از جمله اسم هایی که خداوند متعال در قرآن کریم، خود را با آنها معرفی کرده است، دو اسم «کبیر» و «متعال» است؛ مرحوم طبرسی(رحمه الله علیه) در شرح «کبیر» می نویسد: کبیر، به معنای سید و آقایی است که بر تمامی اشیاء قدرت دارد؛ و متعال نیز به معنای کسی است که با قدرت و عظمتش بر جمیع اشیاء برتری دارد.(1)
علامه طباطبایی(رحمه الله علیه) نیز در شرح این دو اسم از اسماء الهی می نویسد: «الْكَبِيرُ الْمُتَعالِ» دو اسم از اسماى حسناى خداوند متعال هستند، واژه «كبر» که در مقابلش واژه «صغر» قرار دارد، از معانى متضايفه هستند، زيرا وقتى اجسام، از نظر تفاوتى كه در كوچكى و بزرگى حجم دارند، بعضى با بعضى ديگر مقايسه شوند، آن جسمى كه به اندازه حجم جسم دیگر است همراه با مقداری زیادی، نسبت به آن بزرگ و آن ديگرى نسبت به اين كوچك است.
ليكن استعمال، اين دو كلمه را توسعه داده و در غير اجسام نيز به کار رفته‌اند، و از جمله موارد کاربرد آن، این است که در مورد خداوند سبحان به کار رفته است؛ اما كبريايى او معنايش اين است كه تمامى كمالات هر چيز را واجد و بدان احاطه دارد، پس وقتى كه می‌گوييم او كبير است معنايش اينست كه او كمال هر صاحب كمالى را دارد همراه با زيادتى.
واژه «متعال» نیز صفتى است از باب «تعالى» كه مبالغه در علو را می‌رساند، هم چنان كه آيه «تَعالى عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيراً»(اسری-43) بدان دلالت دارد، زيرا كلمه «عُلُوًّا كَبِيراً» مفعول مطلق است براى كلمه «تعالى» كه به جاى «تعاليا» به كار رفته است، پس خداى سبحان، هم «على» است و هم «متعال». على است، به خاطر اين‌كه او بر هر چيزى علو و سلطنت دارد؛ متعال است، به خاطر اين‌كه نهايت درجه علو را دارد، چرا که علو او از هر علوى بزرگ‌تر است، پس او آن‌چنان عاليى است كه بر هر عالى ديگر از هر جهت تسلط دارد. مفاد مجموع این دو اسم اين است كه خداى سبحان به هر چيزى محيط، و بر هر چيز مسلط است، و هيچ چيزى به هيچ وجهى از وجوه بر او مسلط نيست، و هيچ غيبى بر او غلبه نمی‌كند تا با غيبتش از حيطه علم او خارج شود، هم‌چنان هيچ شهادتى بر او مسلط نيست.(2)
در نتیجه: «کبیر» بودن خداوند متعال به این معناست که او تمام کمالات را دارد، بلکه بالاتر و عالی‌تر و هیچ نقصی ندارد. «متعال» هم به این معناست که او بر تمام اشیاء احاطه و سلطنت دارد و هیچ چیزی بر او احاطه ندارد.
پی نوشت :
(1). مرحوم طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج6، ص: 431.
(2). علامه طباطبایی، الميزان في تفسير القرآن، ج11، ص: 307.