-رفیق خوب انسان را به سعادت و خوشبختی و رفیق بد آدمی را به شقاوت و بدبختی می‌کشاند.
فانوسی به نام دوست
زندگی مانند سریالی است که گاهی با شادی و گاهی با غم همراه است و روزی به پایان خواهد رسید. در این مسیر پر فراز و نشیب زندگی، همواره رفیق و یار خوب می‌تواند به مانند یک چراغ هدایت، آدمی را از خطاها و مسیر‌های اشتباه باز دارد برعکس رفیق بد که می‌تواند باعث اشتباه و منحرف شدن انسان از مقصد واقعی شود.
لشکری از دوستان خوب داشته باشیم
انسانی که پشتیبان و همراه خوب داشته باشد درصد خطای او نسبت به افراد تنها کم‌تر است. زیرا همراهان و یاوران با گوشزد کردن خطاها به انسان او را از خطا و اشتباه باز می‌دارند. پس دوستان واقعی و زیاد یک مزیت و نقطه اتکاء محسوب می‌شود. فراوانی دوستان و هم نشینان خوب و دلسوز باعث عاقبت به خیری در دنیا و سعادت در آخرت خواهد شد؛ چنان که امام صادق علیه السلام فرمودند: «أكثِروا مِنَ الأَصدِقاءِ فِي الدُّنيا؛ فَإِنَّهُم يَنفَعونَ فِي الدُّنيا وَ الآخِرَةِ، أمَّا الدُّنيا فَحَوائِجُ يَقومونَ بِها، وأمَّا الآخِرَةُ فَإِنَّ أهلَ جَهَنَّمَ قالوا: فَمَا لَنَا مِن شَـفِعِينَ وَ لاَ صَدِيقٍ حَمِيمٍ؛ [1] در دنيا بر تعداد دوستانتان بيفزاييد زیرا در دنيا و آخرت، به شما سود مى‌رسانند. در دنيا نيازهاي شما را برطرف می‌کنند، و در آخرت، (شما را از آتش جهنم نجات می‌دهند، زیرا) جهنمیان مى‌گويند: نه شفیعانی داریم و نه دوستی صمیمی.» پس دوستان زیاد همانند داروهایی هستند که دردهای زیادی را درمان می‌کنند. چه دردهای دنیا و چه دردهای آخرت!
دوست های عِطرآگین در مقابل دوست های آتشین
تردیدی در اثرپذیری انسان از دوست و همنشین خود وجود ندارد. حال، بستگی دارد که آن همنشین خوب باشد یا بد. رفاقت و همنشینی سکه‌ای دو رو است؛ اگر با نیکان رفاقت کنیم روی سعادت آن سکه ما را بهره مند و خوشنود می‌سازد و اگر رفاقت با بدان کنیم روی شقاوت آن ما را مبتلا خواهد ساخت. چنان‌که پیامبر رحمت و مهربانی حضرت محمد صلی الله و علیه و آله و سلم فرمودند: «المَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ؛ [2] هرانسانی محشور خواهد شد با آن کسی که مورد محبتش قرار داد.» صِرف همنشینی و رفت و آمد با دوست و رفیق خوب باعث سود رساندن به فرد می‌شود و صِرف هم نشینی با رفیق بد باعث ضرر رساندن به آدمی خواهد شد. چنان که رسول خدا فرمودند: «مَثَلُ الجلیسِ الصّالحِ مَثَلُ العَطّارِ، اِنْ لم یُعْطِکَ مِنْ عِطرِهِ اصابَکَ مِنْ ریحِهِ و مَثَلُ الجلیس السّوءِ مَثَلُ القَیْنِ اِنْ لم یُحْرِقْ ثوبَکَ اصابَکَ مِنْ ریحِه؛ [3] مَثَلِ همنشین شایسته و خوب، مثل عطّار است، که اگر از عطر خودش هم به تو ندهد، ولی از بوی خوش او به تو می‌رسد، و مَثَل همنشین بد، همچون کوره پز آهنگری است که اگر لباس تو را هم جرقه‌های آتش کوره نسوزاند، ولی بوی کوره به تو می‌رسد!» بنابراین ما حق و قدرت در انتخاب دوست را داریم، اما اثرپذیری (هر چند اندک) از او در اختیارمان نخواهد بود.
