مضطر واقعی کیست

بررسی در کلمات امامان معصوم (علیهم‌السلام) و بزرگان دین، ما را به این نکته بسیار مهم می‌رساند که آن‌کس می‌تواند از وجود امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بهره ببرد که خود را مضطر ایشان ببیند و راه نجاتش را در چنگ انداختن به دامن مبارکشان بداند. در دعای ندبه اوج این اضطرارها بیان می‌شود آنجا که با عبارت "أَيْنَ" و همچنین "عزیزٌ علیَّ" این دل‌تنگی و اضطرار بر زبان جاری می‌شود. در یکی از فرازهای بسیار مهم این دعا به اوج مصیبت‌های بشریت اشاره می‌شود آنجا که می‌خوانیم: «أَيْنَ الْمُعَدُّ لِقَطْعِ دابِرِ الظَّلَمَةِ؟ أَيْنَ الْمُنْتَظَرُ لِإِقامَةِ الْأَمْتِ وَالْعِوَجِ؟ أَيْنَ الْمُرْتَجى لِإِزالَةِ الْجَوْرِ وَالْعُدْوانِ؟[1] کجاست آن مهیا گشته برای ریشه‌کن کردن ستمکاران؟ کجاست آن‌که برای راست نمودن انحراف و کجی به انتظار اویند؟ کجاست آن امید شده برای از بین بردن ستم و دشمنی؟»
دنیای کفر با جلوه‌های نو به نو و پیشرفت‌های ظاهری، ما را در غفلتی واقعی فرو برده است؛ غفلتی از جنس راضی شدن به چیزی کم. یکی از کارهایی که تکنولوژی‌ها برای انسان انجام داده‌اند به‌غیراز خدمات مادی که به انسان داده‌اند ایجاد یک خودباوری کاذب بوده است که من می‌توانم از عهده تمامی مسائلم برآیم و این در حالی است که بیشترین امکاناتی که همین تکنولوژی‌ها برای انسان به ارمغان آورده‌اند در خدمت دنیای استکبار و گسترده سازی ظلم او بوده است.
تکنولوژی‌ها اگر بتوانند دنیای ما را آباد کنند (که هم به سبب قرار گرفتن عمده‌ی فرآورده‌ها و محصولاتش در خدمت دنیای ستمکاران عالم همین میزان را هم نتوانسته‌اند برآورده کنند) همان‌طور که از اسمشان نیز معلوم است پیشرفت‌های معنوی را نمی‌توانند برای ما حاصل کنند. پیشرفت‌های معنوی چیزی نیست که با ابزارهای پیشرفته که عموماً با مهندسی فکر غربی و برای تحقق اهداف آن‌ها تولید شده است، به دست بیاید و حال اینکه انسان موجودی است که غیر از ابعاد مادی دارای ابعاد روحانی و معنوی نیز می‌باشد. چه کسی قرار است تشنگی انسان برای رسیدن به سعادت و کمال را تأمین نماید؟
آنچه این روزها از ابزارهای دنیای مدرن ترویج و گسترش پیدا کرده است غفلت از ذخیره‌ی عالم هستی است که قرار است با دستان مبارکش تمام احتیاجات حقیقی بشریت برطرف گردد.
انسانی می‌تواند نام منتظر واقعی را بر خود بگذارد که حقیقتاً مضطر باشد و درک اضطرار چیزی است که با معرفت حاصل می‌شود. تا انسان در غفلت باشد این اضطرار حاصل نمی‌شود و به‌طور طبیعی برای رفع آن حرکتی نیز نخواهد کرد. اضطرار، اوج یک نیاز را می‌رساند و نیاز تا احساس نشود، حرکتی برای تأمین آن صورت نخواهد پذیرفت. دنیای کفر پایه‌هایش بر کتمان همین معارف استوار است و همه‌ی ابزارهایی که در دنیای مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرند برای ایجاد حائل بین ما و معارف حقه هستند. امام علی (علیه‌السلام) دراین‌باره می‌فرمایند: «بُنِيَ اَلْكُفْرُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ اَلْفِسْقِ وَ اَلْغُلُوِّ وَ اَلشَّكِّ وَ اَلشُّبْهَةِ؛[2] كفر بر چهار پايه است: فسق و غلوّ و شكّ‌ و شبهه.»
حال باید به این سؤال پاسخ داد که کدام معرفت‌هاست که انسان را نسبت به مضطر به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خواهد ساخت؟ دو دسته معرفت است که انسان را به آن اضطرار حقیقی خواهد رساند که تا فردی به آن دو دسته معرفت دست نیابد و آن را تبدیل به باوری عمیق در درون خود نکند دستش به دامان امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نخواهد رسید:

