-یکی از ویژگی های سبک زندگی رضوی برنامه ریزی و مدیریت زمان است.
یکی از مشکلات و گرفتاری‌هایی که بسیاری از انسان‌ها که در طول زندگی خود با آن دست به گریبان هستند، عدم مدیریت صحیح زمان و فرصت‌هایی است که خدای متعال در اختیار آنها قرار داده است. فقدان مدیریت صحیح در زندگی موجب شده است نیروی انسانی به موقع و در مکان صحیح مورد استفاده قرار نگیرد و به همین جهت آثار و تبعات نگران کننده و شومی برای آنها به وجود می‌آید؛ در فرهنگ روایات رضوی با توصیه و سفارش‌های طلایی برخورد می‌نماییم که کمک شایانی به مدیریت زمان و برنامه ریزی در زندگی انسان می نماید.
مدیریت زمان در سبک زندگی رضوی
در منابع روایی از امام رضا(عليه السلام) در خصوص لزوم مدیریت و برنامه ریزی هوشمندانه زمان، به نکات بسیار مهمی اشاره شده است که به نوعی ترسیم کننده چارچوب سبک زندگی دینی است: «إجتَهِدوا أن يَكونَ زَمانُكُم أربَعَ ساعاتٍ؛[1] امام رضا (عليه السلام): بكوشيد كه زمانتان را به چهار بخش تقسيم كنيد».
1-برنامه ریزی برای عبودیت و بندگی
بر اساس سبک زندگی توحیدی همه‌ی مراتب و جنبه‌های مختلف زندگی باید رنگ و بوی الهی و توحیدی به خود گیرد. برای دست‌یابی به این مهم، لازم است مباحث عبادی و توحیدی، در اولویت زندگی افراد باشد، به این معنا که بهترین زمان به موضوع ارتباط با خدای متعال اختصاص داشته باشد. در فراز ابتدایی روایت حضرت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) این چنین توصیه طلایی و ماندگار خود را برای شیعیان و محبان خود بیان می‌فرماید:«ساعَةً مِنهُ لِمُناجاةِ اللّه؛[2] زمانى براى مناجات با خدا» متأسفانه سبک زندگی‌های ماشینی و سکولار موجب شده است که مشغله‌های مادی و دنیوی جایی برای عبودیت و بندگی حق تعالی باقی نگذارد، برخی افراد با اینکه توان و طاقت سخت‌ترین کارهای دنیوی را دارند، ولی با این وجود با کسالت و بی‌حالی و حتّی بی‌رغبتی به مباحث عبادی نگاه می‌کنند. در اهمیت و ضرورت توجه به عبودیت و بندگی حق تعالی بخصوص مسأله نماز در زندگی در روایت دیگری از امام رضا(علیه السلام) نقل شده است: «قالَ (علیه السلام): أوَّلُ ما یُحاسَبُ الْعَبْدُ عَلَیْهِ، الصَّلاهُ فَإنْ صَحَّتْ لَهُ الصَّلاهُ صَحَّ ماسِواها، وَ إنْ رُدَّتْ رُدَّ ماسِواها؛[3] اوّلین عملى كه از انسان مورد محاسبه و بررسى قرار مى‌گیرد نماز است، چنانچه صحیح و مقبول واقع شود، بقیه اعمال و عبادات نیز قبول مى گردد وگرنه مردود خواهد شد».
2-برنامه‌ریزی برای جهاد اقتصادی و مالی
بر خلاف تصور برخی افراد که جایگاه و منزلتی برای کار و تلاش دنیوی قائل نبوده و نگاه پستی به این موضوع دارند، آیین مقدس اسلام سفارش و تأکید و ارزش خاصی برای کار و تلاش قائل بوده و همگان را توصیه به بهره‌وری هر چه بیشتر از امکانات و فرصت های دنیوی نموده است، «هُوَ أَنشَأَكُم مِنَ الأَرضِ وَاستَعمَرَكُم فيها؛[4] اوست که شما را از زمین آفرید، و آبادی آن را به شما واگذاشت!». از این رو در فرهنگ و اندیشه رضوی یک شخص مؤمن و موحد علاوه بر مباحث عبادی و تعبدی، ضروری است که به مباحث اقتصادی و معیشتی نیز توجه جدی داشته و برای آن برنامه ریزی دقیق داشته باشد و از هر گونه تنبلی و سستی بپرهیزد، در روایت مذکور امام رضا(علیه السلام) این چنین توصیه به برنامه ریزی برای مباحث اقتصادی و معیشیتی دارند: «و ساعَةً لِأمر المَعاشِ؛ زمانى براى تأمين معاش».
3-برنامه ریزی برای کسب معرفت و موعظه
در سبک زندگی رضوی کسب معرفت و دریافت موعظه‌های حسنه و نیک برای پیشرفت علمی و اخلاقی لازم و ضرروی است. چرا که انسان علاوه بر تقویت توانایی و نیازهای جسمی می‌بایست توجه ویژه‌ای به معنویات و ارتقای توان روحی و معنوی خود داشته باشد، به همین منظور بی‌نیازی از راهنمایی‌های اساتید اخلاق در روایت مورد بحث از امام رضا(علیه السلام) این چنین نقل شده است: «و ساعةً لِمُعاشَرَةِ الإخوانِ و الثِّقاتِ و الَّذينَ يُعَرِّفُونَ عُيُوبَكُم و يَخلِصونَ لَكُم فِي الباطِنِ؛[5] زمانى براى معاشرت با برادران و معتمدانى كه عيب‌هايتان را به شما مى‌شناسانند و در دل شما را دوست دارند».
4-برنامه ریزی برای شادی و تفریح
شاید این چنین تصور شود که در سبک زندگی دینی شادی، لذت و تفریح سالم جایگاهی ندارد، این در حالی است که در سبک زندگی رضوی نه تنها موارد مذکور مذموم نبوده بلکه مورد سفارش خاص نیز قرار داشته است، البته کسب لذات و شادی‌های مفرح می‌بایست در چارچوب آموزه‌های دینی و رهنمودهای عقلانی باشد در واقع فرهنگ رضوی و سبک زندگی رضوی نه تنها برای کسب لذات حلال ممنوعیت قائل نشده، بلکه آن را در مسیر صحیح و اصولی خود لازم و ضروری نیز قلمداد کرده است، کما اینکه در روایت نقل شده از امام رضا(علیه السلام) این چنین می‌فرمایند: «و ساعَةً تَخلُونَ فِيها لِلَذّاتِكُم و بِهذِهِ السّاعَةِ تَقدِروُن عَلَى الثَّلاثِ ساعاتٍ ؛ و ساعتى براى كسب لذّت‌هاى حلال با بخش چهارم توانايى انجام دادن سه بخش ديگر را به دست مى آوريد».
پی‌نوشت‌ها:
[1]. الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص337.
[2]. همان.
[3].الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص100.
[4].هود/61.
[5].الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص337.
مدیریت زمان در سبک زندگی رضوی شامل عناصری همچون برنامه ریزی برای عبادت و بندگی، تأمین معیشت و اقتصاد خانواده، شادی و تفریح و کسب معرفت می باشد.