نقش عوامل روان شناختی در اختلافهای خانوادگی

تحصیل آرامش روانی و سکون قلبی زن و شوهر در سایه روابط عاطفی و اجتماعی بسیار نزدیک آنها با هم یکیاز اهداف مهم تشکیل خانواده می باشد که خداوند متعال در آیات متعددی به این واقعیت اشاره می کند.

«وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ» (سوره روم آیه 21)
و از نشانه‏ هاى او اينكه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفريد تا بدان ها آرام گيريد و ميانتان دوستى و رحمت نهاد آرى در اين [نعمت] براى مردمى كه مى‏ انديشند قطعا نشانه‏ هايى است.

در این میان برخی عوامل می تواند موانع و مشکلاتی را در خانواده ایجاد کند که گاه خانواده ها را به فروپاشی کامل بکشاند، یکی از آن عوامل می تواند عوامل روان شناختی باشد که به برخی از آنها اشاره خواهد شد:

الف- رشد هوشی

رشد عقلانی و اجتماعی و برخورداری از هوش می تواند در انجام رفتار سازگار بسیار مؤثر باشد؛ تفاوت زیاد در بهره هوشی زن و مرد به فاصله در رفتارها می انجامد افزون بر این درک متقابل نیز دشوار شده و افراد دچار تعارض می شوند؛ عدم پختگی هر کدام از زن و مرد موجب رفتارهای نسنجیده و نامناسب در شرایط مختلف می شود گاهی این رفتارهای نسنجیده در واکنش به رفتارهای دیگران بروز می کند که همین مسئله زمینه اختلاف زن و شوهر را فراهم می کند.

ب- مسایل شناختی

عدم آشنایی با روحیات خاص زن و مرد و عدم آگاهی کافی  از وظایف و حقوق متقابل نیز می تواند موجب تعارضات و اختلافات خانوادگی شود، ویژگی های روانی و شخصیتی زن با مرد متفاوت است و مرد نباید بر اساس ویزگی هایی که در خود و سایر مردان می بیند زن را بسنجد و انتظار داشته باشد که از لحاظ روانی کاملا با او هماهنگ باشد اگر مرد بر این شیوه اصرار ورزد به شخصیت زن ضربه زده و موجب آسیب روانی او می شود. بنابر این لازم است مرد، زن را با همه ویژگی های مخصوص او بپذیرد و در برخی ابعاد خود را با او همانگ کند.
از سوی دیگر مردان نیز به دلیل شرایط ویژه اجتماعی معمولا بیش از زنان دچار تنیدگی می شوند زیرا در نظام خانواده از نظر اسلام مسئولیت اداره خانواده در ابعاد مختلف از جمله اقتصادی بر عهده مرد است مردان در جامعه متحمل سختی ها و فشارهایی می شوند که آستانه تحریک پذیری و پرخاشگری آنها را پایین می آورد افزون بر این وضعیت هورمونی خاص مردان زمینه بروز برخی رفتارها از جمله برتری طلبی و پرخاشگری را در آنها فراهم می کند زن باید این واقعیت روانشناختی  مرد را پذیرفته و به نحوی آن را تعدیل کند. به نظر می رسد توجه زن و مرد به ویژگی های طرف مقابل به سازگاری آنها بسیار کمک می کند.

ج- مهارتهای ارتباطی

برخی اختلافات زن و مرد به چگونگی روابط کلامی و غیر کلامی آنها باز می گردد. بسیاری از افراد تصور می کنند دیگران از مقاصد و مسایل آنان آگاهی دارند و به طور ناخود آگاه انتظار ذهن خوانی از طرف مقابل دارند لذا در روابط کلامی به بیان همه نکات نپرداخته و با کنایه و استعاره سخن می گویند و انتظارات نابجایی از طرف مقابل دارند. و یا حالت دیگر این که برخی افراد برای بیان قدرشناسی کمتر از الفاظ استفاده می کنند در حالی که در انتقاد و ایراد گرفتن صراحت بیشتری دارند و کم رویی نشان نمی دهند اینگونه روابط عامل مهمی در اختلاف خانواده هاست.
در روابط غیر کلامی ، خود برتربینی  یا تکبر که خود را در وضعیت بدنی و رفتارها نشان می دهد عاملی برای اختلاف است از این رو در روایات  اسلامی در مورد تکبر و خود محوری نکوهش هایی وارد شده است و حتی از امام باقر و امام صادق(ع) نقل شده که  فرمودند:

«لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ فِي‏ قَلْبِهِ‏ مِثْقَالُ‏ ذَرَّةٍ مِنْ كِبْرٍ».(کافی ج2 ص 310)اگر ذره ای تکبر در وجود فرد باشد وارد بهشت نمی شود.

در روابط عاطفی نیز عدم توجه به نیازهای یکدیگر به نارضایتی در زندگی و اختلاف می انجامد.

د- نیازهای جنسی

عدم توجه به نیازهای جنسی یکدیگر که به ناتوانی، بی میلی یا سرد مزاجی فرد مربوط می شود با لطمه به روابط زن و شوهر افراد را دچار عصبانیت و دلسردی نسبت به همسر و زندگی می کند و به تدریج موجب بروز رفتارهای پرخاشگرانه و در نهایت افسردگی می شود.

نتیجه

تفاوتهای شدید در رشد عقلانی و اجتماعی همسران و عدم آشنایی با روحیات خاص زن و مرد و عدم آگاهی کافی  از وظایف و حقوق متقابل، همچنین آشنا نبودن با مهارتهای ارتباطی و بی توجهی به مسائل جنسی در روابط زناشویی از عواملی هستند که می تواند آرامش در زندگی که هدف ازدواج می باشد را به مخاطره انداخته و به فروپاشی کامل بکشاند. لذا لازم است که حتی قبل از ازدواج با آشنایی نسبت به این مسائل  هم گزینش مناسبی داشته باشیم و هم در طول زندگی موجبات آرامش را فراهم نماییم.