-مهمانی و صله رحم نیز می شود در اوضاع کرونا ویروس با رعایت پروتکل های بهداشتی زنده نگه داشته شود.
یکی از سنت های بسیار ارزشمند و زیبایی که در فرهنگ ایرانی و اسلامی همواره مورد توجه و استقبال جامعه ایرانی قرار داشته، موضوع مهمانی رفتن و مهمانی دادن است. این رفتار اجتماعی اگر به راستی در چارچوب اصولی و دینی خود قرار داشته باشد، به عنوان یکی از امور عبادی محسوب می شود که آثار و برکات مادی و معنوی فراوانی برای افراد و خانواده ها به دنبال خواهد داشت، ولی از آنجای که هر کار خیر و حسنه ای بی نصیب از آسیب و تخریب ها نیست در این نوشتار تلاش داریم با تکیه بر یکی از احادیث رضوی به برخی از آداب این رفتار دینی و اجتماعی اشاره ای داشته باشیم.
سفارش طلایی امام هشتم به احیای سنت مهمانی
همان طور که در مقدمه نیز بیان شد، مهمانی رفتن و مهمانی دادن یکی از سنت های حسنه و نیکویی است که به نوعی از مصادیق صله رحم نیز به شمار می آید و آثار و برکات روحی، روانی، معنوی و مادی فراوانی را برای افراد به دنبال دارد، در منابع روایی در این زمینه از امام هشتم(علیه السلام) روایات ارزشمندی به یادگار مانده است. امام رضا (علیه السلام) می‌فرمایند: «تزاوَرُوا تَحـابـّوا و تَصـافَحُـوا و لا تَحـاشَمُـوا؛[1] به دیدن یکدیگر روید تا یکدیگر را دوست داشته باشید و دست یکدیگر را بفشارید و به هم خشم نگیرید». متأسفانه در اوضاع بحرانی کرونا ویروس تا حدودی این حسنه اجتماعی دستخوش تضعیف و سستی قرار گرفته است، این در حالی است که بهانه انتشار یک ویروس مزاحم و ناخوانده به هیچ وجه توجیه مناسبی برای تعطیلی فضایل اجتماعی نیست، بدون شک پایبندی به صله رحم و احوال پرسی از خویشاوندان بخصوص در اوضاعی که بسیاری از افراد نیازمند تقویت روحیه امیدواری و نشاط می باشند لازم و ضروری است، ولی با این وجود می توان با رعایت پروتکل های بهداشتی نیز تلاش کرد تا از احوال نزدیکان و خویشاوندان آگاه شد، حداقل کاری که در این خصوص می توان انجام داد، برقراری ارتباط و تقویت تماس های مجازی و تلفنی است شاید تا حدودی بتوان با این کار جای خالی دورهمی‌های فامیلی را پر نمود.
احیای سنت مهمانی با سه شرط طلایی
در روایتی بسیار زیبا از کتاب شریف عیون اخبار الرضا(علیه السلام) از امام رضا(علیه السلام) این چنین نقل شده است: «أَنَّهُ دَعَاهُ رَجُلٌ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام قَدْ أَجَبْتُکَ عَلَى أَنْ تَضْمَنَ لِی ثَلَاثَ خِصَالٍ قَالَ وَ مَا هِیَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ لَا تُدْخِلْ عَلَیَّ شَیْئاً مِنْ خَارِجٍ وَ لَا تَدَّخِرْ عَنِّی شَیْئاً فِی الْبَیْتِ وَ لَا تُجْحِفْ بِالْعِیَالِ قَالَ ذَاکَ لَکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَأَجَابَهُ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِب؛[2] مردى امیر المؤمنین (علیه السلام) را به میهمانى دعوت کرد. حضرت فرمودند: مى‌پذیرم به شرط این که سه قول به من بدهى. عرض کرد: چه قولى اى امیرالمؤمنین؟ فرمودند: از بیرون چیزى براى من تهیه نکنى ، حاضرى خانه‌ات را از من دریغ ننمایى و به زن و فرزندانت اجحاف نکنى. عرض کرد: قبول مى‌کنم اى امیرالمؤمنین. پس على بن ابى طالب (علیه السلام) دعوت او را پذیرفتند».
