آیا امام حسن مجتبی(ع) از معاویه پول گرفته است؟

شبهه: مقرری امام حسن و امام حسین(ع) از معاویه سالانه پنج هزار درهم بود که معاویه آن‌را به سالی یک میلیون درهم(معادل 4هزار کیلو نقره) افزایش داد.

پاسخ: دشمنان اسلام برای تخریب ائمه اطهار(علیهم‌السلام) و بدنام کردن آنان از هیچ عملی و هیچ دروغ و تهمتی دریغ نمی‌کنند. آنان مقداری از مطالب تاریخی را بیان کرده و با دروغ و تهمت مطلب را به گونه‌ای بیان می‌کنند که شخص خواننده فکر کند از مسلمات تاریخی است و نسبت به اهل بیت بدبین شود. در این شبهه نیز دشمن با دروغ‌گویی تلاش می‌کند مخاطب را منحرف کند. لذا در پاسخ می‌گوییم:

تاریخ گواه است که امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) چند ماه سپاه خود را تدارک دید که به جنگ با معاویه برود، اما متاسفانه هر روز تعداد لشکریانش کم می‌شد و به سپاه معاویه می‌پیوستند. لذا حضرت مجبور به صلح شد و برای صلح شرایطی را برای معاویه قرار داد، برخی از آن شروط نیز به مسائل مالی برمی‌گشت از جمله این‌که حضرت نوشت:
1. مبلغ پنج‌میلیون درهم که در بیت‌المال کوفه موجود است، از تسلیم به حکومت معاویه مستثنا است و باید زیر نظر امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) مصرف شود.
2.  مبلغ یک‌میلیون درهم در میان بازماندگان شهدای جنگ جمل و صفین که در رکاب امیرالمؤمنین علی(ع) کشته شده‌اند تقسیم شود.[1]
البته در برخی نقل‌ها هم وارد شده که معاویه باید هرساله مقداری از بیت المال را به امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) بدهد، ولی در رابطه با مقدار آن اختلاف وجود دارد.[2]

در رابطه با این شرط دو نکته قابل طرح است:
1. معاویه بعد از رسیدن به خلافت، به قولش وفا نکرد، لذا هیچ پولی به امام داده نشد. معاویه وقتی به کوفه رسید به منبر رفت و خطبه‏ خواند، ولى نه تنها در مورد پای‌بندى به شرائط صلح تاكيدى نكرد، بلكه با حالت تحقیر و تمسخر گفت: «من به خاطر اين با شما نجنگيدم كه نماز و حج به جا آوريد و زكات بپردازيد! چون می‌دانم كه اين‌ها را انجام می‏‌دهيد، بلكه براى اين با شما جنگيدم كه شما را مطيع خود ساخته و بر شما حكومت كنم». آن‌گاه گفت: «آگاه باشيد كه هر شرط و پيمانى كه با حسن بن على بسته‏‌ام زير پاهاى من است، و هيچ‌گونه ارزشى ندارد».[3]
بنابراین معاویه تمام مفاد عهدنامه را نقض کرد و زیر پا گذاشت و هیچ پولی به امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) پرداخت نکرد، تا اشکال شود چرا امام باید چنین پولی دریافت کند، چراکه معاویه تمام بیت المال کوفه را مصادره کرده و هیچ پولی سالانه به حضرت نمی‌داد و هیچ جا سندی معتبر بر پرداخت بیان نشده است در نتیجه این‌که در شبهه نوشته‌اند که سالانه این مقدار به امام پرداخت می‌شد، درست نیست.

2. امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) امام شیعیان است و عده‌ای از مردم پیرو او هستند، هم‌چنین بسیاری از فقرا و یتیمان شهر مدینه و کوفه و دیگر بلاد اسلامی، نیاز به کمک داشتند و چشم امید به امام دوخته بودند، لذا حضرت می‌خواست با موجودی بیت المال کوفه و پولی که سالانه از معاویه می‌گرفت، این افراد را تحت پوشش گرفته و به آن‌ها کمک کند. افراد زیادی تحت حمایت حضرت بودند و حضرت به آن‌ها کمک می‌کرد. در ضمن این تهمت که حضرت برای خود به دنبال پول و ثروت بوده واقعا نارواست چون که در رابطه با امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) گفته شده ایشان دو بار تمام اموال خود را در راه خدا به فقرا بخشید.[4]

بنابراین امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) در عهدنامه خود با معاویه شرط کرد که معاویه باید سالانه به ایشان پول بپردازد، اما معاویه هرگز به این پیمان عمل نکرد و تمام مفاد عهدنامه را نقض کرد و زیر پا گذاشت. البته بدون شک با توجه به این‌که او رهبر شیعیان و فقرای مدینه بود و مردم از ایشان انتظار کمک داشتند، این پول را برای هزینه کردن برای آنان درخواست کرده بود. 

__________________________
پی‌نوشت
[1]. صدوق، محمد بن على، علل الشرائع، ج ۱، ص ۲۱۲، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵ق؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: زکار، سهیل، زرکلی، ج ۳، ص ۴۷، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
[2]. برای مطالعه به این مطلب مراجعه کنید.
[3]. شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد، دار احياء الكتب العربيه، قاهره، 1961 م، ج 16، ص 15.
[4]. پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، چاپ چهارم، ۱۳۷۵، ناشر مؤسسه تحقیقاتی و تعلیماتی امام صادق علیه‌السلام، ص ۹ و ۹۱.