چرا با وجود وعده‌های الهی از ازدواج، فرزند‌آوری و... می‌ترسیم؟

17:39 - 1399/09/25

-ترس هر چند غریزه ای طبیعی برای در امان ماندن هوشمندانه از خطر در وجود انسان به ودیعه گذاشته شده است ولی با این وجود در صورت سوء مدیریت صحیح می تواند آثار ناخوشایندی برای حیات انسانی داشته باشد.

ترس

موضوع ترس یکی از مفاهیم و شاخص های اخلاقی است که به طور مشخص در فرهنگ قرآن مورد توجه قرار گرفته است. در واقع می توان این چنین بیان داشت مسائلی که در رابطه با ترس در فرهنگ قرآن بیان شده موضوعات بسیار مهمی هستند که کمک شایانی به مدیریت صحیح ترس می کنند. رهنمودهای کلیدی و شگفت انگیزی که توجه به آنها می تواند انسان را در مسیر صحیح سبک زندگی قرآنی قرار داده و سعادت واقعی را برای دنیا و آخرت افراد به دنبال آورد.

نگاهی اجمالی به معنای ترس مذموم
غریزه ترس موضوعی است که به طور خدادادی در وجود همه موجودات زنده نهادینه شده است. غریزه ی طبیعی که بیشتر در خدمت حیات و بقای موجودات زنده بوده است؛ چرا که با وجود ترس موجودات زنده واکنش صحیح در برابر خطر از خود نشان می دهند. ولی در برخی از اوقات غریزه ترس از دایره و مدیریت عقل و شرع خارج شده و بیشتر  جنبه افراط و یا تفریط به خود می گیرد. باید دانست که جنبه منفی این نعمت خدادادی آثار و پیامدهای مخربی را برای افراد به بار خواهد آورد. در ادامه به برخی از موارد و مصادیق ترس مذموم در فرهنگ قرآن اشاره خواهیم داشت.

ترس بد و مذموم از نگاه قرآن
از نگاه قرآن کریم ترس مذموم به جای اینکه سعادت و کمال را برای جامعه انسانی به ارمغان آورد، افراد را گرفتار  و درگیر اموری می نماید که در تضاد جدی با آرامش و سعادت انسانی است. در این چنین مواردی به جای اینکه حیات مادی و معنوی انسان در امنیت قرار گیرد عملاً حیات انسانی در معرض خطر قرار می گیرد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود:

1-ترس در مصاف با تشکیل خانواده
یکی از مصادیق ترس مذموم و ناپسند، ترسی است که مانع تشکیل خانواده و همچنین مانع بهره مندی از نعمت فرزند آوری در زندگی می شود. موضوع بسیار مهمی که به خوبی در فرهنگ قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) مورد توجه قرار گرفته است. «وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلَاقٍ ۖ نَحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِيَّاكُمْ ۚ إِنَّ قَتْلَهُمْ كَانَ خِطْئًا كَبِيرًا؛[1] و از بيم تنگدستى فرزندان خود را مكشيد. ماييم كه به آنها و شما روزى مى ‌بخشيم. آرى، كشتن آنان همواره خطايى بزرگ است». از اين آيه به خوبى استفاده مى ‏شود كه اوضاع اقتصادى اعراب جاهلى تا بدان جا سخت و ناراحت كننده بوده كه حتى گاهى فرزندان دلبند خود را از ترس عدم توانايى اقتصادى به قتل مى‏‌رساندند. تعبير به "خَشْيَةَ إِمْلاقٍ" نيز اشاره لطيفى به نفى اين پندار شيطانى است، در واقع مى‏ گويد اين تنها يك ترس است كه شما را به اين خيانت بزرگ تشويق مى ‏كند، نه يك واقعيت. ضمناً بايد توجه داشت كه جمله "كانَ خِطْأً كَبِيراً" با توجه به اينكه "كان" فعل ماضى است اشاره و تاكيد بر اين موضوع است كه قتل فرزندان گناهى است بزرگ كه از قديم در ميان انسانها شناخته شده، و زشتى آن در اعماق فطرت جاى دارد، لذا مخصوص به عصر و زمانى نيست.[2]

