- در دو روایت صحیح السند، بیان شده است که زیارت امام رضا (علیهالسلام) بر زیارت امام حسین (علیهالسلام) فضیلت بیشتری دارد. علّت این فضیلت به این صورت گفته شده که زوار امام رضا (علیهالسلام) کم هستند و فقط خواصّ شیعه به زیارت آن حضرت میروند. افضلیت زیارت آن حضرت، به صورت مطلق نیست، بلکه مربوط به زمانی است که مردم کمتر به زیارت آن امام همام (علیهالسلام) اهتمام دارند. لذا بعید نیست که در زمان ما که اکثریت قریب به اتفاق جمعیت ایران اسلامی را شیعیان اثنی عشری تشکیل میدهند و خیل عظیم عاشقان اهل بیت (علیهمالسلام) از دور و نزدیک برای زیارت آن حضرت شبانه روز بر گرد حرمش میگردند، این افضلیت وجود نداشته باشد.
سوال: آیا درست است که زیارت امام رضا(علیهالسلام) نسبت به زیارت امام حسین(علیهالسلام) ثواب بیشتری دارد؟
پاسخ: اگر چه ائمهی معصومین(علیهمالسلام) همگی از یک نور واحد خلق شدهاند،[1] اما روایات دربارهی فضیلت زیارت آن بزرگواران، مختلف است. در مورد مقایسه فضیلت زیارت ثامن الحجج(علیهالسلام) با زیارت امام حسین(علیهالسلام)، چند روایت وجود دارد که به نقل آنها میپردازیم:
1. شیخ کلینی با سندی صحیح[2] از علی بن مهزیار نقل میکند: «به امام جواد(علیهالسلام) عرض کردم: فدایتان شوم، زیارت امام رضا(علیهالسلام) فضیلت بیشتری دارد یا زیارت اباعبداللهالحسین(علیهالسلام)؟
حضرت فرمود: زیارت پدرم افضل است، زیرا همهی مردم امام حسین(علیهالسلام) را زیارت میکنند، اما جز خواص شیعه، کسی به زیارت پدرم نمیرود.»[3]
پدر علامه مجلسی در توضیح علتی که در ذیل این روایت بیان شده مینویسد: «اینکه فرمود: "فقط خواص شیعه به زیارت امام رضا(علیهالسلام) میروند"، به این علت است که زیارت امام رضا(علیهالسلام) مشقّت بسیار دارد، زیرا مسیر آن به نسبت اکثر مردم بسیار دور است و ثواب زیارت به اندازه مشقّت آن است. ممکن است به این علّت باشد که امام رضا(علیهالسلام) را فقط شیعیان اثنی عشری زیارت میکنند و سایر فرق شیعه و همچنین اهل سنت به زیارت ایشان نمیروند. پس مانعی وجود ندارد که رحمت خاص عظیمی بر زوار امام رضا(علیهالسلام) نازل شود. اما در مرقد امام حسین(علیهالسلام) موانع بسیار است و رحمتی که به سبب اجتماع شیعیان باشد در آنجا نازل نشود.»[4]
