-فرهنگ و گفتمان بسیجی با ایثار، از خود گذشتگی، استکبار ستیزی و عدالت ورزی عجین شده است.
یکی از زیباترین و کارآمدترین پدیده‌های بعد از شکل‌گیری انقلاب اسلامی، تشکیل بسیج مستضعفین است. ایده و طرح هوشمندانه‌ای که در تاریخ ۵ آذر ۱۳۵۸ به فرمان امام خمینی(ره) شکل گرفت. شکل‌گیری بسیج مستضعفین یکی از مهمترین بازوهای اقتدار و بالندگی جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌آید که در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی، سیاسی در خدمت عموم مردم بوده و مأموریت جذب، آموزش، سازماندهی و به‌کارگیری نیروهای داوطلب مردمی را در راستای تحقّق اهداف و آرمان‌های مقدس و قرآنی انقلاب اسلامی و حفظ دستاوردهای آن بر عهده گرفته است. به منظور تکریم و بزرگ داشت شجره طیبه و گفتمان‌سازی وظایف و رسالت‌های این نهاد مردمی تلاش داریم به برخی از مسئولیت‌های قرآنی این تشکیلات انقلابی اشاره‌ای داشته باشیم.
فرهنگ و گفتمان قرآنی بسیجی نمونه
گفتمان‌سازی اندیشه توحیدی و موحدانه
از جمله مهمترین و ضروری‌ترین مباحث بنیادین در گفتمان‌سازی فرهنگ انقلابی و بسیجی، تقویت و استحکام باورهای موحدانه و توحیدی است. باورهای توحیدی همچون موتور پیشران و قدرتمندی هستند که حضور به موقع و مسئولیت‌مدارانه را در عرصه‌های سخت برای بسیجی نمونه هموار می‌سازند. اتکا و امید به امداد‌رسانی خدای متعال موضوعی است که در افکار و عملکرد بسیجی قرآنی نهادینه شده است و امید به موفقیت و پیروزی را در وجود او تقویت می‌سازد. «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُركُم وَيُثَبِّت أَقدامَكُم؛[1]ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید! اگر (آیین) خدا را یاری کنید، شما را یاری میکند و گامهایتان را استوار می‌‌دارد». امام خمینی(ره) در خصوص اهمیت و ارزش روحیه و تفکر توحیدی خطاب به جوانان این چنین بیان فرموده است: «و باید جوانان ما بدانند تا معنویت و عقیده به توحید و معاد در کسی نباشد محال است از خود بگذرد و در فکر امت باشد».[2]
گفتمان‌سازی رویکرد اخلاق‌مدارانه
از جمله اصلی‌ترین شاخص‌های فرهنگ بسیجی، تقویت و استحکام مبانی و اصول اخلاقی در زندگی است. در واقع یک بسیجی نمونه باید تابلوی رفتار و منش اخلاقی در میان مردم باشد. به طوری که مردم در ارتباطات و مراوده‌ها‌ی خود با آنها اذعان به کمالات اخلاقی آنها داشته باشند. در واقع کسی که عَلم و بیرق بسیجی بودن را بر دوش می‌گیرد باید پیش از اصلاح و تربیت جامعه به دنبال پالایش روح و جان خود از خواهش‌های نفسانی و گرایش‌های مادی باشند، کسی که سرزمین وجود او جولانگاه تمایلات حیوانی است نه می‌تواند قله‌های فضیلت و کمالات اخلاقی را فتح نماید و نه می‌تواند آن چنان که شایسته است فاتح قلب‌های مردم باشد و دیگران را به فضایل اخلاقی رهنمود سازند، این چنین افرادی بیشتر موجب بدبینی و دلسردی دیگران در خصوص فرهنگ بسیجی می‌شوند، از اینرو در فرهنگ روایات از امام علی(علیه السلام) نقل شده است: «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً [فَعَلَيْهِ أَنْ يَبْدَأَ] فَلْيَبْدَأْ بِتَعْلِيمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِيمِ غَيْرِهِ وَ لْيَكُنْ تَأْدِيبُهُ بِسِيرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِيبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِم؛[3] آن كه خود را در مرتبه پيشوايى قرار مىدهد بايد پيش از مؤدب نمودن مردم به مؤدب نمودن خود اقدام كند، و پيش از آنكه ديگران را به گفتار ادب نمايد، بايد به كردارش مؤدب به آداب كند، و آن كه خود را بياموزد و ادب نمايد به تعظيم سزاوارتر است از كسى كه فقط ديگران را بياموزد و تأديب كند». لازمه داشتن روحیه اخلاق‌مدارانه برخورداری از عناصری همچون سعه صدر، انسان دوستی، ایثار و گذشت، تقوا و اخلاص و آخرت‌گرایی و همچنین تقویت معنویت‌گرایی است.
