-عفو و گذشت در این دنیا، مقدمه بخشش الهی در سرای آخرت است.
توجه به عالم پیرامون، نکات شگفت انگیزی را در بر دارد که می تواند درس بزرگی برای یابنده آن داشته باشد. نعمت های الهی، روزها، ماه ها و سال ها در حال آمدن و رفتن هستند ولی چون نگاه ما به آن ها عادی شده است، بزرگی و عظمت آن ها به چشم نمی آید. تغییر زاویه دید نسبت به این موارد، بهترین راهکار برای بهره مندی حداکثری از این نعمات است. به عنوان نمونه شاید در نگاه ما کتاب یک شیء عادی به نظر برسد اما اگر به نسبت این کتاب به یکی از ائمه اطهار علیهم السلام (نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و...) یا در مرتبه ای بالاتر به نسبت آن به خداوند (قرآن) توجه شود، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می گردد. نظیر همین مثال در مورد خانه نیز جاری است. خانه ای که به خداوند نسبت داده می شود (کعبه) مقدس است و محل عبادت خیل مسلمانان می باشد. بنابراین نگاه دقیق و درک نسبت ها، ارزش و اهمیت برخی از لحظات را دوچندان کرده و افزایش می دهد.
یکی از مهم ترین نعمت هایی که خداوند به ما عطا کرده و غفلت و بی توجهی به آن به هیچ عنوان قابل جبران نیست نعمت عمر است. استفاده صحیح و حداکثری از این فرصت کوتاه، شادمانی ولذت همیشگی در سرای دیگر را رقم خواهد زد. بنابراین باید از تک تک لحظات عمر خود بهترین استفاده را کرده و توشه خود را برای مسافرت ابدی فراهم کنیم. اگر نگاه ما به روزها و ماه های عمرمان که همانند ابر در گذر است همان نگاه همیشگی و عادی باشد، بهره ی چندانی در این دنیا شامل حالمان نخواهد شد اما اگر دقیق و موشکافانه به لحظات زندگی توجه کنیم، تفاوت ها مشخص می شود. یکی از ماه هایی که از عظمت و بزرگی فوق العاده ای برخوردار است و انسان مؤمن و زیرک می تواند در آن ره صدساله را یک شبه طی کند ماه رجب است. علت بزرگی و عظمت این ماه در روایتی از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله بیان شده است:«رَجَبٌ شَهْرُ اللَّهِ وَ شَعْبَانُ شَهْرِي وَ رَمَضَانُ شَهْرُ أُمَّتِي؛ [1] رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان ماه امت من است.» اختصاص این ماه به خداوند جایگاه آن را به خوبی مشخص می کند.
یکی از بافضیلت ترین اعمال در ماه رجب استغفار و طلب بخشش از خداوند است. اما چه زیباست که ما این صفت بافضیلت و خداپسندانه را ابتدا در درون خود نهادینه کرده و سپس از خداوند در خواست نماییم.
گذشت و بخشش
ازآن جا که انسان همواره گرفتار كشمكش غرايز حيواني و تمايلات عالي انساني خويش است پس به طور طبيعي، دچار خطا و اشتباه شده و لغزش هایی از او سر می زند. ضرر و زيان ناشي از اين لغزش ها، هميشه منحصر به خود انسان نمي شود، بلكه در مواردي گريبان ديگران را نيز مي گيرد و موجوديّت و منافع آنان را به خطر مي اندازد. اگر در این شرایط تنها راه پیش رو انتقام و کینه توزی باشد، جامعه بشری رو به نابودی خواهد رفت. دین اسلام با پیش بینی این شرایط، بهترین راهکار که همان عفو و بخشش است را معرفی می نماید. امام علي عليه السلام می فرمایند: «العفوُ تاجُ المكارِمِِ؛[2] گذشت زينت بزرگواري هاست.»
بخشش، مقدمه رسیدن به خواسته های متعالی
1)بخشیده شدن: شاید آرزوی هر انسان مؤمنی این باشد که خداوند متعال از گناهان او بگذرد و او را مورد عفو و بخشش خود قرار دهد. رسیدن به این خواسته در گرو بخشش و گذشت این شخص از هم نوعان خویش است. خداوند در قرآن با اشاره به این مطلب می فرمایند: «وَلْيَعفُوا وَ لْيَصْفَحوا اَلا تُحِبّون اَنْ يَغْفِرَ اللهُ لَكُمْ؛[3] بايد عفو كنند و چشم بپوشند آيا دوست نمى داريد خداوند شما را ببخشد؟»
در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز آمده است: «مَن يَغفِر يَغفِرِ اللّهُ لَهُ وَ مَن يَعفُ يَعفُ اللّهُ عَنهُ؛[4] هر كس از خطاها درگذرد، خداوند از او می گذرد و هر كس گذشت كند خدا نيز از او گذشت می كند.»
