-قمار گناهی بزرگ با آثار و پیامدهای روحی، روانی، اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی، دنیوی و اخروی است.
بسیاری از اوقات شیطان برای فریب یاران و پیروان خود، آن چنان صحنه گناه را زیبا جلوه می دهد که افراد این چنین می پندارند که آن عمل فاقد هر گونه زشتی و پلیدی است.
سعادت و شقاوت همه انسان‌ها در گرو نوع نگاهی است که به حیات مادی و دنیوی دارند. برخی افراد برای حیات مادی و دنیوی اصالت ذاتی قائل شده ازاین‌رو تمام هستی و نیستی خود را فدای آمال و آرزوهای آن می‌نمایند. عملکرد این دسته افراد گواه بر این است که آنها ارزش و جایگاهی برای حیات ابدی و جاودان قائل نیستند و برای آن برنامه‌ای را دنبال نمی‌کنند. گاهی این افراد نه تنها در جهت آبادانی حیات اخروی اقدامی را انجام نمی‌دهند بلکه با سوء عملکرد خود به طور جدی در مسیر تباهی آن رفتار می‌نمایند. شاید بتوان ادعا کرد که این دسته افراد نمونه و مصداق عینی آیه شریف هستند: «بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا؛[1]ولی شما زندگی دنیا را مقدم می‌دارید»
ویروسی مرگبار در مصاف با سعادت و خوشبختی
یکی از مسائل و موضوعات بسیار اساسی که سعادت، کمال و خوشبختی انسان را به چالش و مخاطره مواجه می‌سازد، سهل و ساده انگاری در خصوص مباحث گناه شناسی است. برای درک بهتر این موضوع توجه مخاطبین گرامی را به یک مثال ساده جلب می‌نماییم.
یک راننده ماهر و زبردست در حین رانندگی به تمام علائم و تابلوهای راهنمایی‌ورانندگی توجه و دقت جدی و حرفه‌ای دارد از کنار هیچ علامت و هشداری با سادگی عبور نمی‌نماید و تلاش می‌کند نوع حرکت و سرعت خود را بر اساس هشدارهای پیشرو تنظیم کند. این موضوع باعث می‌شود که سرنشینان این‌چنین وسیله‌ی نقلیه‌ای از سفر خود بیشترین لذت و آرامش را به دست آورند. این در حالی است که برخی افراد در حین رانندگی توجهی به قوانین مسیر و تابلوهای هشدار دهنده نداشته و جان خود و دیگران را به‌راحتی در معرض آسیب قرار می‌دهند. جاده سعادت و کمال نیز به همین منوال است. افرادی که در حیات مادی به سادگی مرتکب گناه و آلودگی می‌شوند فطرت و هویت الهی خود را با چالش و آسیب جدّی مواجه می‌سازند. گناه همچون سم مهلکی است که می‌تواند شریان‌های حیاتی انسان را به مرگ مواجه نماید. یکی از آسیب‌های جدی گناه این چنین در فرهنگ قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته است. «مَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ؛[2] کسی که از اطاعت خدا و رسولش سرپیچی کند، آتش دوزخ ازآنِ اوست.»
درنگی در معنای قمار
به گفته شیخ انصاری، قِمار عبارت است از بازی با ابزارهای خاصی که در آن چیزی گرو گذاشته می‌شود تا به برنده پرداخت شود.[3] برخی دیگر از محققان علوم اسلامی در تبیین معنای قِمار این‌چنین بیان داشته‌اند که قِمار نوعی بازی است که در آن شرط می‌شود بازنده، چیزی به برنده پرداخت کند.[۳]آیه‌ای که نوعاً فقیهان و مجتهدین دراین‌خصوص به آن استناد می‌جویند آیه 90 سوره مبارک مائده است که باری تعالی فرموده است: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛[4] اى كسانى كه ايمان آوردهايد! شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعى بختآزمايى]، پليد و از عمل شيطان است، از آنها دورى كنيد تا رستگار شويد!»
آتش قمار در خرمن زندگی و حیات انسانی
یکی از گناهان بسیار خطرناکی که هستی و حیات مادی و معنوی بسیاری از افراد را با چالش جدی و مرگبار مواجه ساخته و عذاب دنیوی و اخروی را برای افراد به دنبال می‌آورد گناه شوم و خطرناک قِمار است. این موضوع متأسفانه از دیر باز ابزاری شیطانی برای آلوده کردن جامعه بشری به ویروس گناه بوده است. در سال‌های اخیر نیز با گسترش چشمگیر بازی‌های رایانه‌ای و روی آوری به مسابقات اینترنتی و رسانه‌ای، به نوعی زمینه شیادی، کلاه برداری و قماربازی فراوان شده و موضوعی ابزاری برای اطفای شهوانی برخی دنیا گرایان پول‌پرست فراهم آمده تا اینکه به‌وسیله آن عده‌ای را هم در دنیا و هم در آخرت متضرر سازند.
حربه و تکنیک شیطان برای آلوده کردن جوانان به قمار
یکی از تکنیک‌های کهن شیطان برای گمراه و آلوده کردن افراد به گناه استفاده از ابزار زیبا نمایی است. شیطان برای یاران و پیروان خود آن‌قدر وعده‌های شیرین و زیبا را سرهم می‌کند که گویی این وسیله بهترین راه و ابزار برای آباد کردن دنیا است. خدای متعال در قرآن کریم این‌چنین پرده از ترفند شیطان برداشته است. «وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ؛[5] و [ياد كن] هنگامى را كه شيطان اعمال آنان را برايشان زیبا کرد.»
