-تداوم در دستگیری از نیازمندان، نهال امید را به درختی پهناور تبدیل می کند.
در پی فراخوان مقام معظم رهبری در به راه افتادن موج کمک های مؤمنانه، حرکت های گسترده و مبارکی با محوریت کمک های مردمی آغاز شد. ادامه مشکلات ناشی از آسیب های معیشتی در کنار بحران کرونا و فشارهای اقتصادی دشمنان، ضرورت تداوم همدلی و کمک های مؤمنانه را دوچندان ساخت چنان که با تأکیدات مجدد رهبر فرزانه انقلاب نیز همراه بود. تداوم در چنین پویش همگانی، برکاتی خاص و فراتر از اصل این حرکت مبارک به دنبال دارد. با بررسی روایات اهل بیت علیهم السلام می توانیم برکات تداوم در کمک های مؤمنانه را بهتر و بیشتر بشناسیم.
اهمیت «مداومت با نشاط» در کار خیر
پایداری و مداومت در مسیر خوبی ها یکی از فاکتورهای سعادت بخش انسان است و مؤمنان نیکوکار، یکدیگر را به ایستادگی و صبر در راه حق توصیه می کنند چنان که قرآن کریم می فرماید: «إِلاَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ؛ [1] مگر كسانى كه ایمان آورده و كارهاى شايسته كرده و همديگر را به حقّ سفارش و به شكيبايى توصيه كردهاند.»
مداومت، یکی از ملاک های ارزیابی اعمال است. همان گونه که مداومت و اصرار بر گناه، بر قبح و عذاب الهی می افزاید و هر گناه کوچک را به گناه کبیره تبدیل می کند، [2] اصرار و تداوم در کارهای خیر نیز ارزش عمل را مضاعف می کند و در مقام مقایسه، در برخی شرایط چه بسا عمل کم و مستمر، بهتر از عمل زیاد ولی ناپایدار است؛ چنان که امیرالمؤمنین عیله السلام می فرمایند: «قَلِيلٌ مَدُومٌ عَلَيْهِ خَيْرٌ مِنْ كَثِيرٍ مَمْلُولٍ مِنْه؛ [3] كار كمى كه دوام يابد بهتر از كار زيادى است كه خسته كننده باشد».
بی‌شک کارهای خیر به هر اندازه که بین اقشار جامعه رونق یافته و به فرهنگی نهادینه تبدیل شوند به همان اندازه اثرهای شگرفی در ابعاد مختلف مادی و معنوی اجتماع خواهند گذاشت. نهادینه کردن کمک، همدلی و دستگیری مردم از یکدیگر، یکی از گام های ضروری است که باید جامعه اسلامی خصوصاً شیعیان در جهت دستیابی جامعه ایده آل بردارد. شخصی به امام باقر علیه السلام عرض کرد: شیعه در جامعه ما زیاد است. حضرت فرمودند: «هَلْ يَعْطِفُ الْغَنِيُّ عَلَى الْفَقِيرِ وَ يَتَجَاوَزُ الْمُحْسِنُ عَنِ الْمُسِيءِ وَ يَتَوَاسَوْن؛ [4] آیا بی‌نیاز نسبت به نیازمند عطوفت و مهربانی می‌کند و آیا نیکوکار از خطاکار می‌گذرد و در مسائل مالی به همدیگر کمک می‌کنند؟» گفته شد: خیر. فرمودند: پس این ها شیعه نیستند؛ چون شیعه کسی است که این‌طور عمل کند.
از دیگرسو، برای تثبیت هر کنش اجتماعی وجود شاخصه هایی از جمله ممارست و تداوم در آن ضروری است. بر این اساس، کمک های مؤمنانه به عنوان یک حرکت جهادی و مؤمنانه، در صورتی می تواند به فرهنگی دائمی در جامعه تبدیل شود که تداوم یافته و به عنوان یک عادت عمومی، جزئی از سبک زندگی مردم قرار گیرد.
مسلماً تداوم نیکی های اجتماعی و تبدیل آن ها به یک سنت و فرهنگ عمومی، کاری دشوار و زمان بر خواهد بود اما باید توجه داشت که این کار، متناسب با سختی که دارد، به عنوان یکی از بزرگترین باقیات الصالحات، اجر و پاداش ممتازی را نیز به دنبال خواهد داشت چنان که از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل شده که فرمودند: «مَنْ سَنَّ سُنَّةً حَسَنَةً فَلَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يُنْقَصَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَيْء؛ [5] هر كس سنت نيكويى را بنا نهد، اجر آن و اجر همه عملكنندگان به آن عمل تا روز قيامت براى اوست، بدون اين كه از اجر آنان كم گردد.»
