-وقتی افکار حکمت‌آمیز و هیجانات مثبت (مکارم اخلاق) در کنار هم قرار بگیرند برای انسان زمینه‌ی تولید رفتار عاشقانه را فراهم می‌کنند
انسان برای این‌که به کارزار حقیقی آخرالزمان برسد باید آمادگی‌های لازم را کسب نماید آمادگی‌هایی که سه حوزه و ساحت انسانی را به رشد و تکاملی قابل‌قبول برساند. انسان در زندگی خود دارای سه ساحت است: ساحت اعتقادی، اخلاقی-هیجانی و رفتاری که اگر توأمان با هم به رشد و تکامل لازم برسند سکوی پرشی برای او به‌حساب می‌آیند. کارزار آخرالزمان، انسان‌هایی قوی می‌خواهد که در لسان نورانی امام صادق (علیه‌السلام) به این مهم اشاره شده است و به همه‌ی ساحات وجودی یارانی که توانایی یاری‌رساندن به حضرت حجت (ارواحنا له الفداء) را دارند پرداخته است آنجا که بیان می‌فرمایند: «رِجَالٌ كَأَنَّ قُلُوبَهُمْ زُبَرُ اَلْحَدِيدِ لاَ يَشُوبُهَا شَكٌّ فِي ذَاتِ اَللَّهِ ...وَ هُمْ مِنْ خَشْيَةِ اَللَّهِ مُشْفِقُونَ يَدْعُونَ بِالشَّهَادَةِ وَ يَتَمَنَّوْنَ أَنْ يُقْتَلُوا فِي سَبِيلِ اَللَّهِ شِعَارُهُمْ يَا لَثَارَاتِ اَلْحُسَيْنِ إِذَا سَارُوا يَسِيرُ اَلرُّعْبُ أَمَامَهُمْ مَسِيرَةَ شَهْرٍ يَمْشُونَ إِلَى اَلْمَوْلَى إِرْسَالاً بِهِمْ يَنْصُرُ اَللَّهُ إِمَامَ اَلْحَقِّ؛[1] آنان مردانی هستند که دل‌هایشان مانند پاره‌های آهن است و هیچ تردیدی نسبت به ذات مقدس خداوند ندارند ... و از ترس و خشوع در برابر خدا هراسانند. از خداي خويش طلب شهادت ميکنند و آرزوي مرگ در راه خدا را دارند و شعارشان: «يا لثارات الحسين!» است. هنگامی‌که به حرکت درميآيند، امواج رعب و وحشت از برابر آن‌ها ميگريزد، به‌سوی سالارشان به‌سرعت ميشتابند و خداوند به‌وسیله‌ی اينان، آن پيشواي حق‌طلب را، ياري مينمايد.»
وسعت پیدا کردن در همه‌ی ابعاد زندگی، تمرین می‌خواهد. شخصی که ازلحاظ اعتقادی شک در او راه پیدا نمی‌کند و ازلحاظ اخلاقی و هیجانی در برابر عظمت الهی خضوع و خشوع دارد و در مقام رفتار سبقت در خیر دارد می‌تواند یار امام زمان (ارواحنا له الفداء) باشد و غیرِ او را در مقام یاری ایشان، راهی نیست پس ما نیز باید به دنبال ایجاد این توسعه باشیم و به دنبال میدان‌هایی بگردیم که فضایی برای این‌گونه رشد کردن را برای ما فراهم سازد.
در زمان جنگ تحمیلی از زبان بسیاری بزرگان و گاه در وصیت‌نامه‌های شهیدان والامقام جنگ تحمیلی، این جنگ به‌عنوان یک کارخانه‌ی انسان‌سازی معرفی شده است و وجه آن به همین دلیل بود که این سه بعد و سه ساحت را توأمان رشد می‌داد و اشخاصی در آن فضا ره صدساله را یک‌شبه می‌پیمودند؛ افرادی که تا یکی دو سال قبل از آن در حکومت طاغوت ممکن بود رفتارهای غافلانه‌ی زیادی از آن‌ها سر زده باشد در آن دوران به آن‌چنان رشدی دست یافتند که کسی فکرش را هم نمی‌کرد؛ حال در این زمان که دوباره غفلت‌های زیادی به‌عنوان دام‌های رنگارنگ فضاهای مجازی و غیرمجازی برای مردم ایجاد شده است، زیارت امام حسین (علیه‌السلام) در روز اربعین یکی از آن فضاهای مهیا شده است که می‌تواند حکم یک کارخانه انسان‌سازی را داشته باشد که انسان خواب را بیدار و شخص در خود فرورفته را متحول سازد.
گستره‌ی زیارت اربعین امام حسین (علیه‌السلام) هر سه بعد زندگی زائرش را درگیر می‌کند. از جزء جزء رفتار یک زائر کار شروع می‌شود و کم‌کم هیجانات او را تحت تأثیر قرار می‌دهد و درنهایت با یک غفلت‌زدایی و پاک‌سازی ذهنی کار را به اوج خود می‌رساند و به همین دلیل سخن به گزافه نگفته‌ایم اگر بگوییم در این ایام قبر مطهر سیدالشهداء (علیه‌السلام) جمعیتی ده‌ها میلیونی از زائران را به خود می‌بیند و این تازه خیل کثیری از عاشقانی است که توانسته‌اند خود را به این راهپیمایی عظیم برسانند و قطعاً بسیاری نیز علی‌رغم میل باطنی‌شان امکان این حضور را نداشته‌اند.
