- تغییرنگاه جامعه نسبت به موضوعات مورد ابتلا می‌تواند منجر به تغییر آن جامعه شود.
بعضی از رفتارها و اوصاف بر اساس فطرت انسانی خوب و پسندیده و برخی دیگر زشت و ناپسند شمرده می‌شوند. به عنوان نمونه مردم فطرتاً از دروغ و فرد دروغگو بدشان می‌آید، و از صداقت و راستگویی خوش‌شان می‌آید. جوامع بشری تشنه محبت و کار نیک هستند و همیشه در ادوار مختلف تاریخ برای کسانی که به ترویج کار نیک و حمایت از کرامت انسانی می‌پرداختند ارزش قائل شده‌اند. پیامبر رحمت و مهربانی حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم به عنوان برترین شخصیت عالم همواره به‌دنبال صلح طلبی و گسترش اخلاق به وسیله معارف ناب اسلامی بودند.
گمراهی در عصر جاهلیت
در دوره جاهلیت قبل از اسلام، مردم بر اساس اعتقادات خرافی و جاهلانه زندگی می‌کردند. برای عرب‌های آن زمان هر اندازه افراد قبیله بیشتر بود، افتخار بیشتری محسوب می‌شد زیرا احساس قدرت مضاعفی می‌کردند، به حدی که حتی برخی از قبایل، برای افزایش تعداد افراد قبیله، مردگان خود را نیز حساب می‌کردند. آنان بر سر کوچک‌ترین مسائلی جنگ‌های بزرگی به راه می‌انداختند و روحیه جنگ طلبی داشتند؛ عدالت را در قدرت و زور می دانستند؛ جهل و خرافه سراسر زندگی آنان را فرا گرفته بود؛ هیچ ارزشی برای زن قائل نبودند به حدی که دختران را زنده به گور می‌کردند و...
از جهالت به سوی سعادت
در چنین شرایطی، که مردم دچار خرافات و رفتارهای اشتباه بوده و هر روز بر گمراهی آنان افزوده می‌شد، پیامبری مبعوث شد که مظهر مهر و عطوفت بود و هدف خود از بعثتش را به کمال رساندن مکارم اخلاقی بیان کرده و می‌فرمایند: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الْأَخْلَاقِ؛ [1] به راستی که من برای به کمال رساندن مکارم اخلاق مبعوث شده ام.» پیامبر اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم با آموزش معارف دین مبین اسلام که مجموعه کاملی از سبک صحیح زندگی در همه ابعاد است، آنها را به سوی سعادت و خوشبختی هدایت کرد. در واقع یکی از مهم ترین معجزات پیامبر خاتم این بود که دید و نگاه مردم نسبت به مسائل را تغییر داده و اخلاق رحمانی اسلام و شیوه صحیح زندگی را به آنها آموخت.
بازتعریف مفهوم قدرت
یکی از کارهای مهم حضرت این بود که نگاه مردم جامعه را در مورد قدرت و جنگجو بودن تغییر داده و قدرت واقعی را در مقابله با خواسته‌های نفس و شیطان می دانستند؛ چنان که فرمودند: «إنّ الشَّديدَ لَيسَ مَن غَلَبَ النّاسَ، و لكِنَّ الشَّديدَ مَن غَلَبَ على نَفسِهِ؛ [2] پهلوان و قدرتمند كسى نيست كه بر مردم چيره شود، بلكه پهلوان كسى است كه بر نفْس خود چيره شود.» همچنین پيامبر مکرم اسلام به عدّه‌اى برخوردند كه در ميان آنان مردى در حال بلند كردن سنگى به نام سنگ پهلوانان بود و مردم از قدرت او تعجّب مى‌كردند حضرت فرمودند: «أ فَلا اُخبِرُكُم بما هُو أشَدُّ مِنهُ؟ رجُلٌ سَبَّهُ رجُلٌ فحَلُمَ عَنهُ فغَلَبَ نَفسَهُ، و غَلَبَ شَيطانَهُ و شَيطانَ صاحِبِهِ[3] آيا به شما بگويم پهلوان‌تر از اين مرد كيست؟ مردى كه ديگرى او را دشنام دهد و او بردبارى ورزد و بر نفس خود چيره آيد و بر شيطان خود و شيطان او غلبه كند.» قدرتمند واقعی کسی است که اراده خود را به حدی بالا ببرد که بتواند بر نفس و خواسته‌های شیطانی خود چیره شود.
کرامت بانوان در اسلام
یکی دیگر از رسم و رسوم غلطی که در دوره جاهلیت بود و پیامبر اکرم با آن مقابله کرد نگاه جامعه نسبت به دختر و زن بود. آنها وجود زن و دختر را مایه سرافکندگی و شرم می‌دانستند؛ برای زن احترام قائل نبوده و دخترانشان را زنده به گور می‌کردند. پیامبر اکرم به آنها آموخت که زن و دختر از جایگاه والایی برخوردار هستند و باید آنها را مورد احترام قرار بدهند. چنان که در حدیثی فرمودند: «خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمْ لِنِسَائِکُمْ وَ بَنَاتِکُم؛ [4] بهترین شما، کسى است که نسبت به همسران و دخترانش نیکو رفتارتر باشد.» حضرت این حرف‌ها را در مقام عمل هم نشان می‌دادند مثلا با همسران خود مهربان بودند و به آنها محبت می‌کردند و در مورد اهمیت احترام به همسران می فرمایند: «حَسِّنوا أَخلاقَکُم وَ الطُفوا بِجیرانِکُم وَ أکرِموا نِساءَ کُم تَدخُلُوا الجَنَّةَ بِغَیرِ حِسابٍ؛ [5] اخلاق خود را نیکو کنید و با همسایگان خود مهربان باشید و زنان خود را گرامى بدارید تا بى حساب وارد بهشت شوید.» پس اکرام و احترام همسر راهی میان‌بر برای رسیدن به بهشت جاویدان است و همچنین باعث خشنودی و رضایت خدای باری تعالی خواهد شد.
پیامبر عظیم‌الشأن اسلام دخترشان حضرت زهرا سلام الله علیها را همیشه مورد لطف، محبت و احترام قرار می‌دادند و زمانی که حضرت زهرا سلام الله علیها نزد ایشان می آمد، رسول بزرگوار اسلام به احترام دخترشان می‌ایستادند و از ریحانه بهشتی‌شان استقبال می‌کردند.
بنابراین یکی از مهم ترین معجزات نبی مکرم اسلام تغییر نگاه افراد جامعه از زندگی پر از بی مهری، خشونت و خرافات به سمت مهربانی، محبت، صلح و آشتی و اجرای عدالت بود.
پی نوشت:
[1] مکارم الاخلاق ص 8.
[2] تنبيه الخواطر، ج 2، ص 10.
[3] همان، ج 2، ص 10.
[4] محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج 14، ص 255.
[5] توحید صدوق، ص 127.
یکی از مهم ترین معجزه های دین مبین اسلام در عصر جاهلیت ارائه سبک صحیح زندگی در جامعه‌ای بود که هر لحظه با شدت بیشتری به سمت جهالت حرکت می‌کرد. پیامبر مکرم اسلام به وسیله معارف اسلام که همه ابعاد زندگی را در بر می‌گیرد آنها را از جهالت به سمت سعادت و خوشبختی هدایت کرد.