-صداقت در دوستی با اهل بیت(علیه السلام) زمانی تحقق می یابد که فرهنگ سخنان ایشان در زندگی نمود عینی داشته باشد.
یکی از آرزوهای مؤمنین و محبّان واقعی خاندان عصمت و طهارت(علیهم السلام) این است که خود را به مرتبه و جایگاه دوستان واقعی اهل بیت(علیهم السلام) برسانند، ولی با این وجود کم نیستند افرادی که اطلاع کافی برای دست‌یابی به این مهم را نداشته و راه رسیدن به این آرزوی طلایی و با ارزش را به خوبی نمی‌دانند، در این بین در منابع روایی روایت بسیار زیبا و اثربخشی از امام صادق(علیه السلام) به یادگار مانده که راه دست‌یابی به این امر مهم را برای همگان مشخص کرده است.
ویژگی‌های ممتاز دوستان واقعی اهل بیت(ع)
1-شوق و اشتیاق به سوی حیات ابدی
یکی از ارکان و اصول معارف دینی و اسلامی معاد باوری و تلاش برای آبادانی حیات اخروی است. آیات فراوانی از قرآن کریم به این موضوع اختصاص داشته و همگان را به سوی حیات ابدی سوق داده است. یکی از آیات بسیار ارزشمند که به نوعی، صداقت و معاد باوری افراد را محک زده، آیه ششم و سوره مبارکه جمعه است. «قُلْ يا أَيُّهَا الَّذينَ هادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِياءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ؛[1] بگو: اى كسانى كه يهودى شدهايد، اگر پنداريد كه شما دوستان خداييد نه مردم ديگر، پس اگر راست مىگوييد درخواست مرگ كنيد». قرآن پژوهان در ذیل این آیه شریفه به نکات مهمی اشاره داشته‌اند: «همواره دوست واقعی مشتاق لقاى دوست خود است، و مىدانيم كه لقاى معنوى پروردگار در قيامت رخ مىدهد هنگامى كه حجاب‌هاى عالم دنيا كنار رفت، و غبارهاى شهوات و هوس‌ها فرو نشست، پردهها برداشته مىشود، و انسان با چشم دل جمال دلآراى محبوب را مىبيند، و بر بساط قربش گام مىنهد اگر شما راست مىگویيد و دوست خاص او هستيد پس چرا اين قدر به زندگى دنيا چسبيدهايد؟! چرا اين قدر از مرگ وحشت داريد؟ اين دليل بر اين است كه شما در اين ادعاى خود صادق نيستيد. قرآن همين معنى را به تعبير ديگرى در سوره بقره آيه 96 بازگو كرده است:
«وَ لَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلى حَياةٍ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَ ما هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذابِ أَنْ يُعَمَّرَ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِما يَعْمَلُونَ؛[2]آنها را حريص‌ترين مردم بر زندگى اين دنيا مىيابى، حتّى حريص‌تر از مشركان، تا آنجا كه هر يك از آنها دوست دارد هزار سال عمر كند، در حالى كه اين عمر طولانى او را از عذاب الهى باز نخواهد داشت و خداوند به اعمال آنها بينا است». در منابع روایی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که دوستان واقعی اهل بیت(علیهم السلام) به راستی که مشتاق حیات ابدی هستند: «رُوِيَ أَنَّهُ ع قَالَ يَا عَبْدَ اللَّهِ لَقَدْ نَصَبَ إِبْلِيسُ حَبَائِلَهُ فِي دَارِ الْغُرُورِ فَمَا يَقْصِدُ فِيهَا إِلَّا أَوْلِيَاءَنَا وَ لَقَدْ جَلَّتِ الْآخِرَةُ فِي أَعْيُنِهِمْ حَتَّى مَا يُرِيدُونَ بِهَا بَدَلًا؛[3] روايت شده كه امام صادق (عليه السّلام) فرمود: اى عبد اللَّه! به طور قطع، ابليس دام‌هاى خود را در اين سراى فريب گسترده و هدفش از آن جز دستيابى به دوستان ما نيست، ولى سراى ديگر به ديده آنان چنان پرجلال است كه هيچ چيزى را جايگزين آن نسازند».