انسان وقتی قدم در مسیر پیاده‌روی اربعین میگذارد آن‌قدر با رفتارهای اعجاب‌آور روبه‌رو می‌شود که نمونه‌اش را در هیچ زمان و مکانی به یاد نمی‌آورد، از خدمات و پذیرایی بی‌منت عراقی‌ها گرفته تا رفتارهایی که رنگ و بوی سبقت در خیرات دارد همه و همه موجب تحول بسیاری در همان فضا می‌شوند و شوق به انجام دادن کارهایی پیدا می‌کنند که تا پیش از آن حتی به آن فکر هم نمی‌کرده‌اند. چه بی‌نمازها که در اربعین حسینی نمازخوان شدند، چه بی‌حجاب‌ها که با حسین (علیه‌السلام) به میراث مادری او یعنی حجاب و عفاف چنگ انداختند و آن‌ها را دیگر رها نکردند و چه انسان‌های سرکشی که در این مسیر شانه‌های خود را برای خدمت عاشقانه فرود آوردند. این رفتارها وقتی در کنار خستگی‌های مسیر پیاده‌روی که ضعف‌هایی بر بدن انسان عارض می‌کند قرار می‌گیرد قفل‌های بعدی را می‌گشاید، به دل صفا می‌دهد و انسان را صاف و زلال می‌سازد. فردی که تا قبل از این رقت قلبی را در خود احساس نمی‌کرده است اکنون رقیق‌القلب می‌شود و خلقش نیکو و هیجاناتش مثبت می‌گردد. تواضع دریچه ورود به عقل و استفاده‌ی صحیح از آن است؛ همین‌که انسان در این سفر، به‌صورت خودخواسته و یا حتی ناخواسته تکبرها و منیت‌هایش را کنار میگذارد به او فهمی عمیق هم خواهند داد که تا پیش از آن، این درک بالا را نداشته است و دنیا را از دریچه‌ای تیره‌وتاری نظاره می‌کرده است و چه زیبا امام کاظم (علیه‌السلام) فرمودند: «إِنَّ الزَّرعَ یَنبُتُ فِى السَّهلِ و َلایَنبُتُ فِى الصَّفا فَکَذلِکَ الحِکمَهُ تَعمُرُ فى قَلبِ المُتَواضِعِ وَ لا تَعمُرُ فى قَلبِ المُتَکَبِّرِ الجَبّارِ، لأِنَّ اللّه جَعَلَ التَّواضُعَ آلَهَ العَقلِ وَجَعَلَ التَّکَبُّرَ مِن آلَهِ الجَهلِ؛[2] زراعت در زمین هموار می‌روید، نه بر سنگ سخت و چنین است که حکمت، در دل‌های متواضع جاى می‌گیرد نه در دل‌های متکبر. خداوند متعال، تواضع را وسیله عقل و تکبر را وسیله جهل قرار داده است.»
باور به این حقیقت که اربعین چنین کارکردی دارد کار بسیار سختی نیست چرا که در همان روزهایی که پس از اربعین در غرب کشور مردم گرفتار بلای خانمان‌سوز زلزله شدند، اولین کسانی که به یاری زلزله‌زدگان شتافتند موکب‌های ایرانی اربعینی بودند که تازه از مرز عراق وارد ایران شده بودند و شتابان خود را برای خدمت به مردم آن منطقه رساندند و یا این روزها که با ماجرای کرونا، مسیر پیاده‌روی این زیارت، بسته شده است، این موکب‌ها و این زائران حسینی مسیر خدمت گسترده را به مناطق محروم بازکرده‌اند.
وقتی افکار حکمت‌آمیز و هیجانات مثبت (مکارم اخلاق) در کنار هم قرار بگیرند برای انسان زمینه‌ی تولید رفتار عاشقانه را فراهم می‌کنند و این همان چیزی است که ما از برکات اربعین در این سال‌های اخیر به دست آورده‌ایم.
_______________________________________
1.بحار الأنوار ، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، ج ۵۲، ص ۳۰۷، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت.
2.مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، میرزا حسین نوری طبرسی، ج ۱۱، ص ۲۹۹، انتشارات موسسه آل البیت (علیهم‌السلام) لاحیاء التراث، بیروت، 1408 ه‌ق.
در این زمان که دوباره غفلت‌های زیادی به‌عنوان دام‌های رنگارنگ فضاهای مجازی و غیرمجازی برای مردم ایجاد شده است، زیارت امام حسین (علیه‌السلام) در روز اربعین یکی از آن فضاهای مهیا شده است که می‌تواند حکم یک کارخانه انسان‌سازی را داشته باشد که انسان خواب را بیدار و شخص در خود فرورفته را متحول سازد.