شرط اول: سخت گیری ممنوع
در روایتی که امام رضا(علیه السلام) از امام علی(علیه السلام) نقل کرده‌اند، اولین شرطی که برای میزبان مطرح می نمایند، عدم سخت گیری و تکلّف است، در واقع بسیاری از خانواده‌ها بنابر عادتی که دارند برای برپایی یک مهمانی انواع و اقسام تدارکات و وسایل را تهیه نمایند تا اینکه ضیافت و مهمانی آنها رنگ و بوی به اصطلاح لاکچری به خود بگیرد. چه بسا همین روش های غلط آسیب های جبران ناپذیری به روابط اجتماعی وارد نماید، چرا که حاصل تکلّف و سخت گیری در موارد بسیاری موجب اسراف و چشم و هم چشمی شده و حتی زمینه تعطیلی این چنین ارتباطاتی را نیز فراهم نماید؛ چرا که قطعاً در هر جمع فامیلی افرادی وجود دارند که توانایی برپایی این چنین سفره آرایی‌هایی را ندارند و در نتیجه ترجیح به عدم شرکت در این چنین مهمانی و پذیرایی‌ها را می‌دهند. از این رو طبق مضمون این روایت امام علی(علیه السلام) با این شرط مهمانی را قبول می‌نمایند که به دنبال تهیه لوازم سفره از بیرون نباشد. «لَا تُدْخِلْ عَلَیَّ شَیْئاً مِنْ خَارِجٍ».
شرط دوم: یک مهمانی ساده با آذوقه منزل
برای برپایی یک مهمانی به یادماندنی و لذت بخش همیشه لازم نیست به دنبال خوراکی و غذاهای مختلف از بیرون منزل رفت، به راستی اگر هنر آشپزی را به خوبی آموخته باشیم، با ساده ترین مواد موجود در منزل نیز می توان غذای مناسبی را تهیه کرد. در روایت مذکور امام علی(علیه السلام) شرط دوم را تهیه غذا با مواد موجود در منزل قرار می دهند، در واقع شرط دوم نیز تکمیل کننده شرط اول است. اگر بسیاری از تقیدات غیر ضروری زندگی شهری را کنار بگذاریم و مهمانی ها را ساده‌تر برگذار نماییم علاوه بر کاهش هزینه های مهمانی می توان امید به تقویت صله رحم و دوره همی های خاطره انگیز داشت.
شرط سوم: در حقّ اهل خانه اجحاف و ظلم صورت نگیرد
کم نیستند افرادی که علی رغم پایبندی به دوره همی و برپایی مهمانی متأسفانه آن چنان که شایسته است حق و حقوق اهل خانه را رعایت نمی کنند، هر چند مهمان در فرهنگ اسلامی عزیز بوده و جایگاه والایی در میان مسلمانان دارد، ولی این موضوع به هیچ وجه نباید منجر به وارد کردن ظلم به اهل خانه شود، بعضی اوقات بانوی خانه به واسطه عذرهایی که برایش به وجود می‌آید از جمله کسالت و بیماری نباید زحمت برپایی مهمانی را بر دوش او تحمیل نماییم، چه بسا با موکول کردن مهمانی به زمان مناسبت‌تر هم موجب رعایت حال همسر فراهم شود و هم مهمانی در شرایط بهتر برگزار شود. کمبود جا و مکان نیز در بعضی از مهمانی ها می تواند دردسر ساز بوده و زمینه اذیت اهل خانواده را فراهم سازد، که راهکار آن، در مواردی رعایت تعداد مدعوین و یا برگزاری مهمانی در فضای باز و طبیعت و شهری همچون بوستان ها و تفرجگاه‌ها است که با نابودی ویروس منحوس می‌توانیم شاهد آن باشیم.
پی نوشت ها:
[1]. بحارالانوار(ط-بیروت) ج 75 ، ص 347.
[2]عیون اخبارالرضا ج 2 ، ص 42 ، ح 138.
سنت مهمانی و صله رحم نباید همراه با تبرج، خودنمایی، اسراف، زیاده روی، و سخت گیری و ظلم به اهل خانه همراه باشد.