-فرزندم، قله های موفقیت را هدف بگیر نه سنگ ریزه ها را!
این روزها ما، اغلب ساعات شب و روز، دغدغه آینده فرزندان خود را داریم و البته باید هم داشته باشیم. پدر و مادر نمی توانند نسبت به آینده فرزند خود بی تفاوت باشند. مشکلات معیشتی از یک سو، و رشد همه جانبه فرزندان و رسیدن به مراتب عالی و مفید از سوی دیگر، ذهن والدین را بیش از هر زمان دیگری درگیر خود کرده و همچنان بر دامنه و عمق این پریشانی و اضطراب افزوده می شود.
راه برون رفت از این همه فشارهای عصبی و درگیری ذهنی چیست و چگونه باید برای آینده فرزندانمان کاری کنیم تا ما نیز به آرامش امروز برسیم؟
سه مانع رسیدن به اهداف بلند
تفاوت انسان هایی که به درجات عالی از پیشرفت دست یافته اند با دیگران در این است که موانع رشد خود را از پیش پای خود برداشته اند. سه مانع اصلی و راهبردی، انسان ها را از رسیدن به تعالی بازمی دارد؛ چنان که امام صادق علیه السلام در این باره می فرمایند: «ثَلَاثٌ يَحْجُزْنَ الْمَرْءَ عَنْ طَلَبِ الْمَعَالِي قَصْرُ الْهِمَّةِ وَ قِلَّةُ الْحِيلَةِ وَ ضَعْفُ الرَّأْي؛ [1] سه چیز انسان را از دست یابی به مراتب عالی باز می دارد: کوتاهی همت، تدبیر اندک و ناتوانی در تصمیم گیری.» بر اساس این روایت شریف باید دانست که همّت کم و هدف های کوچک، انسان را از موفقیت‌های بزرگ دور می کند و او را از تب و تاب و تلاش می اندازد و همچنین نیاندیشیدن در ابعاد و زوایای امور نیز موجب هدر رفتن توان و فرصت ها می شود. ضعف در اراده و تصمیم گیری به موقع و قدرتمندانه نیز، به طور مشخص منهدم کننده همه مقدماتی است که قبلا انجام شده است.
بر این اساس، والدین باید با تربیت صحیح فرزندان، آن ها را برای برداشتن موانع تعالی شان آماده کنند و البته راه تربیت فرزندان، از خود والدین شروع می شود؛ آن ها خود، باید معتقد و عامل به اصول دستیابی به تعالی باشند که در ادامه به بررسی شان می پردازیم.
بالا بردن همت فرزند
اگر به دنبال آن هستیم که فرزندمان در آینده از ارزش بالایی برخوردار باشد قبل از هر چیز باید همت او را به سوی با ارزش ترین کارها و اهداف سوق دهیم؛ چرا که امیرالمؤمنین علیه السلام در این باره می فرمایند: «قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِه؛ [2] قدر و اندازه هر كس به اندازه همّت اوست.» و نیز می فرمایند: «مَنْ شَرُفَتْ هِمَّتُهُ عَظُمَتْ قِيمَتُه؛ [3] هر کس همتش ارزشمند باشد جايگاهش بلند مرتبه است.»
در این میان، باشکوه ترین مقصد همت، هدف قرار دادن قرب و نزدیکی به خدای متعال به وسیله بندگی کردن اوست؛ همان گونه که امام صادق علیه السلام می فرمایند: «مَنْ أَرَادَ عِزّاً بِلَا عَشِيرَةٍ وَ غِنًى بِلَا مَالٍ وَ هَيْبَةً بِلَا سُلْطَانٍ فَلْيَنْقُلْ مِنْ ذُلِّ مَعْصِيَةِ اللَّهِ إِلَى عِزِّ طَاعَتِه؛ [4] هر كس عزّت و آقايىِ بدون تبار، و بى نيازىِ بدون ثروت، و هيبتِ بدون قدرت (سلطنت) مى خواهد، بايد خود را از خوارىِ نافرمانى خدا، به عزّتِ پيروى از او بكشاند.»
آدرس دادن فرزند به سوی خدا، و تربیت او برای بندگی هر چه بهتر خدای متعال، آدرس دادن او به سوی تعالی و مقام های عالی در دنیا و آخرت است و این، بهترین دلسوزی و کمک والدین در حق فرزندشان است.
