-خروج از حد تعادل در استفاده از دنیا آن زمانی اتفاق خواهد افتاد که بهره بردن از دنیا نتیجه‌ای جز آسیب‌رساندن به آخرت به همراه نداشته باشد.
داشتن برنامه برای زندگی یکی از مسائل بسیار مهمی می‌باشد که بشر امروز به دلیل ایجاد مشغله‌های کاذب فراوان، به آن نیازمند است. انسانی می‌تواند به موفقیت‌های چشمگیر دست پیدا کند که بداند از دنیایش چه می‌خواهد و چگونه از این فرصت باید بهره ببرد؛ اما دریغ و افسوس که ابزارهای سرگرمی در فضای مجازی، مدگرایی‌ها، اخبار و اتفاقات غیرمهم و ... این مهم را از ما گرفته‌اند. گاه پیش می‌آید که فردی برای کاری ضروری به یکی از موتورهای جستجوگر اینترنتی مراجعه می‌کند و یا حتی وارد صفحه‌ای از یک سایت و تارنما می‌گردد اما با پیشنهاد‌ات وسوسه‌برانگیز و البته رهزن، بی‌خاصیت و حتی مضر مواجه می‌شود که ساعات بسیاری را به جستجو و پیگیری آن صفحات اختصاص می‌دهد و وقتی به خود می‌آید متوجه می‌شود که زمان بسیار زیادی را در این فضا به بطالت گذرانده است و طبیعی است وقتی این مسئله به یک رویه‌ی همیشگی تبدیل شود حال انسان را خراب و روح و روان او را آزرده می‌کند. از این مهم‌تر نیز ذکر این مطلب است که غیر از آن که گاه انسان، بدون برنامه‌ی خاصی اوقاتش را سپری می‌کند گاهی نیز اتفاق می‌افتد که در برنامه‌ی خود فقط امور مادی را گنجانده و بدان توجه کرده است که این نیز ممکن است در کوتاه‌مدت موفقیت‌هایی را برای فرد به ارمغان بیاورد اما در درازمدت مشکلی را از او حل نخواهد کرد و او را به آرامش عمیق نخواهد رساند.
در کلام امام رضا (علیه‌السلام) برنامه‌ی مدونی را می‌توان یافت که توجه به آن زوایایی عمیق و دقیق از زندگی را سروسامان خواهد بخشید و به آن آرامشی که فرد در پایان اجرای هر برنامه به دنبال آن است دست پیدا خواهد کرد. امام رضا (علیه‌السلام) در یک تقسیمی بسیار کاربردی اوقات مورد استفاده انسان را این‌گونه تقسیم می‌کند که: «اِجْتَهِدُوا فِي أَنْ يَكُونَ زَمَانُكُمْ أَرْبَعَ سَاعَاتٍ سَاعَةً لِمُنَاجَاةِ اَللَّهِ وَ سَاعَةً لِأَمْرِ اَلْمَعَاشِ وَ سَاعَةً لِمُعَاشَرَةِ اَلْإِخْوَانِ وَ اَلثِّقَاتِ اَلَّذِينَ يُعَرِّفُونَكُمْ عُيُوبَكُمْ وَ يُخْلِصُونَ لَكُمْ فِي اَلْبَاطِنِ وَ سَاعَةً تَخْلُونَ فِيهَا لِلَذَّاتِكُمْ فِي غَيْرِ مُحَرَّمٍ وَ بِهَذِهِ اَلسَّاعَةِ تَقْدِرُونَ عَلَى اَلثَّلاَثِ سَاعَاتٍ لاَ تُحَدِّثُوا أَنْفُسَكُمْ بِفَقْرٍ وَ لاَ بِطُولِ عُمُرٍ فَإِنَّهُ مَنْ حَدَّثَ نَفْسَهُ بِالْفَقْرِ بَخِلَ وَ مَنْ حَدَّثَهَا بِطُولِ اَلْعُمُرِ يَحْرِصُ اِجْعَلُوا لِأَنْفُسِكُمْ حَظّاً مِنَ اَلدُّنْيَا بِإِعْطَائِهَا مَا تَشْتَهِي مِنَ اَلْحَلاَلِ وَ مَا لاَ يَثْلِمُ اَلْمُرُوَّةَ وَ مَا لاَ سَرَفَ فِيهِ وَ اِسْتَعِينُوا بِذَلِكَ عَلَى أُمُورِ اَلدِّينِ فَإِنَّهُ رُوِيَ لَيْسَ مِنَّا مَنْ تَرَكَ دُنْيَاهُ لِدِينِهِ أَوْ تَرَكَ دِينَهُ لِدُنْيَاهُ؛[1] تلاش كنيد كه وقت شما چهار ساعت باشد:
1.ساعتي براي مناجات با خدا،
2.ساعتي براي كار زندگي،
3.ساعتي براي معاشرت با برادران و اشخاص مورد اعتماد كه شما را از عیب‌هایتان آگاه نمايند و از دل با شما خالص و يك‌رو باشند،
