-یکی از مباحث بسیار مهم و ضروری که در اتحاد اسلامی باید مورد توجه قرار گیرد، بررسی آسیب ها و موانع دست یابی به اتحاد و همبستگی است.
یکی از مهمترین و با ارزش ترین مفاهیم و معارفی که خدای متعال در قرآن کریم جامعه اسلامی را به آن دعوت و امر کرده است، مسأله وحدت و حفظ یکپارچگی است. آیات متعددی از قرآن کریم به این موضوع اختصاص یافته است و افراد را از هر گونه سستی و بی اعتنایی به این حکم اجتماعی به شدت نهی کرده است. ولی با این وجود و علی رغم همه تأکید هایی که خدای متعال پیرامون این اصل مهم اخلاقی و اجتماعی بیان فرمودند، شاهد هستیم که جامعه اسلامی آن چنان که باید و شایسته است نه تنها به فرمان الهی تمکین نکرده اند؛ بلکه در موارد بسیاری رفتار و عملکرد آنها برخلاف اصل اتحاد و یکپارچگی بوده است.
جایگاه و اهمیت وحدت و یکپارچگی در دنیای مدرن
در دنیایی که پیروان بسیاری از ادیان و مکاتب فلسفی و حکومت های لیبرال سرمایه داری به دنبال زمین گیر کردن و تحت سیطره در آوردن سایر ملت ها می باشند و تلاش دارند با هر آنچه در توان دارند سایرین را زیر یوغ بردگی و اطاعت پذیری خود خوار و ذلیل نمایند، بی اعتنایی جامعه اسلامی به اتحاد و همبستگی به دور از درایت، هوشمندی و عقلانیت است، چرا که هر گونه اقدام منفی که موجب از هم پاشیدگی جامعه اسلامی شود، کمک شایانی است به جبهه معاند تا اینکه جامعه اسلامی را به استثمار کشیده و آنها را تحت سیطره و خواسته های شیطانی خود قرار دهند. از این رو خدای متعال در قرآن کریم این چنین به جامعه اسلامی تبعات شوم پراکندگی و اختلاف را گوش زد می نماید: «وَأَطيعُوا اللَّهَ وَرَسولَهُ وَلا تَنازَعوا فَتَفشَلوا وَتَذهَبَ ريحُكُم ۖ وَاصبِروا ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصّابِرينَ؛[1]و (فرمان) خدا و پیامبرش را اطاعت نمایید! و نزاع (و کشمکش) نکنید، تا سست نشوید، و قدرت (و شوکت) شما از میان نرود! و صبر و استقامت کنید که خداوند با استقامت کنندگان است!».
وحدت در اندیشه رهبری
مقام معظم رهبری(مد ظله) در تبیین چیستی وحدت و وجود برخی از اختلافات درون مذهبی به نکته بسیار کلیدی اشاره داشته اند، و ارتباط وحدت را با آیه فوق به نوعی تشریح کرده اند: «مراد ما از وحدت اسلامی، یکی شدن عقاید و مذاهب اسلامی نیست. میدان برخورد مذاهب و عقاید اسلامی و عقاید کلامی و عقاید فقهی - هر فرقه‌‌ای عقاید خودش را دارد و خواهد داشت - میدان علمی است؛ میدان بحث فقهی است؛ میدان بحث کلامی است و اختلاف عقاید فقهی و کلامی می‌‌تواند هیچ تأثیری در میدان واقعیت زندگی و در میدان سیاست نداشته باشد. مراد ما از وحدت دنیای اسلام، عدم تنازع است: «ولاتنازعوا فتفشلوا».[2] تنازع نباشد، اختلاف نباشد.[3]
ویروس های مرگبار در مصاف با اتحاد اسلامی
1-جهل و نادانی
یکی از مهمترین و خطرناک ترین موانع و آسیب های وحدت، فقدان علم، فقدان معرفت و فقدان تحلیل جامع و صحیح از معارف و آموزه های دینی و همچنین عدم درک صحیح از اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی است. در واقع جهل مرگبار ترین و خطرناک ترین عامل برهم زننده اتحاد و همبستگی در جوامع اسلامی است. موضوعی که پیش تر نیز در منابع روایی تبعات و خطر آن این چنین گوش زد شده است: امام على (عليه السلام): «الْجَهْلُ مُمِيتُ الْأَحْيَاءِ وَ مُخَلِّدُ الشِّقَاء؛[4]نـادانى، مايـه مرگ زندگان و دوام بدبختى است». انسان های جاهل بدون توجه به جهان پیرامون خود به گونه ای رفتار می کنند که جامعه اسلامی با بدترین و خطرناک ترین چالش های جهانی و اجتماعی مواجه می شود. تحلیل و نگرش آنها به متون و منابع اسلامی بیش از آنکه بر اساس رهنمودهای وحیانی و عقلانی باشد، نشأت گرفته از برداشت های سطحی و جاهلانه است.