2)طول عمر: رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: «مَن كَثُرَ عَفوُهُ مُدَّ فى عُمُرِهِ؛ [5] هر كس گذشتش زیاد باشد، عمرش طولانى می شود.»
زندگی در این دنیای فانی، تنها فرصتی است که انسان می تواند با استفاده صحیح از آن بهترین جایگاه را در عالم جاودان برای خود رقم بزند. طول عمر بابرکت از ثمرات بخشش است و خداوند به این بهانه فرصت بیشتری به بندگان خود در دنیا عطا می کند.
3) پاداش فراوان: شاید عملی به ظاهر کوچک در این دنیا، دستگیر ما در عالم آخرت باشد. عالمی که حسابرسی آن دقیق و عالمانه است. امیرالمؤمنین علی علیه السلام که میزان روز قیامت است می فرمایند: «پاداش دو چيز را نمي توان سنجيد، عفو و عدل.»[6]
4) نجات از آتش دوزخ: سهم گین ترین عذاب الهی، آتش جهنم است که بیان ویژگی های آن نیز رعب آور است. هنگامی که انسان در این دنیا آتش خشم خود را فرو می برد و در حالی که توانایی مجازات دیگری را دارد، گذشت می کند، خداوند نیز او را مورد رحمت بی منتهای خود قرار می دهد. حضرت علي عليه السلام عفو را موجب نجات از عذاب جهنّم دانسته و می فرمایند: «گذشت هنگام توانايي، سپري در برابر عذاب خداوند است.» [7]
5) ازبین رفتن کینه ها: یکی از آفت های درونی که باعث فروپاشی جامعه، خانواده و... می شود کینه و نفرت است. این رذیله اخلاقی به اندازه ای قدرتمند است که به تنهایی می تواند بنیان یک حکومت را متزلزل کرده و باعث فساد آن شود. یکی از راه های مبارزه با این شیطان درونی این است که نفس خود را به بخشش و گذشت عادت دهیم. رسول خدا صلي الله عليه و آله می فرمایند: «از يكديگر درگذريد تا كينه ها از ميانتان رخت بربندد.» [8]
6) مقدمه ای برای اصلاح: زیباترین هدفی که برای یک فرد مؤمن متصور است، اصلاح افراد و در سایه ی آن اصلاح جامعه است. هدفی که اگر محقق شود، زمینه ساز ظهور منجی عالم بشریت حضرت مهدی ارواحنا فداه خواهد شد. رسیدن به این هدف آرمانی در گرو انجام مقدمات آن است. عفو کردن مقدمه اصلاح است، یعنی تا عفو نکنی شرایط برای اصلاح آماده نمی‌شود.
بیاییم از این فرصت طلایی در ماه رجب استفاده کرده و با بخشش دیگران، زمینه را برای بهره مندی هر چه بیشتر از ثمرات این فضیلت اخلاقی در این ماه باعظمت فراهم سازیم.
پی نوشت
[1] وسائل الشیعه، ج8، ص99
[2] غرر الحكم و درر الكلم، ص36
[3] سوره نور، آیه22
[4] نهج الفصاحه، 734
[5] اعلام الدين، ص 315
[6] شرح غررالحكم، ج 4، ص 184
[7] شرح غررالحكم، ج 1، ص 398
[8] ميزان الحكمه، ج 6، ص 367
انتخاب راه صحیح در بزنگاه های سرنوشت ساز و استفاده ی بهینه از فرصت عمر و زندگی از مهم ترین دغدغه های بشر است. عاقبت بخیری انسان در گرو استفاده صحیح و هوشمندانه از فرصت های زندگی است؛ یکی از این فرصت ها ماه رجب است که می تواند سکوی پرشی برای مؤمنین باشد. قدم گذاشتن در مسیر بندگی نیاز به طهارت و پاکی دارد که با استغفار حاصل می شود. اما باید بدانیم که گذشت الهی در گرو بخشش و گذشت ما از دیگران است.