آسان ترین راه تدبیر در زندگی
یکی از سخت ترین کارها در تربیت فرزندان، آشنا ساختن آن ها با عملکرد مدبرانه در زندگی است که نقش بسیار مهمی در وصولشان به کمالات و نیل به درجات عالی دارد. تدبیر، به معنای عاقبت اندیشی در مورد هر مسأله و کاری است. یکی از بهترین روش ها برای تقویت قدرت تدبیر در فرزندان، نهادینه کردن روحیه پرسش گری و مشورت با افراد کاردان و صاحب نظر است.
محصول این روش، راه حل ها و ایده های متنوع و کارآمد برای حل مسائل گوناگون است که چه بسا موجب دستیابی به راه های میانبُر برای رسیدن به اهداف بلند می شود و نیز موجب درامان ماندن از خطرات و آسیب های احتمالی است. امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: «مَن شاوَرَ الرِّجالَ شارَكَها فی عُقولِها؛ [5] كسی كه با بزرگان و صاحب‌نظران مشورت كند، در عقل و درایت آنها شریک شده است.»
رعایت همین یک اصل ساده، موجب تمایز انسان های موفق با دیگران می شود چرا که آن ها به جای این که راه رفته دیگران را دوباره بروند و همه چیز را از راه تجربه کردن بیاموزند، آموخته اند که از تجربه و درایت دیگران به خوبی بهره برده و پله های ترقی خود را به سرعت طی کنند و بهترین آموزگار آن ها در این راه، والدین هستند.
قدرت تصمیم گیری
گاهی با وجود همه مقدمات، ضعف در تصمیم گیری مانع از رسیدن به اهداف می شود. در چنین شرایطی نیز، نیت الهی، تکیه گاه فرزندانمان خواهد بود. به عنوان مثال؛ یکی از دغدغه های والدین، توجه به قدرت جسمی فرزندشان است که در جای خود به جا و ضروری است، اما به تنهایی نمی تواند ضامن انجام کارهای بزرگ و سنگین از سوی فرزندشان در آینده باشد.
آن چه جبران کننده ضعف های بدنی در انجام کارهاست، قدرت روحی و انگیزه بالای درونی افراد است. والدین می توانند در این زمینه نیز با تأکید بر نیت ها و انگیزه های پاک الهی، ضعف های احتمالی فرزندشان در حل مسائل پیش رو را پوشش دهند؛ همان گونه که امام صادق علیه السلام می فرمایند: «مَا ضَعُفَ بَدَنٌ عَمَّا قَوِيَتْ عَلَيْهِ النِّيَّة؛ [6] در موردى كه نيت و اراده آدمی قوى باشد، بدن دچار ضعف و ناتوانى نمى شود.»
آری! روحی که در جهت بندگی و تحقق اراده الهی، با قدرت وارد میدان شده است، بدن را، هر چند که ضعیف باشد، به تحقق اراده الهی سوق می دهد. باید فرزندمان را به گونه ای با نور الهی مأنوس کنیم که عشق او به خدا، کمبودهای جسمی او را جبران کرده و او را در رسیدن به اهداف تعیین شده موفق سازد.
پی نوشت
[1] ابن شعبه حرانى، حسن بن على؛ تحف العقول، ناشر: جامعه مدرسين، قم، ص 318.
[2] شريف الرضي، محمد بن حسين؛ نهج البلاغة( للصبحي صالح)، ناشر: هجرت، قم، 1414 ق، ص 477.
[3] تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد؛ تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ناشر: دفتر تبليغات، قم، 1366 ش، ص 448، ح 10278.
[4] ابن بابويه، محمد بن على؛ الخصال، ناشر: جامعه مدرسين، قم، 1362 ش، ج1، ص 169.
[5] شريف الرضي، محمد بن حسين؛ نهج البلاغة( للصبحي صالح)، ناشر: هجرت، قم، 1414 ق، ص 500.
[6] ابن بابويه، محمد بن على؛ من لا يحضره الفقيه، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1413 ق، ج 4، ص 400.
اگر به دنبال تضمن آینده فرزندتان خود هستیم می توانیم با استفاده از سه راهکار مطرح شده در کلام امام صادق علیه السلام در رفع موانع موفقیت آن ها بکوشیم. همت عالی، تدبیر عالی و قدرت تصمیم گیری، موجب رسیدن به درجات عالی رشد و موفقیت است.