نکوهش و پیامدهای قمار در اندیشه اسلامی
در فرهنگ و اندیشه اسلامی به گونه‌های مختلفی از این گناه زشت و شوم تعبیر شده است.
1-عملی هم‌ردیف بت‌پرستی
برای پی‌بردن به زشتی و بدی عمل شوم قمار کافی است که اندکی در آیه‌ای که این موضوع را مورد توجه قرار داده است دقت و تأمل نماییم. خدای متعال در آیه 90 سوره مبارکه مائده گناه قمار را در ردیف گناهانی همچون شراب خواری، بت پرستی ذکر کرده و آن را یکی از اعمال شیطان بیان می‌فرماید. «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛[6] اى كسانى كه ايمان آوردهايد! شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعى بختآزمايى]، پليد و از عمل شيطان است، از آنها دورى كنيد تا رستگار شويد!» براساس معارف علوم بلاغی هیچ یک از کلمات و واژگان قرآن کریم تصادفی و بدون حکمت در کنار هم قرار نگرفته اند. در آیه فوق نیز که شاهد قرار داده شده، گناهان خاصی همچون بت پرستی، شراب خواری و قمار در کنار هم ذکر شده‌اند که هم ردیف بودن گناه قمار با بت پرستی نشانه اوج بزرگی این گناه می‌باشد.
2-قمار ابزاری برای ایجاد کینه و دشمنی
در آیه 91 سوره مبارکه مائده به برخی از پیامدهای شوم و خطرناک قمار به‌خوبی اشاره شده است. یکی از پیامدهایی که شیطان به وسیله قمار به دنبال آن می‌باشد، ایجاد کینه و دشمنی میان افراد است. خدای متعال این مطلب را این چنین ذکر کرده است: «إِنَّما يُريدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِي الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ؛[7] شيطان مىخواهد به وسيله شراب و قمار، در ميان شما عداوت و كينه ايجاد كند،» برخی از متخصصان و قرآن پژوهان در این خصوص این چنین بیان داشته‌اند: در قمار معمولاً کسانی که مغلوب می‌شوند و هستى خود را می‌بازند همين بی‌پولی و زيانكاريش شخص بازنده را به كینهتوزى نسبت به حریف قمار خود واداشته و در نتيجه يك عمر را به حسرت یا خشم و عصبانيت مىگذارند.[8] شروع کینه‌توزی خود می‌تواند زمینه ساز مشکلات و گرفتاری‌های جدید باشد؛ چه بسیار قتل و کشتارهایی که می‌تواند در سایه قمار در جامعه شکل‌گرفته شود و چه طلاق‌ها و مشکلات خانوادگی که در اثر مشکلات اقتصادی این کار شیطانی در جامعه حادث شود.
3-قمار مایه دور شدن از ذکر خدا
یکی دیگر از پیامدهای شایع انواع گناه بخصوص گناه قمار در حیات دنیوی محروم شدن از ذکر و ارتباط با خدای متعال است. قلبی که به گناه و آلودگی و آمال و آرزوهای شیطانی دل‌خوش کرده است، فرصتی برای ارتباط و لذت بندگی را نخواهد داشت. محروم شدن از ذکر و ارتباط با خدای متعال خود سر آغاز همه بدی‌ها و گمراهی‌ها و مشکلات و بلایای عرضی و سماوی است. خدای متعال نیز به این آسیب بسیار مهلک قمار در قرآن کریم این چین اشاره کرده است. «وَ يَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ؛[9] و شما را از ياد خدا و از نماز بازدارد. آيا (با اين همه زيان و فساد، و با اين نهى اكيد،) خوددارى خواهيد كرد؟!»
4-قمار گناه آشکار و عمل شیطانی
یکی دیگر از نکاتی که از معارف قرآنی در خصوص قمار به دست می‌آید این است که این فعل قبیح مصداق روشن عمل و کار شیطانی است موضوعی که به خوبی از آیه 90 سوره مبارکه مائده قابل استفاده است: «رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» علاوه بر مطالب یاد شده باید به این نکته توجه داشت که پیروان این عمل شیطانی کارشان مصداق روشن اشاعه فحشاء است که در قرآن کریم عذاب سخت به آنها وعده داده شده است: «إِنَّ الَّذينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشيعَ الْفاحِشَةُ فِي الَّذينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ؛[10] كسانى كه دوست دارند زشتيها در ميان مردم با ايمان شيوع يابد، عذاب دردناكى براى آنان در دنيا و آخرت است؛ و خداوند مىداند و شما نمىدانيد!»
پی‌نوشت‌ها:
[1]. سوره مبارکه اعلی، آیه 16.
[2]. سوره مبارکه جن، آیه 23.
[3]. شیخ انصاری، مکاسب، ۱۴۱۵ق، ص۳۷۱.
[4]. سوره مبارکه مائده، آیه 90.
[5]. سوره مبارکه انفال، آیه 48.
[6]. سوره مبارکه مائده، آیه 90.
[7]. سوره مبارکه مائده، آیه 91.
[8]. ترجمه تفسير الميزان، ج6 ص 182.
[9]. سوره مبارکه مائده، آیه 91.
[10]. سوره مبارکه نور، آیه 19.