ابعاد معرفتی دحو الارض

13:02 - 1399/04/28

-روزی زمین، اززیر آب بیرون آورده شد و روزی نیز بدن های ما از زیر خاک همین زمین بر خواهد خاست، بیندیشیم که چه آخرتی را ساخته ایم.

دحو الارض

رونمایی از میدان مسابقه دنیا
«دَحْو»به معنای وسعت بخشیدن به چیزی است. [1] زمینی که در آن قرار گرفته ایم میدان مسابقه ای است که انسان ها پی در پی وارد آن شده، نمایش خود را اجرا می کنند، جوهره انسانیت و ایمان خود را ابراز می کنند و سپس جای خود را به افراد بعد از خود می دهند و همچنان تا روز قیامت کبری این مسابقه در جریان است.
قرآن کریم در مورد گسترانیدن زمین می فرماید: «وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِكَ دَحاها؛ [2] و زمين را بعد از آن گسترش داد.» یکی از جهات اهمیت روز گسترش زمین، رونمایی از کره خاکی است که قرار است محل آزمون بندگان خدا باشد. سخن از آزمونی است که هیچ انسانی را از آن گریزی نیست چنان که قرآن کریم می فرماید: «أَ حَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُواْ أَن يَقُولُواْ ءَامَنَّا وَ هُمْ لَا يُفْتَنُونَ وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ  فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُواْ وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِين‏؛ [3] آيا مردم پنداشتند كه تا گفتند ايمان آورديم، رها مى ‏شوند و مورد آزمايش قرار نمى‏ گيرند؟ و به يقين، كسانى را كه پيش از اينان بودند آزموديم، تا خدا آنان را كه راست گفته‏ اند معلوم دارد و دروغگويان را [نيز] معلوم دارد.»

آغاز و پایان حیات کره خاکی
با نمایان شدن کره خاکی و گسترده شدن خشکی ها، نسیم حیات بر آن وزیدن گرفت و ظهور گیاهان و حیوانات، نویدبخش آماده سازی زمین برای زندگی انسان را می داد؛ چرا که به فرموده قرآن کریم، خلقت هر آنچه در زمین است برای انسان است؛ مثل این که می فرماید: «هُوَ الَّذي خَلَقَ لَكُمْ ما فِي الْأَرْضِ جَميعا؛ [4] اوست آن كسى كه آن چه در زمين است، همه را براى شما آفريد.» یادآوری پدیدار شدن خشکی از جایی که امروزه کعبه در آن قرار دارد و گسترش آن، این مسأله را به انسان یادآور می شود که نه تنها ایجاد ملزومات حیات بشر، اتفاقی نیست بلکه همان گونه که آمده است می تواند از بین برود.
آری! دحو الأرض، درس معاد و قدرت خدایی را گوشزد می کند که زمین مرده را سراسر زنده کرد.

آغاز حیات زمین؛ آغاز تفکر توحیدی
زمین و موجودات روی آن، در قرآن کریم بارها به عنوان نشانه های توحیدی مورد استناد قرار گرفته اند. انسان، روزیِ خود را از زمین بر می گیرد و همه لذت های زندگی را بر روی همین کره خاکی تجربه می کند. موجودات روی زمین جلوه ای از قدرت، علم، حکمت، رحمت، الهی هستند. قرآن کریم بارها با اشاره به گوشه گوشه طبیعت، اوصاف خدای متعال را اثبات و یادآوری می کند.

زمین، و توحید در رازقیت
رزقی که از زمین برای استفاده انسان به دست می آید شاهدی بر توحید در رازقیت است؛ یعنی تنها خداست که رزق و روزی بندگان خویش و هر چه آفریده است را می دهد چنان که می فرماید: «قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ؛ [5] بگو: «چه كسى شما را از آسمان ها و زمين روزى مى ‏دهد؟» بگو: اللَّه!»