سه دشمن در لباس دوست
دوست خوب به مانند چراغی است برای رسیدن به مقصد اما دوست بد همانند چراغ شکسته و خاموش فقط باعث زحمت و دردسر و باری اضافه برای انسان خواهد بود و نه تنها سودی نمی‌رساند بلکه موجب سقوط انسان در دره‌های ظلمانی خواهد شد. چنان که امام صادق علیه السلام در مورد اثرات زیان بار همنشین بد می فرماید: «يَنْبَغِي لِلْمُسْلِمِ أَنْ يَتَجَنَّبَ مُوَاخَاةَ ثَلَاثَةٍ الْمَاجِنِ الْفَاجِرِ وَ الْأَحْمَقِ وَ الْكَذَّابِ ...؛ [4] هر زمان اميرالمؤمنين عليه السلام به منبر مى رفت مى فرمود: سزاوار است براى فرد مسلمان كه از رفاقت با سه نفر دورى جويد: پر روى بى باكى كه تباهكار است، و احمق، و دروغگو، اما شخص پر روى تباهكار؛ پس كردار خودش را براى تو زیبا جلوه می‌دهد و دوست دارد كه تو نيز مانند او باشى، و نه در كار دين و نه در كار آخرت، تو را کمک نمی‌کند و نزديكى با او جفاكارى و سنگدلى است، و رفت و آمد با او براى تو ننگ است، و اما احمق؛ پس كار خيرى برای تو انجام ندهد، و اميدى به دفع خطر از تو به وسیله او نیست، اگر چه خود را به تلاش اندازد و بسا كه بخواهد به تو سودى برساند ولى از روى حماقت زيانت رساند، پس مرگ او بهتر از زندگيش مى‌باشد، و خموشى و سکوتش بهتر از گفتارش، و دورى از او بهتر از نزديكى با او است، و اما دروغگو؛ زندگى كردن با او برای تو شیرین نباشد، هر چه گوئى به ديگران باز گويد و براى تو از ديگران باز گويد، هر زمانى يك افسانه‌اى به سر رساند افسانه‌اى مانند آن به دنبال آن چسباند تا آنجا كه اگر راست هم گويد، از او باور نشود، و ميان مردم دشمنى افكند و آنها را از هم جدا كند و در سينه‌ها كينه‌ها بروياند. تقوای الهی پیشه کنید و مراقب (اعمال) خود باشید.» از این رو دوست بد به تناسب بد بودنش انسان را به حسرت در دنیا و آخرت مبتلا خواهد کرد.
بنابراین رفیق و هم نشین بد انسان را به سوی ضلالت و گمراهی می‌کشاند و هم نشین خوب می‌تواند انسان را به سوی سعادت و خوشبختی هدایت کند. به همین خاطر انسان باید با انتخاب بهترین رفیق و هم نشین خوب، خودش را در هر دو عالم خوشبخت کند و از هم نشینی با رفیق و یار بد بپرهیزد زیرا یار و رفیق بد از مار هم خطرناک تر است؛ چون مار فقط جان آدمی را نیش می‌زند ولی یار بد جان و ایمان آدمی را از بین می‌برد.
پی نوشت:
[1] وسائل الشیعة، ج 12، ص 17.
[2] ارشاد القلوب ج 1، ص 171.
[3] میزان الحکمه، ج9، ص 50.
[4] الکافی، ج 2، ص 693.
تأثیر دوست و رفیق در سرنوشت انسان بر هیچ کسی پنهان نیست. انسان همواره در حال آزمایش و امتحان است و با انتخاب رفیق خوب می‌تواند راه درست را انتخاب کرده و به خوشبختی در دنیا و آخرت برسد و اگر با همنشینی ناشایست دم خور شود سرانجام خوبی در انتظار او نخواهد بود.