شکل‌گیری شخصیت روحی و فکری فرزندان به نحو احسن، با اصلاح گفتارورفتار پدر ومادرحاصل می‌شود چون رفتارسازی و تربیت فرزند براساس آنچه که ماهستیم حاصل می‌شود نه براساس آنچه که ما می‌خواهیم.
نیازهای فرزند انسان، منحصر در نیازهای جسمی نیست تا برای تولدش منتظر درآمد و خوراک و لباس باشیم و زمانی که درآمدی بود فکرمان از بابت تربیت آسوده باشد وهمین که تنگدستی پیش‌آمد، شعاربدهیم اولاد کمترآسایش بیشتر. فرزند ما صاحب مغز و دارای فکر و روح است و باید به تربیت این دو قسمت هم پرداخت و برای چنین تربیتی اگر پدر و مادر عوامل تربیتی و نیازهای فرزند را شناخته باشند می‌توانند در تربیت فرزند موفق باشند. پس پدرومادر باید هدفمند کار کنند و از عوامل و زمینه‌های تربیتی استفاده کنند و یکی از آن سامان دادن نظام خانواده است که مهمترین رکن آن پدر و مادر می باشند.
فرزند وقتی چشم باز می‌کند اول پدر و مادر را می‌بیند از طرفی غریزه تقلید باعث می‌شود فرزند شیفته پدر و مادر خود باشد بنابراین والدین باید به فکر خود سازی و اصلاح و ارتقای شخصیت خود باشند، چون فرزندان براساس آنچه که ما هستیم تربیت می‌شوند نه بر اساس آنچه که ما می خواهیم. اگر پدر و مادر گفتارشان با اعمالشان منطبق نباشد واین عیب را اصلاح نکنند، هیچ وقت نمی‌توانند تاثیرگذار و الگوی خوبی برای فرزندان باشند. در قرآن کریم سوره صف خداوند متعال می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ؛[1] اى کسانى که ایمان آورده‌اید، چرا چیزى مى‌گویید که انجام نمى‌دهید نزد خدا سخت ناپسند است که چیزى را بگویید و انجام ندهید.» پس در بحث تربیت، اول گفتار و کردار خودمان را اصلاح کنیم بعد فرزندان.
همچنین در ارتباط با همین مطالب در منابع روایی از امام علی (علیه السلام) این چنین نقل شده است:«علِّموا أنفسَكُم و أهلِيكُمُ الخيرَ و أدِّبُوهُمْ؛[2] به خود و خانواده خود نیکی بياموزيد و آنان را تربیت كنيد.»همان‌طور که مشاهده می‌کنید محور بحث در اینجا اول خودمان است بعد دیگران.
چه زیبا نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و اله) فرمودند: «كُلُّكُم راعٍ و كُلُّكُم مَسؤولٌ عَن رَعِيَّتِه ..وَالرَّجُلُ راعٍ عَلى أَهلِ بَيتِهِ و هُوَ مَسؤولٌ عَنهُم ، وَ المرأةُ راعِيةٌ عَلى بَيتِ بَعلِها و وُلدِهِ و هِيَ مَسؤولَةٌ عَنهُم؛[3] همه شما نسبت به زير دست خود مسئول هستيد. مرد، مسئول خانواده‌اش، زن مسئول شوهر و فرزندش است» واین احساس مسئولیت را باید اول از خودمان شروع کنیم.
چون يکی از راه‌های مؤثر و مورد نظر در قرآن کريم سامان دادن نظام خانواده است که ارکان اصلی آن پدر و مادر هستند، اگر این دو رکن اصلی لغزش و خطاهای زیادی داشته باشند قطعاً در بهداشت روانی فرزند تأثیرگذار خواهند بود. زيرا خانواده يکی از ارکان آرامش در جامعه و مهم‌ترين منبع حمايت عاطفی در لحظات و مواقع فشار روانی است.
طبق آيه قرآن سوره روم«وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ یتفکرون؛[4] و از نشانه‌هاى او آن است كه از جنس خودتان همسرانى براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد و ميان شما و همسرانتان علاقه‌ى شديد و رحمت قرار داد؛ بى شك در اين (نعمت الهى،) براى گروهى كه مى‌انديشند نشانه‌هاى قطعى است.» قطعا این آرامش جسمی وروانی که مودت و رحمت در بردارد با تلاش واحساس مسئولیت و خودسازی حاصل می‌شود ونتیجه آن می‌شود بستری مناسب و کانونی امن و آرام در تربیت روح و فکر فرزند.
نتیجه اینکه: پدر و مادر در سايه اصلاح خود و هم‌دلی و ايمان می‌توانند بستر مناسبی را برای شکوفايی و رشد فرزندان خود فراهم کنند و در پرتو کانون گرم و پرمحبت خانواده تمامی فراز و نشيب‌های زندگی را برای عبور فرزندان خود هموار سازند و آن‌ها را از گذرگاه‌های دشوار زندگی به سوی رشد و تعالی راهنمایی کنند.
پی‌نوشت:
[1]. سوره تحریم، آیه 6
[2].المستدرك على الصحيحين،أبو عبد الله الحاكم محمد بن النيسابوري المعروف بابن البيع (المتوفى: 405هـ)،تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا الناشر: دار الكتب العلمية - بيروت الطبعة: الأولى، 1411 - 1990ج2، ص535، ح3826،
[3]. صحيح مسلم ، مسلم بن الحجاج أبو الحسن القشيري النيسابوري (المتوفى: 261هـ) ج 3 ص 1459 ح 20 ،بَابُ فَضِيلَةِ الْإِمَامِ الْعَادِلِ، محقق: محمد فؤاد عبد الباقي، دار إحياء التراث العربي - بيروت.
[4]. سوره روم، آیه 21
خانواده نخستين نهاد شکل گيری زندگی اجتماعی انسان‌هاست، بدون ترديد خانواده بهترين و شايسته‌ترين کانون برای پرورش استعدادها و شکوفايی فرزندان است. اولین قدم برای تربیت فرزند از تربیت خود پدر و مادر شروع می‌شود یعنی اگر پدر و مادر که نظام خانواده را تشکیل می‌دهند اول به فکر اصلاح گفتار و رفتار خود باشند قطعاً فرزندان هم با نگاه و الگو برداری در مسیر تربیت قرار می گیرند و امر تربیت برای پدر و مادر آسان و راحت می‌شود.