وقتی مغناطیس همدلی، ادامه می یابد!
لذت کمک به قشر بی بضاعت و کم بهره، از چنان مغناطیس معنوی برخوردار است که می تواند به عنوان سکوی پرش جامعه به سوی مکارم اخلاقی و اعتلای اخلاق اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان نمونه امیرالمؤمنین علیه السلام در مورد ارزش معنوی اطعام به دیگران می فرمایند: «لَذَّةُ الْكِرَامِ فِي الْإِطْعَامِ وَ لَذَّةُ اللِّئَامِ فِي الطَّعَام؛ [6] لذّت بزرگواران در اطعام دیگران است و لذّت فرومایگان در خوردن است.»
مجاهدت مستمر در راه حل مشکلات معیشتی اقشار محروم و آسیب پذیر، و اصرار بر زدودن غم ها و نشاندن لبخند بر لب های نیازمندان و گرفتاران به معنای تزریق مداوم لذت معنوی کمک به دیگران است؛ چرا که وقتی دیگران، شور و شعف واقعی و درونی مجاهدان این راه را مشاهده و لمس می کنند آن ها نیز به خیل رزمندگان همدلی پیوسته و هر روز بر جمع کامیابان معنویت افزوده خواهد شد.
راه غلبه بر بن بست های اقتصادی
با اوج گرفتن فشاراقتصادی و معیشتی بر مردم، همگان راهکارهای برون رفت از این بحران را می جویند. بی شک، اصل و اساس راه حل این مسأله، در خارج از متن جامعه اسلامی یافت نخواهد شد. به عبارت دیگر، راهکار اصلی، همکاری و همدلی همگانی است؛ اما باید توجه داشت که نمی توان از یک همکاری و همدلی مقطعی و کوتاه مدت انتظار برون رفت از بحران اقتصادی را داشت. این مطلب، همان شاه کلیدی است که از تعبیر «مؤمنانه» بودن کمک ها برداشت می شود چنان که امام علی علیه السلام در این باره می فرمایند: «الْمُدَاوَمَةَ الْمُدَاوَمَةَ فَإِنَّ اللَّهَ لَمْ يَجْعَلْ لِعَمَلِ الْمُؤْمِنِينَ غَايَةً إِلَّا الْمَوْت؛ [7] در کار پیگیر باشید، زیرا خداوند برای کار مؤمنان پایانی جز مرگ قرار نداده است.» تنها در سایه استفاده مستمر و مجدانه از ظرفیت های درونی جامعه اسلامی است که می توان بحران های اقتصادی را کنار زده و اهداف اقتصادی را یکی از پس از دیگری فتح نمود.
پی نوشت
[1] سوره عصر، آیه 3.
[2] امام صادق علیه السلام: «لَا صَغِيرَةَ مَعَ الْإِصْرَارِ وَ لَا كَبِيرَةَ مَعَ الِاسْتِغْفَار؛ با اصرار بر گناه صغيره اى نمى ماند، و با استغفار كبيره اى نمى ماند (يعنى گناه كوچك با اصرار بر آن، كبيره خواهد شد،و كبيره با استغفار، آمرزيده خواهد شد).» كلينى، محمد بن يعقوب؛ الكافي( ط- الإسلامية)، ناشر: دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق، ج 2، ص 288.
[3] شريف الرضي، محمد بن حسين؛ نهج البلاغة( للصبحي صالح)، ناشر: هجرت، قم، 1414 ق، ص 554، حکمت 444.
[4] ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى؛ مجموعة ورّام، ناشر: مكتبه فقيه، قم، 1410 ق، ج 2، ص 198.
[5] كلينى، محمد بن يعقوب؛ الكافي( ط- الإسلامية)، ناشر: دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق، ج 5، ص 9.
[6] تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد؛ تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ناشر: دفتر تبليغات، قم، 1366 ش، ص 377.
[7] نورى، حسين بن محمد تقى؛ مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام، قم، 1408 ق، ج 1، ص 130.
همدلی و کمک های مؤمنانه، شروع حرکت جهادی و بسیار مبارکی است که در صورت استمرار، می تواند برکاتی بسیار بزرگ تر و گسترده تر، از قبیل تزریق معنویت و نشاط در جامعه، همه گیری عطوفت اجتماعی و... به همراه داشته و به تثبیت سنت و فرهنگی نیک در جامعه اسلامی بیانجامد.