در روایت ابن ابی یعفور دربارهی ارتباط جنسی با کنیز در جایی است که نوزاد حضور دارد، حضرت این نوع ارتباط جنسی را مجاز دانستهاند.
سوال:
آیا روایتی داریم که رابطهی جنسی در برابر دیگران را مجاز دانسته باشد؟
جواب:
دین اسلام در سه بخش هستی شناسی (اصول دین و عقائد)، قوانین (احکام شرعی) و اخلاق، جامعیت دارد. در بخش احکام شرعی ریز و درشتِ باید و نبایدهای فقهی و حقوقی، در قرآن و روایات بیان گردیده است. ازدواج، یکی از بخشهای مهم زندگی انسانهاست. آیات و روایات فراوانی دربارهی مسائل مربوط به ازدواج بیان شده است. در این باره، برخی کارها، حرام و برخی کارها واجب اعلام شدهاند. اعمال مستحب و مکروه نیز مشخص شده است.
زمان و مکان و شرایط و بایدها و نبایدهای مربوط به مسائل نکاح و مقدمات آن، در کتابهای فقهی ازدواج (موسوم به کتاب النکاح) بر اساس آیات و روایات نوشه شده است. از جمله مسائل ازدواج، مسائل مربوط به زمان مواقعه (عمل جنسی و زناشویی) بین زن و شوهر است. از نظر اسلام، نگاه کردن به عورت دیگران حرام است.[1] از طرفی، پوشاندن عورت در برابر دیگران واجب است.[2] فقط زن میتواند به عورت شوهرش نگاه کند و شوهر هم به عورت همسرش. زن و شوهر، در غیر خلوت خودشان باید عورت خود را بپوشانند. از این جهت، زن و شوهر وظیفه دارند که از انجام اعمال جنسی در مرأی و منظر دیگران خودداری نمایند[3] و دیگران هم باید نگاه خود را از دیدن اعمال جنسی آنان حفظ کنند. امیرالمومنین(علیهالسلام) از جایی عبور میکردند، چهارپای نر و مادهای مشغول جفتگیری در کنار جاده بودند، حضرت رویشان را برگرداندند و فرمود: «شایسته نیست که شما مانند این حیوانات عمل کنید. این کار جزء منکرات است، انسان در جایی میتواند مواقعه کند که هیچ مرد و زنی او را نبیند.»[4] امام زین العابدین(علیهالسلام) وقتی که میخواستند با همسرشان مواقعه کنند، درها را میبستند و پردهها را میانداختند و خدمتگذاران را از خانه مرخص میکردند.[5]
اما در مورد عمل جنسی در جایی که نوزاد حضور دارد، مسئله فرق میکند. نوزادان، نیازمند مراقبت ویژه هستند و مادر به صورت تمام وقت در کنار کودک حضور دارد تا نیازمندیهای او را تأمین نماید و از او در برابر خطرات و آسیبها مراقبت نماید. آیا حضور نوزاد که از دستگاه ادراکی ضعیفی برخوردار است و از طرفی باید نزدیک مادر باشد، مانع از عمل زناشویی است؟ فقه شیعه به این سوال پاسخ داده است.[6] دو دسته از روایات در این خصوص وجود دارد:
1. روایاتی که از این عمل نهی کردهاند
در این باره چندین روایت وجود دارد که به صورت صریح و با شدت از این عمل نهی کردهاند. به چند مورد از این روایات دقت کنید:
أ. امام صادق(علیهالسلام) فرمودند: مرد با همسر و کنیز خود در حالیکه در خانه نوزادی هست، جماع نکند؛ زیرا این باعث میشود که نوزاد زناکار بشود.[7]
ب. پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) فرمودند: «قسم به خدایی که جان من در اختیار اوست، اگر مردی با زنش جماع کند در حالیکه در خانه، نوزادی بیدار باشد که آن دو را میبیند و صدایشان را میشنود، آن نوزاد ابدا سعادتمند نمیشود، آن کودک زناکار میشود.»[8]
ج. امام باقر(علیهالسلام) به جابر فرمودند: «از جماع کردن در جایی که کودک ممیّزی حضور دارد که میتواند حال تو را توصیف کند، بپرهیز.»[9]
2. روایتی که مواقعه با کنیز در حضور نوزاد را اجازه داده است
ابن ابی یعفور از امام صادق(علیهالسلام) دربارهی مردی که با کنیزش نزدیکی میکند، در حالیکه در خانه کسی است که مواقعه را میبیند و میشنود، سوال کرد. امام(علیهالسلام) فرمودند: «اشکالی ندارد.»[10]
این روایت از نظر سندی صحیح است[11] زیرا شیخ طوسی آن را با سند صحیح از کتاب حسین بن سعید اهوازی نقل کرده است. حسین بن سعید اهوازی که خود از موثّقین است[12]، با دو واسطه از امام صادق (علیهالسلام) نقل کرده است. هر دوی این افراد نیز جزء افراد مورد اعتماد هستند.[13]
برخی از فقهای شیعه بر اساس این صحیحه فتوا دادهاند. شیخ طوسی در النهایه [14]، ابن ادریس در السرائر [15]، محقق حلّی در شرایع و مختصر النافع [16]، سبزواری در کفایة الاحکام [17] و شیخ حرّ عاملی در وسائل الشیعة [18] کسانی هستند که چنین فتوایی دادهاند.