1. معرفت به فقر ذاتی انسان:
انسان اگر بداند که در درگاه الهی فقیر است و محتاج که حقیقتاً این‌گونه نیز هست، بسیاری از غفلت‌ها از او دور خواهند شد. خداوند در آیه 15 سوره فاطر می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيد؛ ای مردم، همه شما به خدا نيازمنديد.  اوست بی‌نیاز و ستودنی.» باور به این حقیقت انسان را جلو می‌اندازد و او را به منابع حقیقی قدرت که هم دنیای او را تضمین می‌کنند و هم او را به آخرت نزدیک می‌گرداند؛ اما امکانات مادی که امروز در اختیار بشر قرار گرفته است او را از این فقر ذاتی دور کرده است چراکه خود را از هر زمان دیگر قوی می‌پندارد؛ اما امامان معصوم (علیهم‌السلام) در کلام نورانی‌شان انسان را از تکیه کردن بر این سراب‌ها به‌شدت بر حذر داشته‌اند. امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «لا یَنبَغی لِلعَبدِ اَن یَثِقَ بِخَصلَتَینِ: اَلعافِیه وَ الغِنیَ بَینا تَراهُ مُعافی اِذ سَقِم؛ وَ بَینا تَراهُ غَنِیّا اِذِ افتَقَرَ؛[3] بنده را سزاوار نیست که به دو خصلت اعتماد کند: تندرستی و توانگری، زیرا در این حال که او را تندرست می‌بینی ناگهان بیمار شود و همین‌طور که او را توانگر می‌بینی ناگهان تهیدست گردد.»

2. معرفت به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ذخیره‌ی الهی:
معرفت دومی که باید در اینجا به دنبال آن بود و آن را تبدیل به یک باور راسخ کرد این است که حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) عصاره‌ی تمام خلقت است و کار به دستان مبارک او به سرانجام خواهد رسید و گره‌های کور با اشاره‌ی انگشت او باز خواهد شد. در وصف بلندای عزت این امام عزیز همین بس که امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «لَو أدرَکتُهُ لَخَدَمتُهُ أیّامَ حَیاتی؛[4] اگر او [امام زمان علیه‏السلام] را درمی‌یافتم، تمام عمر به او خدمت می‌کردم.»
باور به این دو معرفت برای انسان کشش و جذب ایجاد می‌کند که از فقر وجودی خود با اتصال به امام عصر (ارواحنا له الفداء) بکاهد و حال اینکه دنیای مدرن با بمباران اطلاعاتی و انفجار اطلاعات کم‌فایده، بی‌فایده و حتی مضر اجازه‌ی تأمل در این باب را از انسان گرفته و او را روزبه‌روز بیشتر در باتلاق پرزرق‌وبرق خود فرو برده است.

_______________________

1.فرازهایی از دعای ندبه، بحارالانوار، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، ج99، ص104، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت.
2.الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، جلد2، ص391، انتشارات دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407.
3.نهج‌البلاغه، امام علی علیه‌السلام، ص551، گردآورنده: شریف الرضی، محقق صبحی صالح، انتشارات موسسه دار الهجره، قم، 1414.
4.بحارالانوار، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، ج51، ص148، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت.