنین(علیهالسلام) که عزل شدند اشکال میکنند که اگر علم غیب داشته چرا آنها را قرار داد و... . علمای شیعه از قدیم تا زمان معاصر نیز پاسخ این سوالات را داده و گفتهاند:
اولا: معیار در انتخاب افراد، زمان حال و قابلیت آنها در زمان انتخاب شدن است نه آینده، یعنی اگر شخصی در زمان کنونی آدم قابل و درستی است و لیاقت حکومت را دارد، باید انتخاب شود، نمیتوان با این بیان که شما در آینده مرتکب خطا میشوید، آنها را کنار گذاشت، ممکن است او بگوید من خطا نخواهم کرد.
دوما: باید زمینه امتحان برای افراد وجود داشته باشد تا عیار انسان مشخص شود. تا زمینه امتحان پیش نیاید اصلا ایمان افراد شناخته نمیشود، ارزش انسان در مواقع حساس مشخص میگردد، لذا باید زمینهای برای امتحان فرد پیش آید تا بتوان ایمان و توان شخص را ارزشیابی کرد.
ثالثا: حضرت میخواهد برای آیندگان الگوسازی کند، همه که علم غیب ندارند تا باطن شخص را دیده و بر اساس آن تصمیم بگیرند، لذا حضرت میخواهد به یاران خود آموزش دهد که بر اساس ظواهر و حال فعلی افراد تصمیم بگیرند و افراد را انتخاب کنند.
____________________________________
پینوشت
[1]. برای مطالعه بیشتر به این مطلب مراجعه کنید.
[2]. برای مطالعه بیشتر به این مطلب مراجعه کنید.
شبهه: شیعیان میگویند امام آنها عصمت و علم غیب داشته است؛ اما مشکل آنجاست که از آن استفاده نکرده و مرتکب اشتباه شده است.
پاسخ: اولا: اینکه امام معصوم اشتباه کرده و تصمیم نادرستی گرفته، محل بحث است، خصم باید این را ثابت کند، علمای شیعه معتقدند به هیچ وجه در زندگی امام معصوم هیچ خطا و اشتباهی رخ نداده تا نیاز به توجیه و بررسی داشته باشد. ثانیا: شیعه معتقد است امام معصوم در اموری که مهم است و به دین ربط دارد و اگر در آن اشتباهی رخ دهد، دین مردم ضربه میخورد، از علم غیب خود استفاده میکند. ثالثا: برخی از رفتار ائمه اطهار(علیهمالسلام) مورد انتقاد دشمنان قرار گرفته و به زعم خود امام معصوم دچار اشتباه شده است و بر اساس همان توهم خود بر امام معصوم و شیعه اشکال کردهاند، که علما پاسخ داده و اصلا اشتباهی رخ نداده است.