نکته های ناب برای تبلیغ موفق

اهمیت جایگاه تبلیغ
هر شخص در طول زندگی و در حرفه و کار خود به دنبال موفقیت روز افزون و پیشرفت و تعالی است؛ دوست دارد فعالیت های  روزانه‌ی ‌خود را به بهترین نحو انجام دهد تا طعم شیرین موفقیت را هر چه بیشتر در کام خود احساس کند. یکی از فعالیت هایی که یک روحانی و یا حتی یک شخص عادی ممکن است روزانه و یا در برهه ای از زمان با آن سر و کار داشته باشد امر تبلیغ دین است. در رفعت و عظمت جایگاه تبلیغ دین همین بس که امام رضا علیه السلام در مورد آن می فرمایند:
«رَحِمَ‏ اللَّهُ‏ عَبْداً أَحْيَا أَمْرَنَا فَقُلْتُ لَهُ وَ كَيْفَ يُحْيِي أَمْرَكُمْ قَالَ يَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا النَّاسَ فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا؛[1] خداوند رحمت كند كسى را كه امر ما را زنده می‌دارد، راوی میگوید، عرض كردم: چگونه امر شما زنده نگه داشته می شود؟ حضرت فرمودند: به این صورت که علوم ما را بیاموزد و به مردم آموزش دهد، زيرا اگر مردم بر زیبایی های کلام ما اطّلاع یابند، از ما پيروى می‌كنند.»

عوامل اصلی موفقیت در امر تبلیغ
با درنظر گرفتن جایگاه ویژه ی دین و با توجه به اهمیتِ تبلیغ و ترویج دین در جامعه‌ی اسلامی، این سؤال ذهن هر مبلغ دغدغه مندی را به خود مشغول می کند که انسان برای موفقیت در زمینه های تبلیغی و برای فرهنگ سازی در جامعه‌ی اسلامی باید چه مؤلفه ها و قواعدی را رعایت کند تا به حرکت مردم در مسیر رشد و تعالی و بندگی سرعت ببخشد؟ حال از این فرصت استفاده کرده و برخی از عوامل اصلی موفقیت در امر تبلیغ را خدمت شما عزیزان ارائه می داریم.

1ـ انتخاب موضوع مورد نیاز و علاقه‌ی مخاطب
یکی از راه های جذب مخاطب، انتخاب مبحثی است که از دغدغه ها اولویت های مخاطبین باشد. از این رو شناخت جامعه‌ی هدف از اهمیت بسیار بالایی برخوردارمی‌باشد، تا حدی که طبق بیان برخی از مفسرین، یکی از عواملی که قرآن مبلغین را پس از تفقه در دین امر به بازگشت به قوم خود می‌کند؛ [2] به این دلیل است که: هر شخص نسبت به فرهنگ و آداب و رسوم و اخلاق قوم خود از باقی افراد آگاه تر است، پس باید به سوی قوم خود باز گردد. از این رو باید مخاطبین و نیازمندی های آنان را به خوبی شناخته و به دقت مورد بررسی قرار دهیم.

2ـ تسلط و اشراف بر بحث
یکی از عوامل موفقیت در امر تبلیغ، که توجه به آن بسیار حائز اهمیت می باشد؛ تسلط کامل داشتن بر بحث و اشراف داشتن بر مبانی و حواشی آن است؛ چرا که تنها در سایه‌ی این امر است که می‌توان سؤالات مخاطبین را به صورت کامل پاسخ گفته، آنها را به مرحله‌ی اقناع رسانده و اعتمادشان را جلب کرد.
«امیر المؤمنین علی علیه السلام می فرمایند: ايَّاكَ وَ الْكَلَامَ فِيمَا لَا تَعْرِفُ طَرِيقَتَهُ وَ لَا تَعْلَمُ حَقِيقَتَهُ فَإِنَّ قَوْلَكَ يَدُلُّ عَلَى عَقْلِك‏  ؛[3] از صحبت کردن در مورد چیزی که از حقيقتش اطلاع نداری، بپرهيز؛ زيرا کلام تو نشانِ عقل توست».

