آیا توهین امام باقر(ع) به امیرالمومنین(ع) صحت دارد؟

17:36 - 1399/09/06

امیرالمومنین(علیه‌السلام) چنان قدرتی دارد که می‌تواند انسان را از شرق به غرب سیر دهد، یا این‌که تمام علوم شرق و غرب را به انسان بیاموزد.

امیرالمومنین

شبهه: ائمه شیعه به همدیگر هم توهین می‌کنند، در روایتی امام باقر(ع) حضرت علی(ع) را [نعوذبالله] چهارپایی خوانده که انسان را از مشرق به مغرب می‌برد، این روایت را شیخ مفید درکتابش نقل کرده است!

پاسخ: از دیر زمان روش دشمن بر این بوده است که از گوشه و کنار کتب روایی، حدیثی را که معمولا دارای ضعف سندی است انتخاب کرده و طوری آن را بیان می‌کند که مخاطب فکر کند آن روایت از اعتقادات مسلم شیعه بوده و در همه کتاب‌ها آمده است و حال آن‌که چنین نیست و تنها یک روایت شاذ و نادر است.
این روایت نیز از جمله آن‌هاست؛ چرا که این روایت را مرحوم صفار در کتاب بصائر الدرجات تنها با یک سند نقل کرده و در آن آمده که امام باقر(علیه‌السلام) فرمود: «قَالَ يَا جَابِرُ هَلْ لَكَ مِنْ حِمَارٍ يَسِيرُ بِكَ مِنَ الْمَطْلِعِ إِلَى الْمَغْرِبِ فِي يَوْمٍ وَاحِدٍ قَالَ قُلْتُ يَا أَبَا جَعْفَرٍ جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ وَ أَنَّى لِي هَذَا قَالَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَ ذَلِكَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ‏: ای جابر، آیا برای تو الاغی هست که بتوانی با آن در یک روز از مشرق زمین تا مغرب آن سیر کنی؟ گفتم ای اباجعفر خدا من را فدای تو گرداند، مگر چنین چیزی هم می‌شود؟ حضرت فرمود آن امیرالمومنین(ع) است»[1] سپس شیخ مفید نیز روایت را با همین سند نقل کرده است[2] و سایر کتب نیز از شیخ مفید نقل کرده‌اند، لذا یک سند بیشتر ندارد و خبر واحد است و نمی‌توان مساله اعتقادی مهمی را بر آن بنا کرد.

بررسی سندی:
سند روایت بدین شرح است: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنِ الْمُنَخَّلِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع » در این سند «الْمُنَخَّلِ» که منخّل بن جميل است، ضعیف است و نجاشی او را فاسد العقیده دانسته است[3] همچنین «ابن سنان» محمد به سنان است که مورد اختلاف است و برخی از علمای رجالی او را تضعیف کرده و برخی او را توثیق کرده اند و قطعی نیست، لذا سند روایت ضعیف است و غیر قابل اعتماد و نمی‌توان با قاطعیت آن را به امام باقر(علیه‌السلام) نسبت داد، بلکه احتمال اینکه جعل شده باشد بیشتر است.

بررسی دلالی:
اولا: در کتاب دیگری همین روایت از امام باقر(علیه‌السلام) با همین سند نقل شده و در آن کلمه «حمار» وجود ندارد، متن آن رویات چنین است: «وَ قَالَ جَابِرٌ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَقَرَأَ أَبُو جَعْفَرٍ ع الَّذِينَ كَفَرُوا حَتَّى بَلَغَ إِلَى أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ قَالَ هَلْ لَكَ فِي رَجُلٍ يَسِيرُ بِكَ فَيَبْلُغُ بِكَ مِنَ الْمَطْلَعِ إِلَى الْمَغْرِبِ فِي يَوْمٍ وَاحِدٍ قَالَ فَقُلْتُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ وَ مَنْ لِي بِهَذَا فَقَالَ ذَاكَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِين‏» در این روایت کلمه «رجل» آمده است، یعنی حضرت از جابر می‌پرسد: آیا مردی را می‌شناسی که بتواند تو را از مشرق به مغرب ببرد؟ لذا احتمال دارد این روایت در صورت صحت و صدور آن از امام معصوم، دست‌کاری شده و مورد دخل و تصرف واقع شده باشد.

ثانیا: بر فرض صحت، معنای روایت بسیار روشن است، این‌جا اصلا منظور امام باقر این نیست که (نعوذبالله) امیرالمومنین را به الاغ تشبیه کند، چون در هر تشبیهی باید وجه شبه را دید، حضرت در این‌جا سیر را مد نظر دارد، می‌فرماید آیا الاغ  می‌تواند تو را از مشرق به مغرب سیر دهد، او پاسخ می‌دهد نه، سپس می‌فرماید امیرالمومنین(علیه‌السلام) می‌تواند، یعنی حضرت توانایی این سیر را دارد، نه این‌که(نعوذبالله) ایشان حمار است، بلکه وجه شبه در این‌جا سیر است. لذا این مساله اصلا توهینی از امامی به امام دیگر نیست، بلکه بالا بردن شان و مرتبه امیرالمومنین(علیه‌السلام) است که چنان قدرتی دارد که می‌تواند طی الارض کرده و انسان را از این طرف عالم به آن طرف عالم منتقل کند، لذا وجه شبه حیوانیت نیست که توهین محسوب شود، بلکه وجه شبه سیر دادن و انتقال است.

ثالثا: ممکن است این عبارت کنایه از علم و دانش زیاد حضرت باشد، یعنی حضرت علوم شرق و غرب را می‌داند و اگر کسی همراه با حضرت باشد و از او علم بیاموزد، علوم شرق و غرب را یاد گرفته و مانند کسی است که در شرق و غرب سیر کرده است. این تعبیر در جامعه امروز ما نیز وجود دارد، کسی که از طریق فیلم یا مطالعه کتاب خاصی با آداب و رسوم منطقه‌ای آشنا می‌شود، گویا به آن منطقه رفته و با مردم آن منطقه بوده است.

________________________________________________
پی‌نوشت
[1]. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، مكتبة آية الله المرعشي النجفي، ايران، قم، چاپ دوم، 1404 ق، ج‏1، ص 399.
[2]. مفيد، محمد بن محمد، الإختصاص، الموتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد، ايران، قم، چاپ اول، 1413 ق، ص 317.
[3]. نجاشي، احمد بن على، رجال النجاشی، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسين بقم المشرفه، قم، چاپ ششم، 1365 ش، ص 421.

شبهه: ائمه شیعه به همدیگر هم توهین می‌کنند، در روایتی امام باقر(ع) حضرت علی(ع) را الاغی خوانده که انسان را از مشرق به مغرب می‌برد، این روایت را شیخ مفید درکتابش نقل کرده است.

پاسخ: اولا: روایت ضعف سندی دارد؛ ثانیا: بر فرض صحت، این‌جا اصلا منظور امام باقر این نیست که (نعوذبالله) امیرالمومنین را به الاغ تشبیه کند، چون در هر تشبیهی باید وجه شبه را دید، حضرت در این‌جا سیر را مد نظر دارد، یعنی حضرت توانایی این سیر را دارد، نه این‌که(نعوذبالله) ایشان حمار است، بلکه وجه شبه در این‌جا سیر است.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
1 + 8 =
*****