علامه محمد باقر مجلسی در توضیح این روایت مینویسد: «شاید این مطلب مختصّ آن زمان بوده باشد، زیرا شیعیان رغبتی در زیارت حضرت رضا(علیهالسلام) نداشتند و فقط خواصّ شیعه که فضیلت زیارت آن حضرت را میدانستند به زیارتشان میرفتند. بنابراین، در هر زمان زیارت امامی ثواب بیشتری دارد که زوار کمتری داشته باشد. ممکن است معنی روایت این باشد که اهل سنت هم به زیارت امام حسین(علیهالسلام) میروند اما امام رضا(علیهالسلام) را جز خواصّ (شیعیان) زیارت نمیکنند. در این صورت واژهی "مِن" در روایت، بیانیه خواهد بود. احتمال دیگر این است که منظور امام این باشد که از بین فرق مختلف شیعه، فقط کسانی که قائل به امامت همهی ائمه(علیهمالسلام) هستند، به زیارت آن حضرت میروند.»[5]
این نکته بسیار حائز اهمیت است که شرایط زمان و مکان در فضیلت زیارت تاثیرگذار است. در زمانی که به هر دلیل رغبت مردم به زیارت یکی از ائمه کمتر بوده، توصیه به زیارت آن امام بیشتر صورت گرفته است. در زمانی که به دلیل دوری و ناامنی مسیر خراسان، شیعیانی که در مدینه و عراق بودند کمتر رغبت به رفتن به زیارت آن حضرت داشتند. اهل سنت و سایر فرق شیعه که در آن زمان جمعیت زیادی از شیعیان ایران را تشکیل میدادند، به زیارت آن حضرت نمیرفتند چون ایشان را امام نمیدانستند. فرقههایی مثل اسماعیلیه و زیدیه که قائل به امامت امام رضا(علیهالسلام) نبودند، در مرکز و شمال ایران حضور بسیار پر رنگی داشتند. امروزه با توجه به اینکه شهر مقدس مشهد به قطب علمی و فرهنگی در جهان اسلام تبدیل شده است، نه تنها اهل سنّت ایران بلکه از سراسر کشورهای اسلامی به این شهر میآیند. نه تنها اهل سنت، بلکه غیر مسلمانان هم به زیارت آن حضرت رغبت دارند.
بر این اساس، بعید نیست که در زمان ما که زیارت قبور ائمهی بقیع با دشواری بسیار همراه است و به دلیل محدودیتهای ایجاد شده توسط حکومت سعودی و فاجعهی منا (در سال 1394ش) و تعطیلی عمره ایرانیان، زوار بسیار اندکی به بقیع میروند، زیارت این انوار مقدس از ثواب بیشتری برخوردار است.
2. شیخ صدوق با سندی صحیح [6] از جناب عبد العظیم حسنی نقل میکند: «به امام جواد(علیهالسلام) عرض کردم: متحیّرم بین زیارت قبر اباعبدالله(علیهالسلام) و زیارت پدر شما در طوس، نظر شما چیست؟ حضرت فرمودند: همین جا باش تا برگردم. سپس به داخل اتاق رفتند و برگشتند در حالیکه اشکهایشان بر گونههایشان جاری بود. سپس فرمودند: زوار اباعبدالله(علیهالسلام) زیادند، اما زوار قبر پدرم در طوس، کم هستند.»[7]
کم بودن زوار امام رضا(علیهالسلام) که علّت این حکم بیان شده، در زمان ما با توجه به گسترش و همهگیری تشیع دوازدهامامی در ایران و خراسان، ابدا صدق نمیکند. بلکه در سال بیش از 30 میلیون نفر از نقاط مختلف جهان، به زیارت مشهد الرضا (علیهالسلام) میآیند. شاید در بین قبور اهل بیت(علیهمالسلام) بیشترین زائر را دارد و از مهجوریت خارج شده است. مهجوریتی که با همین تأکیدات ائمه(علیهمالسلام) در طولانی مدت رفع گردیده است.