2-ترس از جنگ و جهاد فی سبیل الله
یکی از موارد و مصادیق روشن ترس مذموم در فرهنگ قرآن ترس از مردن و ترس از وارد شدن در جنگ و جهاد با معاندان و دشمنان است. موضوعی که می توان آن را در قالب فرار از جهاد ذکر کرد. آیات مشخصی از قرآن کریم به این موضوع اختصاص یافته و  کسانی که از جهاد ترس و دلهره دارند و تن به جهاد نمی دهند به شدت نکوهش شده اند: «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذينَ قيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتالُ إِذا فَريقٌ مِنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللَّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً وَ قالُوا رَبَّنا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتالَ لَوْ لا أَخَّرْتَنا إِلى‏ أَجَلٍ قَريبٍ قُلْ مَتاعُ الدُّنْيا قَليلٌ وَ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقى‏ وَ لا تُظْلَمُونَ فَتيلاً؛[3] آيا نديدى كسانى را كه (در مكّه) به آنها گفته شد: «فعلا) دست از جهاد بداريد! و نماز را برپا كنيد! و زكات بپردازيد!» (امّا آنها از اين دستور، ناراحت بودند)، ولى هنگامى كه (در مدينه) فرمان جهاد به آنها داده شد، جمعى از آنان، از مردم مى‌‏ ترسيدند، همان گونه كه از خدا مى ‌‏ترسند، بلكه بيشتر! و گفتند: «پروردگارا! چرا جهاد را بر ما مقرّر داشتى؟! چرا اين فرمان را تا زمان نزديكى تأخير نينداختى؟!» به آنها بگو: «سرمايه زندگى دنيا، ناچيز است! و سراى آخرت، براى كسى كه پرهيزگار باشد، بهتر است! و به اندازه رشته شكافِ هسته خرمايى، به شما ستم نخواهد شد!»

3-ترس از استکباری و ابرقدرت های جهانی
کسانی که قلب و روح  خود را در مکتب قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) پرورش داده اند تنها از خدای متعال می هراسند و از عملکرد خود بیمناک هستند. برخلاف این رویکرد برخی افراد به جای اینکه از خدای متعال خوف و ترس داشته باشند، از ابرقدرت های جهانی و مستکبرین جهانی می ترسند که مبادا از ناحیه آنها ضرری به ایشان وارد شود. این چنین افرادی به هیچ عنوان جرأت و توان رویارویی با مستکبرین را ندارند. «أَ لا تُقاتِلُونَ قَوْماً نَكَثُوا أَيْمانَهُمْ وَ هَمُّوا بِإِخْراجِ الرَّسُولِ وَ هُمْ بَدَؤُكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ أَ تَخْشَوْنَهُمْ فَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَوْهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ؛[4] آيا با گروهى كه پيمانهاى خود را شكستند، و تصميم به اخراج پيامبر گرفتند، پيكار نمى ‏كنيد؟! در حالى كه آنها نخستين بار (پيكار با شما را) آغاز كردند؛ آيا از آنها مى‏ ترسيد؟! با اينكه خداوند سزاوارتر است كه از او بترسيد، اگر مؤمن هستيد!»
بسیاری از دولتهای اسلامی در زمان کنونی مبتلا به این درد و بیماری مهلک شده اند، بیماری خطرناکی که اساساً ریشه در ترس و بزدلی دارد. ترس از ابرقدرتهای به گونه ای موجب انفعال آنها شده که دقیقاً در راستای موازین و خواسته های نامشروع آنها گام بر می دارند، ترسیدن از آمریکا و خلاف میل و انتظار او عمل نکردن تنها گوشه ای از این ترس مذموم است. نمونه دیگر این تراژدی غمبار به رسمیت شمردن اسرائیل جنایت کار و وارد مذاکره و گفتگو شدن با آنهاست. این موارد اندک تنها گوشه ای از این بزدلی و ترس نامیمون است.  

پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه اسراء آیه 31.
[2].مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج‏12، ص102.
[3]. سوره مبارکه نساء، آیه77.
[4]. سوره مبارکه توبه، آیه 13.

در فرهنگ قرآن می توان ترس را به ترس ممدوح و مذموم تقسیم بندی کرد، ترس مذموم دارای انواع و اقسام مختلفی است از جمله این موارد عبارتند از ترس از تشکیل خانواده، ترس از جنگ و جهاد در راه خدا، ترس از استکبار و کفار.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
6 + 2 =
*****