2-افراطی گری و خشونت طلبی
افراط و تفریط یکی دیگر از ویروس های مرگبار و خطرناک است که هستی اتحاد و همبستگی را به فنا می دهد و جامعه اسلامی را دچار اختلاف، درگیری و خونریزی می نماید. اگر در ماهیت بسیاری از فتنه های دینی، مذهبی و فرقه‌های به ظاهر مذهبی نگریسته شود متوجه خواهیم شد که عنصر اولیه و اساسی آن اختلافات افراطی گری بوده است. در واقع افراطی گری شعبه ای از جهل و نادانی است که در منابع روایی نیز به آن اشاره شده است: امام على (عليه السلام): «لا تَرَی الجاهِلَ اِلّا مُفرِطاً اَو مُفَرِّطاً؛[5]همیشه جاهل یا افراط گر و تجاوزکار و یا کندرو و تفریط کننده است».
3-فراموشی مبانی و رهنمودهای قرآنی
از جمله آسیب ها و ویروس های مرگباری که اتحاد اسلامی را با مرگ مواجه می کند، فراموش کردن مبانی و معارف قرآنی و تکیه و اعتماد کردن به خواسته های شیطانی است، در واقع برخی از پیروان فرقه‌های اسلامی بسیاری از اصول قرآنی را به فراموشی سپرده و حاضر به پذیریش اصول اخلاقی و اجرایی کردن آن درمیان خویش نیستند. هر چند خدای متعال در قرآن کریم جامعه اسلامی را جامعه ای انسان دوست و اخلاق مدار معرفی می نماید که حتی در ارتباط با دشمنان و غیر همکیشان نیز رفتاری غیر عادلانه از خود نشان نمی دهد. «لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ؛[6]خدا شما را از نیکی کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانی که در راه دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهی نمی کند؛ چرا که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد». ولی با این حال برخی از پیروان مذاهب و فرق به ظاهر اسلامی حاضر به پذیرش و اجرایی کردن قوانین قرآنی در میان خود نیستند، رابطه دوستانه و برادرانه با همدیگر را نمی پسندند و دست دوستی و همکاری به معاندین کفار می دهند. این در حالی است که باری تعالی به آنها این چنین سفارش کرده است: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ ۖ؛[7]محمّد (ص) فرستاده خداست؛ و کسانی که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند».
پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه الأنفال آیه ۴۶.
[2]. همان.
[3]. بیانات در دیدار شرکت کنندگان در همایش کنفرانس وحدت اسلامی ۱۳۸۵/۰۵/۳۰.
[4]. تصنیف غررالحكم و دررالکلم ص 75، ح 1164.
[5].منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه ج1 ص 194.
[6]. سوره مبارکه ممتحنه، آیه 8.
[7]. سوره مبارکه فتح، آیه 29.
از جمله ویروس های خطرناکی که در مصاف با اتحاد اسلامی بوده و جامعه اسلامی را با چالش و آسیب های مرگبار گریبان گیر می نماید، جهل و نادانی و فقدان تحلیل صحیح و جامعه از منابع و متون اسلامی و همچنین عدم درک درست از اوضاع سیاسی و اجتماع جهان است.