3. یحیی بن سلیمان مازنی از امام کاظم(علیهالسلام) نقل کرده: «کسی که قبر فرزندم علی(ع) را زیارت کند و شبی را نزد او به سر برد، مانند کسی است که خداوند را در عرش زیارت کرده است.» راوی (از روی تعجب) گفت: مانند کسی که خدا را در عرش زیارت کرده است؟ حضرت فرمود: «آری، چون روز قیامت شود، چهار نفر از پیشینیان و چهار نفر از پسینیان بر عرش خدای رحمان قرار می گیرند. چهار نفر پیشینیان نوح، ابراهیم، موسی و عیسی(علیهم السلام) هستند و چهار نفر از پسینیان محمد، علی، حسن و حسین(علیهمالسلام)؛ بعد از آن خوان طعام گسترده میشود و زائران قبور ائمه(علیهم السلام) به (گرد) آن مینشینند؛ بدانید که مقام زائران قبر فرزندم از همه بلندتر و پر ارجتر است.»[8]
بر اساس این روایت، ثواب زیارت امام رضا(علیهالسلام) بیشتر از سایر ائمه(علیهمالسلام) است. البته عرض کردیم که این مطلب مطلق نبوده و بنا بر شرایط خاصّ آن زمان گفته شده است. در روایتی از امام صادق (علیهالسلام) وارد شده که به امام موسی کاظم(علیهالسلام) اشاره کرد و فرمود: «فرزندی از ایشان در طوس کشته میشود، از شیعیان ما جز افراد بسیار کمی، کسی به زیارت او نمیرود.»[9]
در نتیجه: در دو روایت صحیح السند، بیان شده که زیارت امام رضا(علیهالسلام) بر زیارت امام حسین(علیهالسلام) فضیلت بیشتری دارد. علت این فضیلت این است که زوار امام رضا(علیهالسلام) کم است؛ افضلیت زیارت آن حضرت، به صورت مطلق نیست، بلکه مربوط به زمانی است که مردم کمتر به زیارت آن امام همام (علیهالسلام) اهتمام دارند. لذا بعید نیست که در زمان ما که اکثریت قریب به اتفاق جمعیت ایران اسلامی را شیعیان اثنی عشری تشکیل میدهند و خیل عظیم عاشقان اهل بیت (علیهمالسلام) از دور و نزدیک برای زیارت آن حضرت شبانه روز بر گرد حرمش میگردند، این افضلیت وجود نداشته و زیارت سیدالشهداء از ثواب بیشتری برخوردار باشد.
___________________________________
پینوشت
[1]. نعمانی، الغیبة، نشر صدوق، چ1، تهران، 1397ق، ص93.
[2]. مجلسی اول، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه (ط - القديمة)، ج5، ص391.
[3]. شیخ کلینی، الكافي، دار الکتب الإسلامية، ج4، ص584.
[4]. محمد تقی مجلسی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه (ط - القديمة)، مؤسسه فرهنگى اسلامى كوشانبور، چ2، قم، 1406ق، ج5، ص391.
[5]. محمد باقر مجلسی، ملاذ الأخيار في فهم تهذيب الأخبار، كتابخانه آيه الله مرعشي نجفي، چ1، قم، 1406ق، ج9، ص216.- همو، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، دار الكتب الإسلامية، چ2، تهران، 1404ق، ج18، ص312.
[6]. محمد تقی مجلسی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه (ط - القديمة)، ج5، ص395.
[7]. شیخ صدوق، عيون أخبار الرضا عليه السلام، نشر جهان، چ1، تهران، 1378ق، ج2، ص256.
[8]. شیخ کلینی، الكافي، دار الکتب الإسلامية، چ4، تهران، 1407ق، ج4، ص585- شیخ صدوق، عيون أخبار الرضا عليه السلام، نشر جهان، چ1، تهران، 1378ش، ج2، ص260.
[9]. شیخ صدوق، عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج2، ص259.
سوال: آیا درست است که زیارت امام رضا (علیهالسلام) از زیارت امام حسین (علیهالسلام) ثواب بیشتری دارد؟
جواب: اگر چه ائمهی معصومین (علیهمالسلام) همگی از یک نور واحد خلق شدهاند، [1] اما روایات دربارهی فضیلت زیارت آن بزرگواران، مختلف است. در دو روایت صحیح السند، بیان شده است که زیارت امام رضا (علیهالسلام) بر زیارت امام حسین (علیهالسلام) فضیلت بیشتری دارد. علّت این فضیلت به این صورت گفته شده که زوار امام رضا (علیهالسلام) کم هستند و فقط خواصّ شیعه به زیارت آن حضرت میروند. افضلیت زیارت آن حضرت، به صورت مطلق نیست، بلکه مربوط به زمانی است که مردم کمتر به زیارت آن امام همام (علیهالسلام) اهتمام دارند. لذا بعید نیست که در زمان ما که اکثریت قریب به اتفاق جمعیت ایران اسلامی را شیعیان اثنی عشری تشکیل میدهند و خیل عظیم عاشقان اهل بیت (علیهمالسلام) از دور و نزدیک برای زیارت آن حضرت شبانه روز بر گرد حرمش میگردند، این افضلیت وجود نداشته باشد.