مغالطهای که در سایتها و کانالهای ضدّ شیعه انجام گرفته است، بر اساس برداشتی نادرست از کلمهی «مَن» در متن عربی این روایت است. زبان عربی کاملترین زبان از نظر گسترهی لغات و قواعد دستوری است. پیچیدگیهای بسیاری در این زبان وجود دارد که عدم آگاهی از آن موجب برداشت نادرست از متون عربی میشود. در مورد این روایت هم همین اتفاق رخ داده است. «مَن» موصوله در زبان عربی به معنای «کسی که» است. این کلمه مبهم است و ممکن است شامل هر شخصی بشود. زن یا مرد، کودک یا پیر. اما در یک روایت فقهی که با دهها مسئله و موضوع فقهی دیگر در ارتباط است، نباید این کلمه را به صورت عمومی معنی کنیم. بلکه باید بر اساس اصول و مبانی و سایر مسائل همطراز این مسئله، مصادیق «مَن» را در متن روایت مشخص نماییم. در واقع سایر روایات، قرینه میشود برای تخصیص معنایی روایت. یعنی بعضی از مسائل در قاموس اسلام و بر اساس آیات و روایات دیگر، کاملا مشخص است. مثلاً حرمت نگاه دیگران به رابطهی جنسی زن و شوهر و وجوب انجام نزدیکی جنسی در خفا، کاملا روشن است. اما مسئلهای که هست، در مورد جایی است که نوزادی در اتاق هست و ممکن است بیدار باشد و ببیند. برخی از روایات به شدت از انجام عمل زناشویی در مقابل نوزاد نهی کرده است.
همهی اینها قرینه میشود برای معنی کردن صحیح این روایت. به این صورت که روایت ابن ابی یعفور، ناظر به همین روایات و در مورد همین مسئله است. منظور از «من یری ذلک»، نوزادی است که در خانه هست. بزرگانی مانند شیخ یوسف بحرانی و صاحب جواهر، در شرح فتوای کسانی که طبق این تک روایت فتوا دادهاند، به همین نکته اشاره کردهاند.[19] فیض کاشانی هم همین برداشت را کرده است و منظور از «مَن» موصوله را نوزادی دانسته است که ادراکات کمی دارد و متوجّه عمل جنسی نمیشود. [20]
خلاصه:
روایت ابن ابی یعفور مربوط به نزدیکی جنسی با کنیز در جایی است که نوزاد شیرخوار حضور دارد. هرچند در سایر روایات از این عمل نهی شده است، اما جواز این عمل از این روایت برداشت میشود و آن روایات بر کراهت شدید حمل میشوند.
_________________________________
پینوشت
[1]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی، چ2، قم، 1413ق، ج4، ص9 و 13.
[2]. محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، موسسه سید الشهداء علیه السلام، چ1، قم، 1407ق، ج1، ص121.
[3]. جمعی از پژوهشگران زیر نظر آیت الله شاهرودی، موسوعة الفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل البیت علیهم السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، چ1، قم، 1423ق، ج11، ص41.
[4]. ابن ابی جمهور احسائی، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، دار سید الشهداء علیه السلام، چ1، قم، 1405ق، ج3، ص305.
[5]. شیخ کلینی، الكافي، دارالکتب الإسلامية، چ4، تهران، 1407ق، ج5، ص500.
[6]. قدرت الله انصاری شیرازی، موسوعة احکام الاطفال و ادلتها، مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام، چ1، قم، 1429ق، ج3، ص492.
[7]. شیخ کلینی، الكافي، ج5، ص499.
[8]. شیخ کلینی، الكافي، ج5، ص500.
[9]. عبد الله و حسین ابنا بسطام، طب الأئمة عليهم السلام، دار الشریف الرضی، چ2، قم، 1411ق، ص133.
[10]. شیخ طوسی، تهذيب الأحكام، دارالکتب الاسلامیة، چ4، تهران، 1407ق، ج8، ص208.
[11]. محمد باقر مجلسی، ملاذ الأخيار في فهم تهذيب الأخبار، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چ1، قم، 1406ق، ج13، ص407.
[12]. شیخ طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم، مکتبة المحقق الطباطبایی، چ1، قم، 1420ق، ص149.
[13]. احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشي، موسسة النشر الاسلامی، چ6، قم، 1365ش، ص142، حماد بن عیسی- رجال النجاشي، ص213، عبد الله بن ابی یعفور.
[14]. شیخ طوسی، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، دار الکتب العربی، چ2، بیروت، 1400ق، ص499.
[15]. ابن ادریس حلی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، دفتر انتشارات اسلامی، چ2، قم، 1410ق، ج2، ص641.
[16]. محقق حلی، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، موسسه اسماعیلیان، چ2، قم، 1408ق، ج2، ص261- محقق حلی، المختصر النافع فی فقه الامامیة، موسسه مطبوعات دینی، چ6، قم، 1418ق، ج1، ص186.
[17]. محقق سبزواری، کفایة الاحکام، دفتر انتشارات اسلامی، چ1، قم، 1423ق، ج2، ص197.
[18]. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، موسسه آل البیت علیهم السلام، چ1، قم، 1409ق، ج21، ص90.
[19]. شیخ یوسف بحرانی، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، دفتر انتشارات اسلامی، چ1، قم، 1405ق، ج24، ص328.- شیخ محمد حسن نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، دار احیاء التراث العربی، چ7، بیروت، 1404ق، ج30، ص313.
[20]. فیض کاشانی، مفاتیح الشرایع، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چ1، قم، بی تا، ج2، ص287.
سوال: آیا روایتی داریم که رابطه ی جنسی در برابر دیگران را مجاز دانسته باشد؟
جواب: در بسیاری از روایات به شدت از انجام عمل جنسی در جایی که نوزاد حضور دارد نهی شده است. در روایت ابن ابی یعفور دربارهی ارتباط جنسی با کنیز در جایی است که نوزاد حضور دارد. حضرت این نوع ارتباط جنسی را مجاز دانستند. البته این عمل دارای کراهت شدید است و عواقب بسیاری برای آن کودک خواهد داشت.