زمین، جلوه گاه قدرت نمایی خالق بی همتا
حوادث روزمره زندگی مثل طلوع و غروب آفتاب، تغییر فصول سال، تغییرات آب و هوا و... بسیار اعجاب انگیز هستند و شاهد قدرت، عظمت و علم و حکمت خدای متعال هستند به شرطی که به دیده دقّت نگریسته شوند و تکرار آنها موجب غفلت از عظمت آنها نشود. پس، زمین، جلوه گاه قدرت نمایی و نشانه های عظمت باری تعالی است؛ مثل این که می فرماید: «وَ اللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِنْ ماءٍ فَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلى‏ بَطْنِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلى‏ رِجْلَيْنِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلى‏ أَرْبَعٍ يَخْلُقُ اللَّهُ ما يَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِير؛ [6] و خداست كه هر جنبنده ‏اى را [ابتدا] از آبى آفريد. پس پاره‏ اى از آن ها بر روى شكم راه مى ‏روند و پاره ‏اى از آن ها بر روى دو پا و بعضى از آن ها بر روى چهار [پا] راه مى ‏روند. خدا هر چه بخواهد مى‏ آفريند. در حقيقت، خدا بر هر چيزى تواناست.»

زمین، آموزگار درس معاد
یکی از مهمترین بهره های معرفتی از زمین، آموختن و یادآوری درس معاد است؛ درسی که فراموشی آن موجب خسران و عدم مهیا شدن برای آخرت خواهد شد. قرآن کریم برای محسوس کردن معاد و زنده شدن دوباره مردگان، از طبیعت و رشد و نمو گیاهان مثال زده و می فرماید: «وَ مِنْ آياتِهِ أَنَّكَ تَرَى الْأَرْضَ خاشِعَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَيْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ إِنَّ الَّذِي أَحْياها لَمُحْيِ الْمَوْتى‏ إِنَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ؛ [7] و از آيات او اين است كه زمين را خشك (و بى‏ جان) مى‏ بينى، امّا هنگامى كه آب (باران) بر آن مى‏ فرستيم به جنبش درمى ‏آيد و نموّ مى‏ كند؛ همان كسى كه آن را زنده كرد، مردگان را نيز زنده مى‏ كند؛ او بر هر چيز تواناست!»

دحو الارض؛ یادآور روز قیامت
در کنار اعمال مستحبی وارد شده در روز دحو الارض، در یکی از دعاهای این روز بزرگ ضمن اشاره به عظمت روز دحو الارض و گسترش زمین کعبه، به آن سوی سکه گسترش زمین که همان روز قیامت و جمع شدن بساط آزمون دنیاست با عبارت «يَوْمَ التَّلاقِ؛ روز ملاقات [با خدا].» اشاره می شود. [8] حقیقت آن است که، دقت در فلسفه روز دحو الارض و روز پهن شدن سفره زندگانی دنیا برای بشر، جمع شدن این سفره موقتی و برپا شدن آخرت ابدی را به خاطر انسان می آورد و این، یکی دیگر از ابعاد معرفتی روز بزرگ دحو الارض است که در کنار انجام اعمال این روز گرانقدر شایسته توجه و بهره برداری است.

پی نوشت
[1] ‏محمد بن احمد ازهری، تهذیب اللغة (دار إحياء التراث العربي: بیروت، ۱۴۲۱)، ج 5, 123.
[2] سوره نازعات، آیه 30.
[3] سوره عنکبوت، آیات 2و3.
[4] سوره بقره، آیه 29.
[5] سوره سبأ، آیه 24.
[6] سوره نور، آیه 45.
[7] سوره فصلت، آیه 39.
[8] ‏محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجد (المکتبة الاسلامية للنشر و التوزیع: بیروت، ۱۴۱۱)، ج 2, 669.

یادآوری دحو الارض به عنوان روز رونمایی از کره خاکی زمین به عنوان میدان آزمون انسان ها، تأثیر ویژه ای بر یادآوری توحید، معاد و قیامت دارد. 

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
6 + 12 =
*****