گفتمان استکبار ستیزی
یکی از مبانی و استراتژی‌های بنیادین و راهبردی انقلاب اسلامی که ریشه در مفاهیم و معارف قرآنی دارد، موضوع استکبار ستیزی در عرصه‌های مختلف زندگی اجتماعی است.[4] فرهنگ بسیجی بر اساس همین مبنا و تفکر شکل گرفته است. از این رو جامعه بسیجی در زندگی باید به نوعی روحیه‌ی استکبار ستیزی را در وجود خود تقویت نموده و از هر گونه گرایش و خمودگی و سستی در برابر استکبار به شدت خودداری و اجتناب نماید. استکبار ستیزی در زندگی بسیجی قرآنی جلوه‌های مختلفی دارد، به طوری که عرصه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی را در بر می‌گیرد و از باب نمونه در عرصه اقتصادی با تحریم کالای کشورهای متخاصم تلاش میکند، مانع تسلط و نفوذ اقتصادی آنان بر بازار و سرمایه داخلی شود، در واقع یک بسیجی نمونه در این عرصه خود را سرباز اقتصادی جامعه در جنگ تمام عیار اقتصادی دانسته و جانانه به دنبال تقویت و استحکام شریان‌های حیاتی اقتصاد جامعه اسلامی می‌باشد.
گفتمان عدالت‌خواهی و پیشرفت
یکی دیگر از عناصر و شاخص‌های بسیجی طراز اول انقلاب اسلامی، حرکت و تلاش در جهت گفتمان‌سازی عدالت و پیشرفت است. یک بسیجی نمونه باید آرمان او گام برداشتن در مسیر پیشرفت و عدالت باشد، در واقع یکی از شروط اصلی تقویت فرهنگ بسیجی، پذیرش چنین گفتمان عدالت‌خواهانه و حق‌جویانه است. برخی از قرآن پژوهان بر این باورند که آیه 25 سوره حدید، توجه خاصی به این گفتمان دارد: «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَديدَ فيهِ بَأْسٌ شَديدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزيزٌ؛[5] ما رسولان خود را با دلايل روشن فرستاديم، و با آنها كتاب (آسمانى) و ميزان (شناسايى حقّ از باطل و قوانين عادلانه) نازل كرديم تا مردم قيام به عدالت كنند؛ و آهن را نازل كرديم كه در آن نيروى شديد و منافعى براى مردم است، تا خداوند بداند چه كسى او و رسولانش را يارى مىكند بىآنكه او را ببينند؛ خداوند قوىّ و شكستناپذير است». محورهای گفتمان عدالت و پیشرفت بسیار گسترده است به طوری که طیف وسیعی از فعالیت‌های اجتماعی را در بر می‌گیرد. گفتمان عدالت به دنبال مطالبه‌گری حق‌جویانه در تمام عرصه‌های حقوقی، قضایی، اجتماعی، فقرزدایی، رشد اقتصادی و... است، تا ریشه ظلم و بی‌عدالتی در جامعه برچیده شود. به طور قطع و یقین بدون ریشه‌‌کن شدن ظلم و بی عدالتی در این موارد پیشرفت و شکوفایی که مورد انتظار فرهنگ و اندیشه اسلامی است محقق نخواهد شد؛ پس بسیجی نمونه باید بر اساس این استراتژی و راهبرد عدالت‌خواهانه در جامعه حرکت نماید.
پی‌نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه محمد آیه ۷.
[2]. صحیفه امام خمینی(ره)، ج3، ص322.
[3]. نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص480، حکمت 73.
[4]. سوره مبارکه توبه، آیه 73.«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ؛ اى پیامبر، با كافران و منافقان جهاد كن و بر آنان سخت بگیر، و جایگاهشان دوزخ است، و چه بد سرانجامى است».
[5]. سوره مبارکه حدید آیه 25.
رویکرد بسیجی دارای لوازم و شاخص های مهم اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی است، شاخص هایی از جنس ایثار، نوع دوستی و سخاوتمندی است که تلاش دارد آرمان های قرآنی و الهی را در جامعه نهادینه سازد.