3ـ شروع جذاب
برای یک فرد عادی شاید کمتر از چند ثانیه طول می کشد تا تصمیم بگیرد که آیا به صحبت های شما گوش دهد یا نه. تحقیقات نشان می‌دهد مخاطبین حتی وقتی تصمیم می‌گیرند به یک صحبت گوش دهند تا وقتی که به نقطه‌ی مورد علاقه‌ی خود برسند هنوز آن را سطحی می دانند پس در کمترین زمان توجه مخاطب را به خود جلب کرده و جذاب ترین موضوع را در ابتدای بحث خود قرار دهید؛ و نکته ی دیگر اینکه: ارائه فهرست بلندی از نکات و نقطه نظرات، برای شنوندگان کار نادرستی بوده و خسته کننده است؛ هر سخنرانی فقط باید یک ایده اصلی داشته باشد.

4ـ خاص و غیر منتظره بودن
هدف شما به عنوان یک مبلغ این است که چنان تفاوتی با دیگر برنامه ها، فعالیت ها و تجمعات ایجاد کنید که موجب شود مخاطبین، شما را به دیگر برنامه ها ترجیح دهند؛ سخنان شما باید برای مخاطبین مرتبط و غیر منتظره باشد. غیر منتظره بودن موجب مورد توجه قرار گرفتن و مرتبط بودن موجب مفید بودن می‌شود. توجه داشته باشید که یکی از این دو به تنهایی چندان مفید نیست؛ شما باید هر دو باشید.

5ـ بررسی تجربیات گذشته
اگر تجربیات دیگر مبلغین و سال های گذشته را بررسی کنید می‌توانید بفهمید چه مطالبی بیان شده، چه فعالیت هایی صورت گرفته، کدام یک اثر گذار و کدام یک بی تأثیر بوده است؛ و در سایه‌ی این امر میتوانید درست ترین تصمیمات را اتخاذ کنید.
امیر المؤمنین امام علی علیه السلام می فرمایند:
«مَن حَفِظَ التَّجارِبَ أصابَتْ أفعالُـهُ؛ [4] هر كه تجربه اندوزد درست كار مى كند».

6ـ سخن از دل برانید
یکی از نکات بسیار مهم برای تأثیر گذاریِ بیشتر کلام مبلغ این است که، اموری را بیان کند که خود عامل به آنها بوده و به آنها رسیده باشد. این امر را می‌توان به عنوان یک درس از کلام خداوند در قرآن آموخت؛ در آنجا که می فرماید:
«انَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا؛ [5] خداوند و ملائکه اش بر پیامبر درود می فرستند ای کسانی که ایمان آوردید شما نیز بر او سلام و درود بفرستید.»
لذا اگر خواستیم نصیحتی کنیم اول خودمان عمل نماییم و بعد نصیحت کنیم تا مصداقی برای این حدیث امیرالمومنین علی علیه السلام نشویم که حضرت می‌فرماید:
«لَعَنَ اللّهُ الاَّْمِرينَ بِالْمَعْرُوفِ التّارِكينَ لَهُ وَالنّاهينَ عَنِ الْمُنْكَرِ الْعامِلينَ بِهِ؛ [6] لعنت خدا بر آنان كه امر به معروف می كنند و خود ترك می‌نمایند و نهی از منكر می‌كنند و خود مرتكب آنچه دیگران را نهی می‌كنند می‌شوند.»

پی نوشت
[1] عيون أخبار الرضا عليه السلام ؛ ج‏1 ؛ ص307، ح19
[2] توبه: 122.
[3] تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص210، ح4060.
[4] شرح غرر الحكم ،ج5،ص461،ح 9180.
[5] احزاب: 56.
[6] نهج البلاغه، خطبه 129