زیارت قبور مؤمنان و مرقد مطهر ائمه معصومین یکی از مهمترین اختلافات وهابیان با سایر مسلمانان است، به عقیده اهل‌سنت خصوصاً وهابیان زیارت قبور شرک بوده و با توحید عبادی منافات دارد، لذا مسلمانان را که به زیارت قبور می‌روند به کفر و شرک متهم می‌کنند، اما خود را موحّد می‌دانند. وهابیان و در راس آنها ابن تیمیه زیارت قبور را به دو قسم شرعی و بدعی...
روایات زیارت قبور
زیارت قبور مؤمنان و مرقد مطهر ائمه معصومین یکی از مهمترین اختلافات وهابیان با سایر مسلمانان است، به عقیده اهل‌سنت خصوصاً وهابیان زیارت قبور شرک بوده و با توحید عبادی منافات دارد، لذا مسلمانان را که به زیارت قبور می‌روند به کفر و شرک متهم می‌کنند، اما خود را موحّد می‌دانند.
وهابیان و در راس آنها ابن تیمیه زیارت قبور را به دو قسم شرعی و بدعی تقسیم کرده مینویسد: «زیاره القبور علی وجهین: زیاره الشرعیه و زیاره بدعیه...» بعد در دنباله سخن خود می‌گوید، اگر کسی به زیارت قبری برود و تنها قصد سلام و دعا برای میت و صاحب قبر را داشته باشد، زیارت شرعی است و اشکال ندارد، اما اگر به زیارت قبری برود و روی قبر دست بکشد، و به صاحب قبر قسم بخورد و یا او را کسی قسم بدهد، در کنار قبر او نماز بخواند و از صاحب قبر طلب یاری یا حاجت و یا شفاعت و یا نذر و ... بکند به گمان اینکه زودتر به اجابت می‌رسد، چنین زیارتی به استناد به حدیث: «لعن الله الیهود و النصاری اتخذوا قبور انبیائهم مساجد» و احادیث مشابه مانند: «اللهم لاتجعل قبری وثنا یعبد» و «الا فلاتتخذوا القبور المساجد» و «لعن الله زوارات القبور و المتخذین علیها المساجد» و... بدعت و منهی عنه و حرام است.[1]
اما برخی دیگر از علمای اهل سنت مانند عظیم آبادی در کتاب خود مینویسد: «واعلم ان زیاره قبر النبی صلی الله اشرف من اکثر الطاعات و افضل من اکثر المندوبات و لکن ینبغی لمن یسافر...»
ایشان بعد از فضیلت زیارت قبر پیامبر و قبول پذیرش اصل مشروعیت آن گفته است که سفر کردن برای زیارت قبر پیامبر حرام است، لذا باید به قصد زیارت مسجد پیامبر به مدینه مسافرت کنند، و سپس قبر پیامبر را زیارت کنند.[2] لذا با سخنان مبهم و دو پهلوی خود درباره زیارت قبور تشکیک می‌کنند و اذهان عمومی مسلمانان را پریشان و جرقه فتنه را برپا و شعله ور می‌سازند.
و این در حالی است که برخی از آیات شریفه قرآن دلالت دارد بر آنکه زیارت قبر انسان صالح و اولیای الهی جایز است، مثلاً آیه شریفه «ولا تصلّ علی احدٍ منهم مات ابداً و لا تقم علی قبره ...»[3] یعنی و دیگر هرگز در نماز میّت منافقان حاضر مشو، بر جنازه‌ی هیچ مُرده‌ای از آنها نماز نگذار و بر سر قبرش نایست...»
این آیه دلالت می‌کند که اگر کسی از منافقان بمیرد بر او نماز نخوانید و سر قبر او نروید، روشن است که مراد از این نماز، نماز میّت نیست، زیرا نماز میت یک بار است و نیاز به کلمه «ابداً» نمی‌باشد، پس معلوم می‌شود مراد آن است که پس از مرگ منافقان برای آنان نماز نخوانید چه نماز میت و چه نماز دیگر.