4.و ساعتي كه در آن براي لذت‌های غير حرام خويش خلوت كنيد و با اين ساعت، براي سه ساعت ديگر نيرو می‌یابید؛
به خود تلقين تنگدستي و عمر دراز ننماييد؛ چراکه هر كس تنگدستي را به خود تلقين كند بخيل گردد و هر كس به خود عمر دراز را تلقين كند زیاده‌خواه شود. براي خويشتن سهمي از دنيا قرار دهيد، به آن مقدار به خويشتن بدهيد كه حلال خواهد بود و جوانمردي را از بين نبرد و زیاده‌روی در آن نباشد و با اين سهم از دنيا، براي كارهاي ديني ياري جوييد؛ زيرا روايت شده است كه "از ما نيست هر كه دنيايش را براي دينش رها سازد يا دينش را براي دنيايش رها نمايد." »
دقت در این تقسیم چهارگانه با تمام زوایای پنهان و روشنی که دارد و توضیحاتی که امام رضا (علیه‌السلام) در ادامه و انتهای فرمایشات گهربارشان ارائه می‌دهند نشان می‌دهد که اولویت اول انسان در برنامه‌ی زندگی، با وقتی است که او برای ارتباط با خدا قرار می‌دهد و در گام دوم، اولویت با وقتی است که برای حرکت به سمت پیشرفت‌ها و موفقیت‌های دنیایی خود باید تعیین نماید و در حرکت سوم باید برای روابط اجتماعی‌اش نیز وقت بگذارد که در اینجا حضرت تأکیداتی مبنی بر برقراری ارتباط سالم و سازنده دارند؛ نه آن‌هایی که به‌واسطه‌ی فرهنگ منحط غربی و آموزه‌های دنیای مدرن در خودخواهی‌ها و بالتبع آن در تنهایی‌های خود فرو رفته‌اند انسان‌های موفقی هستند و نه آن‌هایی که روابط اجتماعی‌شان در فضایی ناسالم شکل می‌گیرد. در این سه قسم عمدتاً به ابعاد معنوی و غیر مادی انسان از قبیل سعادتمندی، پیشرفت و نیاز روانی انسان به ارتباطات اجتماعی پرداخته شد اما حضرت در ادامه به یک بخش مهم نیز اشاره می‌کنند و آن ساحت مادی انسان است که تأمین این دست نیازها را از طریق حلال و به حد متعادل، زمینه‌ساز و نیروبخش آن سه بخش دیگر برمی‌شمارند.
در ادامه این حدیث نورانی امام رضا (علیه‌السلام) به ایجاد تعادل در مناسبات انسان و تأمین نیازهایش می‌پردازد و این دقیقاً همان حلقه‌ی مفقوده‌ای است که نظم نوین جهانی با سرعتی که به زندگی‌ها بخشیده است آن را از زندگی بشر گرفته و محروم ساخته است.
حضرت رضا (علیه‌السلام) به انسان نشان می‌دهد که هم باید به دنیا توجه کرد و هم به آخرت؛ هم دین را خواست و هم دنیا؛ اما در خواستن دنیا باید توجه داشت که دنیا را برای دنیا نخواهد بلکه آن را برای آخرت بخواهد و به بیان دیگر حد تعادل را نگاه دارد و در استفاده از دنیا زیاده‌روی نکند. پرواضح است که خروج از حد تعادل در استفاده از دنیا آن زمانی اتفاق خواهد افتاد که بهره بردن از دنیا نتیجه‌ای جز آسیب‌رساندن به آخرت به همراه نداشته باشد.
_______________________________________
1.بحار الأنوار ، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، ج 75، ص 346، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت.
غیر از آن که گاه انسان، بدون برنامه‌ی خاصی اوقاتش را سپری می‌کند گاهی نیز اتفاق می‌افتد که در برنامه‌ی خود فقط امور مادی را گنجانده است و بدان توجه کرده است و این نیز ممکن است در کوتاه‌مدت موفقیت‌هایی را برای فرد به ارمغان بیاورد اما در درازمدت مشکلی از او حل نخواهد کرد و او را به آرامش عمیق نخواهد رساند.