حکم ازدواج دختر بدون اذن پدر

حکم ازدواج دختر بدون اذن پدر

در مورد ازدواج دختر باکره، مشهور فقهای زنده و حاضر، فتوا یا احتیاط واجب به لزوم اذن پدر (و در صورت فقدان پدر، اذن جد پدری) دارند (که جزئیات فتاوا در ادامه می‌آید) احتیاط واجب را به چه مرجعی می‌توان رجوع کرد؟

هر جایی که مرجع تقلید در مورد مساله‌ای احتیاط واجب نموده باشد، مقلد یا باید به همان نظر عمل کند، و یا به مرجع اعلم یا مساوی جایز التقلید بعدی رجوع کند.

و اگر او هم همان احتیاط واجب را داشت، باز هم به مرجع رتبه بعدی و... تا جایی که به مجتهد جایز التقلیدی برسد که نظر او مثلا بر احتیاط مستحب یا اباحه هست و به نظر او عمل نماید.

نظرات فقها در این زمینه چند دسته هست:

این نظرات مربوط به مراجع قدیم و جدید هست. لذا طبیعتا عمل به فتوای مراجعی که از دنیا رفته اند، برای کسانی که مقلد آنها نبوده اند جایز نیست.

به طور کلی در این که در ازدواج (دائم یا موقت) دختر باکره‌ای که به حد بلوغ رسیده و رشیده است، (یعنی مصلحت خود را تشخیص می‌دهد) ، اذن پدر شرط است یا نه، پنج نظر هست:

1-اذن پدر لازم است. (آیات عظام: امام خمینی، سیستانی (البته آیت الله سیستانی در دختری که متصدی امور زندگی خویش باشد اذن پدر را بنا بر احتیاط واجب لازم می‌داند نه به فتوا) ، شبیری زنجانی، تبریزی، نوری همدانی)

2-بنا براحتیاط واجب اذن پدر لازم است. (آیات عظام: خامنه‌ای، مکارم شیرازی، اراکی، خوئی، گلپایگانی، فاضل لنکرانی، صافی، وحید خراسانی) (1)

3-تکلیفاً لازم است، یعنی اگر بدون اذن پدر عقد خوانده شود عقد صحیح است، ولی فردی که باید اجازه می‌گرفت و نگرفته، معصیت کار است. (مرحوم آیت الله بهجت) .

4-اذن پدر لازم نیست ولی خوب است رعایت شود. (2)

5-گروهی نیز معتقدند که در عقد دائم اذن لازم نیست، ولی در عقد موقت لازم است.

***نتیجه گیری:

1-کسانی از دختر خانم‌ها که مقلد مراجع دسته اول هستند، بدون اذن پدر ازدواجشون صحیح نیست.

2-همچنین بنا به فتوای مراجع دسته سوم و چهارم چنین ازدواجی ایراد شرعی ندارد. (البته طبق نظر دسته سوم، مرتکب کار حرام شده است، ولی ازدواج باطل نیست.)

3-ولی اگر کسی مقلد مراجع دسته دوم باشد، دو حالت دارد:

الف:اگر در امور زندگانی خود مستقل از پدر هست، می‌تواند با رجوع به نظر آیت الله روحانی، بدون اذن پدر ازدواج نماید.

ب:اگر در امور زندگانی خود مستقل از پدر نیست، ظاهرا نمی‌تواند به نظر آیت الله روحانی رجوع کند. چون گرچه مرجع خودش احتیاط واجب داده است، ولی در هنگام رجوع قبل از آیت الله روحانی، به آیت الله سیستانی می‌رسد که در دختر باکره غیر مستقل از پدر، فتوا به لزوم اذن دارند.

در این حالت اگر آیت الله سیستانی را اعلم از آیت الله روحانی بداند، دیگر نمی‌تواند به نظر آیت الله روحانی عمل کند. چون نظر آیت الله سیستانی بر لزوم اذن هست.

ولی اگر آیت الله روحانی را اعلم از آیت الله سیستانی یا مساوی با ایشان بداند، در اینصورت باز هم می‌تواند مثل مورد الف، به ایشان رجوع نموده و نیازی به اذن پدر برای ازدواج نداشته باشد.

 (در این مورد تشخیص با خود مکلف هست که از راه‌های تعیین مجتهد اعلم به نتیجه برسد)

و اما اگر پدر یا جد پدری، بدون هیچ دلیل منطقی از اذن خودداری کردند:

1-از لحاظ شرعی:

اگر دختر به بلوغ فکری و اجتماعی رسیده باشه و در سنی باشه که بتونه مصلحت خودش رو تشخیص بده، (اصطلاحا: رشیده باشه) ، طبق نظر فقهایی که اذن پدر را لازم می‌دانند، موقع ازدواج لازمه ابتدا از پدر (یا در صورت فوت پدر، از جد پدری) اجازه بگیره.

حالا اگر پدر مصلحت دختر را رعایت نکند. مثلا این دختر به هر دلیل نمی‌تواند و نمی‌شود که ازدواج دائم داشته باشه و مصلحتش الان در ازدواج موقت است و پدر این مصلحت را رعایت نمی‌کند، این جا دختر می‌تواند بدون اذن پدر ازدواج کند.

مرجع تشخیص مصلحت این دختر عرف عقلاء و جامعه است. اگر عرف عقلاء به این معنا برسند که مصلحت این دختر ازدواج دائم یا موقت است و پدر مانع می‌شود این دختر می‌تواند ازدواج کند.

2-از جهت قانونی:

اما از جهت ثبت قانونی هم راهش مراجعه به دادگاه هست. و در اونجا اگر به این نتیجه رسیدند مخالفت پدر بدون دلیل هست، حق رو به دختر داده و گواهی ثبت ازدواج در محضر را براش صادر می‌کنند.

قانون مدنی نظر فقهایی را كه اذن پدر را شرط می‌دانند، اخذ كرده است.

در ماده ١٠٤٣ قانون مدنی آمده است:

«نكاح دختر باكره اگرچه به سن بلوغ رسیده باشد، موقوف به اجازه پدر یا جد پدری اوست و هرگاه پدر یا جد پدری بدون علت موجه از دادن اجازه مضایقه كند، اجازه او ساقط و در این صورت دختر می‌تواند با معرفی كامل مردی كه می‌خواهد با او ازدواج نماید و شرایط نكاح و مهری كه بین آن‌ها قرار داده شده است، پس از اخذ اجازه از دادگاه مدنی خاص به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید.»

این امر هم در مورد ازدواج دائم هست هم موقت.

البته در ازدواج موقت معمولا کمتر کسی حاضر به اینکار میشه، ولی در ازدواج دائم در مواردی ممکنه دختری مجبور بشه از این راه قانونی استفاده کرده و گواهی ثبت ازدواج در محضر رو از دادگاه بگیره.

 (و البته طبیعتا مخالفت‌ها و کدورت‌های بعدی با خانواده را هم در پی خواهد داشت. ولی وقتی چاره‌ای نیست، زندگی آینده او مهمتر از این مساله هست

-----------------------------------------------
پی نوشت ها:
1. توضیح المسائل مراجع، ج2، مسئله2376؛ و رساله آیت الله وحید، مسئله 2385؛ و سوال تلفنی از دفتر آیت الله خامنه‌ای درقم و دفتر آیت الله نوری
2. آیت الله سید صادق روحانی، سوال حضوری از محضر ایشان، و آیت الله گرامی، توضیح المسائل، مسئله2603

ازدواج موقت