در امامت بدایی رخ نداده و نام دوازه امام شیعه از زمان پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) مشخص بوده است.
شبهه: امام صادق(ع) و علم غیبی که از کار افتاد؛ شیخ طوسی(ره) نقل می‌کند امام جعفر صادق(ع) فرزندش اسماعیل را جانشین خود کرد و فرمود او امام بعد از من می‌باشد. اما اسماعیل یک سال قبل از امام صادق(ع) از دنیا رفت. مگر نه این‌که امام صادق(ع) علم غیب داشت، پس چطور نمی‌دانست اسماعیل قبل از او می‌میرد.
پاسخ:
دشمنان اسلام برای رسیدن به مقاصد پلید خود و برای تخریب اعتقادات شیعیان، از هیچ تلاش و هیچ دروغ و تهمتی فروگذار نمی‌کنند، لذا مخاطب باید دقّت و تحقیق کرده و به کتب مربوطه مراجعه نماید. این‌جا نیز متاسفانه دشمنان شیعه دوازده امامی مطلب نادرستی را به دروغ به شیخ طوسی نسبت داده‌اند لذا در پاسخ می‌گوییم:
اولا: از اعتقادات مسلم شیعه این است که امامان دوازده‌گانه، از قبل تعیین شده و به پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) ابلاغ شده بود، این مطلب در حدیث مشهوری که به حدیث «لوح» معروف است بیان شده است. در این حدیث بیان شده که ای پیامبر، جانشینان تو امیرالمومنین(علیه‌السلام) و 11 تن از فرزندان اوست و اسم تک تک آنان در این لوح آمده و پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای دل‌گرمی حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) آن را به حضرت هدیه می‌دهد. لذا نام ائمه اطهار(علیهم‌السلام) از زمان پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) تعیین شده بود و هرگز در آن بدایی وجود ندارد.[1]
بر این اساس، هیچ عالم شیعی از زمان غیبت صغری تاکنون وجود نداشته است که در تعداد ائمه اطهار و نام آنان شک و شبهه‌ای داشته باشد و روایات بدا در مورد ائمه اطهار(علیهم‌السلام) را پذیرفته باشد.
ثانیا: آن‌چه مورد اجماع امامیه است، این است که «بدا» در نبوت و امامت راه ندارد، زيرا پيامبران و امامان افراد معينى هستند كه از سوى خداوند به مقام نبوت و امامت برگزيده شده‌اند و تغييرپذير نيست. با اين حال، در برخى روايات آمده است كه در مورد اسماعيل فرزند امام صادق(علیه‌السلام) و سيد محمد فرزند امام هادى (علیه‌السلام) بدا رخ داده است. يعنى آن دو به امامت منصوب شده بودند، ولى چون در زمان امام معصوم -امام صادق و امام هادى(عليهماالسلام)- از دنيا رفتند، امام موسى كاظم و امام حسن عسكرى(عليهماالسلام) به امامت منصوب گرديدند. به همین خاطر شيخ مفيد بدا در روايت: «ما بدا لله فى شىء كما بدا له فى اسماعيل» را به بدا در مرگ اسماعيل تفسير كرده است، يعنى دوبار مرگ او تقدير شده بود و امام صادق(علیه‌السلام) تأخير مرگ او را از خداوند درخواست كرد و اجابت شد.[1]
ثالثا: در رابطه با این متنی که از کتاب الغیبه شیخ طوسی نقل شده نیز تحریفی صورت گرفته و این نسبت به ایشان صحیح نمی‌باشد، بلکه ایشان در کتاب خود به نقل فرقه‌های ضاله و باطل می‌پردازد و اعتقاد آن‌ها را بیان کرده و رد می‌کند، فرقه واقفیه و اسماعیلیه و چند فرقه دیگر را نام برده و باطل می‌شمارد و زمانی‌که در مورد فرقه اسماعیلیه سخن می‌گوید این روایت را نیز نقل می‌کند. لذا نسبت دادن این اعتقاد به ایشان که شیخ طوسی معتقد است در امامت بدا رخ داده کاملا نادرست و بی‌انصافی است.