2-اجتناب از دنیا گرایی و اسارت آن
براساس آموزه‌ها و معارف اسلامی ریشه و اساس همه بدی‌ها و گرفتاری‌های انسان در دنیا و آخرت اسیر شدن در حب و دوستی دنیا است. انسان به هر اندازه مقهور زیبایی‌های دنیا شده و به سوی آن شوق و رغبت از خود نشان دهد، بیشتر در معرض رذایل اخلاقی و وسوسه‌های شیطانی قرار خواهد گرفت؛ کما اینکه در منابع روایی در روایتی زیبا از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: «مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِي مَنْصُورٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حُبُّ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَةٍ؛[4] امام صادق (علیه السلام) فرمود: دلبستگى بدنيا سرآمد هر گناهى است». در روایت ارزشمند دیگری از امام صادق(علیه اسلام) ویژگی‌های ممتاز دوستان راستین اهل بیت(علیهم السلام) این چنین معرفی شده است: «إِنَّمَا كَانَتِ الدُّنْيَا عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الشُّجَاعِ الْأَرْقَمِ؛[5] دنيا از ديدگاه آنان چون مار گزنده خوش خط و خال و دشمنى بىزبان است». بر اساس این روایت دوستان واقعی اهل بیت(علیهم السلام) نه تنها عشق و علاقه‌ای به سوی زخارف مادی دنیا ندارند؛ بلکه آن را همچون ماری خطرناک و گزنده تلقی می نمایند. دشمنی بی‌منطق که هر آن می‌تواند هستی و دارایی واقعی انسان را بر باد داده و حیات ابدی انسان را تبدیل به نیستی و فنا نماید.
3-انس و عشق به خدا
در فرازی از سخنان امام صادق(علیه السلام) در خصوص شاخص ممتاز دوستان راستین اهل بیت(علیهم السلام) به یک ویژگی ممتاز اشاره می‌فرماید: «أَنِسُوا بِاللَّهِ [6] آنان با خدا انس دارند». بر خلاف دنیا پرستان که اسیر و فریفته آرزو های دنیوی شده و فرصتی برای خلوت و انس با خدای متعال ندارند، دوستان واقعی اهل بیت(علیهم السلام) بهترین اوقات و زیباترین فرصت‌ها را در ارتباط با خدا و انس با مناجات او صرف می‌کنند. ساعاتی از روز را به مناجات با خدا و تلاوت قرآن کریم اختصاص می‌دهند و هیچ گاه در این خصوص کوتاهی و سستی به خود راه نمی‌دهند .
4-اجتناب از مناطق ممنوعه الهی و هم رنگ نشدن با خطاکاران
علاوه بر ویژگی‌های ذکر شده امام صادق(علیه السلام) به یک خصوصیت استراتژی نیز اشاره می‌فرماید، خصوصیتی که مرز میان محب واقعی اهل بیت(علیهم السلام) و غیر واقعی است. ویژگی که به محبان راستین اهل بیت(علیهم السلام) اجازه ورود در مناطق ممنوعه را نمی‌دهد: «وَ اسْتَوْحَشُوا مِمَّا بِهِ اسْتَأْنَسَ الْمُتْرَفُونَ أُولَئِكَ أَوْلِيَائِي حَقّاً؛ [7] و از آنچه خوشگذرانها به آن عادت كردهاند، گريزانند. به يقين، اينان دوستان منند».
5- فتنه‌زدایی و اجتناب از جریان فتنه
«وَ بِهِمْ تُكْشَفُ كُلُّ فِتْنَةٍ وَ تُرْفَعُ كُلُّ بَلِيَّةٍ؛ به خاطر آنها هر فتنهاى ريشه كن شود و هر بلايى برطرف گردد». برخی از محققان در خصوص این فراز زیبا این چنین بیان داشته‌اند: منظور از فتنه در لسان قرآن و اهل بیت(علیهم السلام)، بیشتر فتنه‌های معنوی، اعتقادی و فکری است. انحرافات فکری و عقیدتی که در میان جامعه پیدا می‌شود به وسیله چنین کسانی رفع می‌شود، قائدتاً بصیرت و عمق تفکری دینی و مذهبی و مسئولیت‌شناسی و حضور به موقع در شناسایی فتنه و دفع خطر آن موجب فتنه‌زدایی از جامعه اسلامی می شود».
پی‌نوشت‌ها:
[1]. سوره مبارکه جمعه آیه 6.
[2]. سوره مبارکه بقره، آیه 96.
[3]. تحف العقول، ص301.
[4]. الخصال، ج1، ص25، ح87.
[5]. تحف العقول، ص301.
[6]. همان.
[7]. همان.
از جمله ویژگی های ممتاز دوستان اهل بیت(علیه السلام) آخرت گرایی، دنیا گریزی، انس و الفت با ذکر الهی و پرهیز از مناطق ممنوعه است.