بعد در آیه دارد که بر قبر او توقف نکنید، یعنی مفهوم آن است که اگر میت منافق نبود نماز خواندن بر او و نیز سر قبر او رفتن و درنگ کردن بر سر قبر او جایز است. بیضاوی در کتاب خود در تفسیر این آیه گفته است «لا تقف عند قبره للدفن أو الزیارة.[4] نه برای دفن و نه برای زیارت نزد قبر منافقین درنگ نکن.»
در تفسیر جلالین ذیل این آیه شریفه دارد که به زیارت قبر منافق و همچنین برای نماز خواندن برای او نایستید.[5] بنابراین توقف کردن برای زیارت قبر مؤمن جایز و نماز خواندن نیز جایز است و از طرف دیگر روایات بسیاری وجود دارد که دلالت بر جواز زیارت قبور بلکه امر به آن نموده است که این گونه روایات هم در کتب شیعه و هم در کتب اهل سنت فراوان یافت می‌شود، از جمله:
در بعضی از روایات از پیامبر نقل شده که فرمود: «من قبلاً شما را از زیارت قبور نهی می‌کردم، ولی اکنون به زیارت آنها بروید.»[6] این گونه روایات به معنی آن است که قبلاً نوع اموات، اموات مشرکین بوده، اما پس از آنکه تعدادی از مسلمانان وفات یافتند لذا پیامبر امر به زیارت آن نموده است و همچنین از رسول خدا روایت شده که می‌فرماید: «من زار قبری وجبت له شفاعتی.[7] هر کس قبر مرا زیارت کند شفاعت من بر او واجب می‌گردد.»
این حدیث را بسیاری از علمای اهل سنت در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند، و ما نام تعدادی از آنان را اشاره می‌کنیم از جمله: دارقطنی، بیهقی، قرشی اصفهانی، عیاض مالکی، ابن عساکر، عبدالرحمن اندلسی، ابن جوزی، منذری، دمیاطی، سبکی، سمهودی، سیوطی، قسطلانی، مناوی، شوکانی، و...
لذا فقهای شیعه و اهل‌سنت زیارت قبور برای موعظه شدن و پند برای آخرت گرفتن را مستحب می‌دانند، برخی دیگر آن را مباح می‌دانند، برخی دیگر خصوصاً قبر پیامبر را از بزرگترین عبادات می‌دانند.[8] و در آن اختلافی نمی‌دانند، در هر صورت جایز است و کفر و شرک نیست.
پی‌نوشت:
[1]. مجموع الفتاوی، ابن تیمیه، موسسه دار الوفا، چاپ دوم، تحقیق عامر جزار و انور باز، ج1 ص123و 125.
[2]. عون المعبود فی شرح سنن ابی داوود، عظیم آبادی (متوفای 1329ه ق)، دار الکتب العلمیه، چاپ دوم، (1423ه ق)، بیروت ، ج6ص24و 25، کتاب مناسک، باب 100 زیاره القبور شرح حدیث 2040.
[3]. سوره توبه: آیه 84.
[4]. تفسیر انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیضاوی، ج 1 ص 427،مکتبه مروی، تهران (1363 هـ ش)
[5]. تفسیر جلالین، سیوطی، نشر حسینی اصل ـ تهران.
[6]. صحیح مسلم، مسلم، ص 414، دار احیاء التراث العربی، بیروت (1420 هـ 2000 م) الطبعة الاولی.
سنن ترمذی، ترمذی، ج 3 ص 370، دار احیاء التراث العربی، بیروت (1421 هـ 2000 م) الطبعة الاولی.
سنن نسائی، نسائی، ج 4 ص 89، دار الفکر، بیروت، (1421 هـ 2001 م)
[7]. شفاء السقام فی زیارة خیر الانام، تقی الدین سبکی، ص37، دایرة المعارف العثمانیة، حیدرآباد، هند.
[8]. الفقه علی المذاهب الاربعه ج 1 ص 540، عبدالرحمن الجزیری (متوفای 2010 م) دار الکتب العلمیه، بیروت.