حتی شیخ طوسی بعد از نقل روایت و رد آن می‌نویسد: «في جميع ما يروي من أنه بدا لله في إسماعيل معناه أنه بدا من الله فإن الناس كانوا يظنون في إسماعيل بن جعفر أنه الإمام بعد أبيه فلما مات علموا بطلان ذلك و تحققوا إمامة موسى ع و هكذا كانوا يظنون إمامة محمد بن علي بعد أبيه فلما مات في حياة أبيه علموا بطلان ما ظنوه: در تمام آن روایاتی که مضمون آن‌ها بدا در امامت است، مثلا در مورد اسماعیل بدا رخ داد، معنای روایت این است که از جانب خدا این امر آشکار شد؛ چرا که مردم فکر می‌کردند اسماعیل بن جعفر امام بعدی بعدش پدرش می‌باشد، اما زمانی‌که از دنیا رفت، فهمیدند این فکر اشتباه بوده و امام بعدی موسی بن جعفر است، هم‌چنین است زمانی‌که مردم فکر کردند محمد فرزند امام هادی بعد از پدرش به امامت می‌رسد، اما زمانی‌که او نیز از دنیا رفت فهمیدند این فکر باطل است».[3]
لذا شیخ طوسی می‌گوید بدایی برای خدا یا امام قبلی رخ نداده که حمل بر بی‌اطلاعی امام شود و بگوییم خود امام نیز فکر می‌کرده که پسر بزرگش به امامت می‌رسد و هنگامی‌که از دنیا رفته متوجه شده او امام نیست، خیر این اندیشه غلط است، بلکه آن‌ها چون پسر بزرگ‌تر بودند و مردم فکر می‌کردند که امامت به پسر بزرگ‌تر می‌رسد، چنین اندیشه‌ای در بین مردم شکل گرفت و با مرگ آن‌ها این اندیشه هم از بین رفت.
بنابراین شیخ طوسی در کتاب الغیبه به بررسی فرقه‌های شیعه می‌پردازد و فرقه‌های باطل و اعتقاد آن‌ها را بیان می‌کند و در پایان رد می‌کند، اما دشمنان شیعه با خباثت درون، این مطلب را به خود شیخ نسبت داده و بر اساس آن به علم غیب امام اشکال کرده‌اند.
____________________________________________
پی‌نوشت
[1]. برای مطالعه به این مطلب مراجعه کنید.
[2]. مفيد، محمد بن محمد، الفصول المختارة، چاپ اول، المؤتمر العالمي للشيخ المفيد، قم، 1413 ق، ص 309.
[3]. طوسى، محمد بن الحسن، الغيبة (كتاب الغيبة للحجة)، دار المعارف الإسلامية، ايران، قم، چاپ اول، 1411ق، ص 82.
شبهه: امام صادق(ع) و علم غیبی که از کار افتاد؛ شیخ طوسی(ره) نقل می‌کند امام جعفر صادق(ع) فرزندش اسماعیل را جانشین خود کرد و فرمود او امام بعد از من می‌باشد. اما اسماعیل یک سال قبل از امام صادق(ع) از دنیا رفت. مگر نه این‌که امام صادق(ع) علم غیب داشت، پس چطور نمی‌دانست اسماعیل قبل از او می‌میرد.
پاسخ: شیخ طوسی در کتاب الغیبه به بررسی فرقه‌های شیعه می‌پردازد و فرقه‌های باطل و اعتقاد آن‌ها را بیان می‌کند و در پایان رد می‌کند، اما دشمنان شیعه با خباثت درون، این مطلب را به خود شیخ نسبت داده و بر اساس آن به علم غیب امام اشکال کرده‌اند.