بررسي معناي و كاربردهاي واژه ولي

عنوان :بررسي معناي و كاربردهاي واژه ولي

اول با يه صلوات خدمت حضرت امير عرض ادب كنيم تا منم اين زيبا رو تقديم شما كنم.

واژه ولي حدودا بيش از بيست كاربرد داره : رب / مالك / ناصر / همسايه / داماد / پسر عمو / ... و متصرف در امور ديگران؛ از جمله معاني ولي هستند[1].
يكي از اين كاربردها سرپرستي و عهده دار بودن امور ديگران است. مثلا وقتي ميگيم "ولي يتيم" يعني كسي كه عهده دار كارهاي يتيم است. يا مثلا "متولي وقف" كسي است كه كارهاي مال وقفي را ساماندهي مي كند. و وقتي گفته ميشه خدا ولي مومنين است يعني از هر كسي بيشتر و بهتر مي تواند امور انسان را ساماندهي كند.
اصل واژه ولي به معناي قرب و نزديكي است البته به نحوي كه بين دو دو شيئ كه چيزي بين انها فاصله نباشد. مثلا به داماد مي گوييم ولي كسي است كه با ديگري نوعي قرابت خاص پيدا كرده است. و همينطور همسايه و به كسي مي گوييم ولي يتيم كه چيزي بين او وتصميم گيري در امور اين يتيم فاصله نياندازد و همچنين ولي وقف و ولي مومنين.[2]
بنابر اين نوع و نحوه قرابت و نزديكي بين دوچيزي كه ولي در آنها به كار مي رود با توجه به طرفين آن تعيين مي شود و در هر موردي متناسب با آن معني مي شود.
مرحوم علامه طباطبا يي مي فرمايد : حاصل معناي ولايت در همه موارد آن نوعي قرابت است كه منشا نوعي تصرف و مالك تصرف بودن ( متناسب با اون موردي كه در آن به كار رفته) مي باشد[3].
نكته مهم : مي دانيم كه معني امامت نيز ولايت و رهبري و رياست و تدبير و سر پرستي جامعه اسلامي است[4].
نتيجه نهايي : مي توان از كلمه ولايت براي بيان امامت و از ولي براي معرفي امام استفاده كرد. و با توجه به بار معنايي خاصي كه واژه ولي دارد به بهترين وجه مي تواند بيانگر مقصود باشد؛ يعني اگر طبق ايه شريفه خدا ولي مومنين است؛ بين خدا و بنده هيچ چيز واسطه نشود و اگر پيامبر خدا نيز ولي است؛ بين پيامبر خدا و بندگان خدا چيزي واسطه نشود و در نهايت بين جانشين پيامبر و خليفه خدا (هر كي باشه) كه با واژه ولي معرفي شده؛ و بندگان خدا چيزي فاصله نشه.
پس مي توان ادعي كرد كه در ايه 55 سوره مائده يكي از كاربردهاي واژه ولي مي تواند سرپرستي و عهدار بودن امور مربوط به هدايت مردم (به اذن الله) باشد كه بايد با توجه به ادله ان را كشف كرد. و بايد آن را به نوعي معني كرد كه با توجه به نسبت دادن دادن ولايت به خدا و نبي و جانشين نبي معنايش درست باشد.

پی نوشت
[1] - لسان العرب ج 15/ اقرب الموارد ج2. (از جمله كتابهاي لغت معروف)

[2] - احمد ابن فارس/ معجم المقاييس في اللغه ذيل واژه ولي .

[3] - الميزان ج 5 ص 368 / ج 6 ص 12.

[4] - امامت رياست عمومي و فراگير امت اسلامي در امور ديني و دنيوي انها به عنوان جانشيني از پيامبر است. شرح مقاصد تفتازاني ( ازعلما بزرگ اهل سنت اين تعريف در كتب مختلف اهل سنت با عبارات مختلف امده است).

خلاصه سخنرانی استاد طاها در کنفرانس آیه های انتظار در تاریخ 92/3/15