راه گشایش همه مشکلات و افسردگی ها، اعتماد و توکل راستین به خداوند توانا می باشد و نشانه متوکل واقعی، این است که هرگز دست و دل خود را به سوی غیر خدا دراز نمی کند.
دنیا، سرای امتحان و ابتلاست. خانه ایست که با بلا پوشیده شده و همه در حال آزمایش الهی هستند. نکته مهم در نجات از سختیها ، توجه دائمی به این است که خداوند هوای بندگانش را دارد، و فقط به دست رحمت و قدرتِ او مشکلات، برطرف می شود.
توکل هوشمندانه بر خدا
امام جواد علیه السلام فرمودند: «كَيْفَ يُضَيَّعُ مَنِ اللَّهُ كَافِلُه؟؛ [1] چگونه ضایع و تلف می‌شود کسی که خداوند متعال عهده دار اداره امورش است؟» وقتی بدانیم که آن مهربانترین مهربانان که همه کارها با اذن او انجام می شود، ما را فراموش نکرده بلکه کفالت مارا بعهده گرفته است، خیالمان راحت می شود. کلام امام جواد علیه السلام، کلامی بسیار دل نشین و روح افزاست که دل ما را به خدا و کفیل بودنش قوی و شاد می کند.
این کلام زیبا، آدمی را به یاد آیه شریفه قرآن می اندازد که فرمود: «أَ لَيْسَ اللَّهُ بِكافٍ عَبْدَه؟؛ [2] آیا خداوند، برای بنده اش بس نیست؟» همان خدایی که در سوره مبارکه مزمل می فرماید: «رَّبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَکِیلًا؛ [3] اوست پروردگار مشرق و مغرب که معبودی جز او نیست، پس او را وکیل و تکیه گاه خود انتخاب کن.»
اگر یک پدرِبزرگوار، مهربان، ثروتمند و قدرتمند به فرزندش بگوید من کفیل و وکیل تو هستم، آیا دیگر، غم و نگرانی برای آن فرزند باقی می ماند؟ قرآن کریم می فرماید: «و هر که بر خدا توکل کند و امور خود را به او وا گذارد، پس خدا برای او بس است.» [4] واقعا چه کسی جز خداوند متعال ما را از نیستی، به سرای وجود و هستی آورد؟ در دل مادر، استخوان و چشم و گوش و قلب و مغز و بی نهایت نعمت به ما مرحمت فرمود و تا به حال از همه مشکلات و خطرات، نجاتمان داده است؟
اگر قبول کنیم که خدا کفیل و وکیلِ ماست، غم و غصه ها ، نگرانی ها و افسردگیها تبدیل به آرامش ، رضایت و خرسندی می شود.
زهرش همه شربت شد قهرش همه رحمت شد عالَم ، شکرستان شد
حتی سختی های زندگی هم که بدون دخالتِ ما به ما رسیده مانند دارویی است که مادر از سر محبت و خیرخواهی به فرزندش می دهد. ولی اگر بنده ای، به خدا و مهربانی و کفالتش، اعتماد نکند چه خواهد شد؟ امام جواد علیه السلام در این باره فرمودند: «و مَنِ انْقَطَعَ إِلَى غَيْرِ اللَّهِ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَيْه؛ [5] و کسی که خود را از خدا برید و به دیگری چسبانید خداوند، او را به آن دیگری واگذارد.» و چون غیر خدا، کوچک و ضعیف و نیازمند است اگر! به کسی کمکی کند در حد ضعف و محدودیتش می تواند کمک دهد و در بسیاری از موارد به خاطر کمک کوچکش زیر منت او خوار و ذلیل می شود.
نه مشکلی برایش بزرگ است و نه زمانی برایش تنگ
خداوند کریم، نه مشکلی برایش بزرگ و سخت است و نه زمانی در پیش او تنگ و از دست رفته است؛ در موقعی که نمرود، حضرت ابراهیم علیه السلام را داخل منجنیق گذاشت و می خواست به طرف کوه آتش پرتاب کند؛ فرشتگان آسمان ها از خدا درخواست نجات ابراهيم ـ عليه السلام ـ را نمودند، همه موجودات ناليدند. جبرئيل به خدا عرض كرد: «خدايا! خليل و دوستِ تو، ابراهيم بنده تو است و در سراسر زمين كسي جز او تو را نميپرستد، دشمن بر او چيره شده و ميخواهد او را با آتش بسوزاند». خداوند به جبرئيل خطاب كرد: « ... کسی نگران است كه مانند تو، ترسِ از دست رفتن فرصت را داشته باشد، ابراهيم بنده من است، اگر خواسته باشم او را حفظ ميكنم، اگر دعا كند دعايش را مستجاب مينمايم». ابراهيم در ميان منجنيق، لحظه اي قبل از پرتاب، خدا را خواند. [6] و چنان اعتماد و توکلی به پروردگارش داشت که حتی وقتی از منجنیق به سوی آتش پرتاب شد و جبرییل در میان زمین و آسمان نزد ابراهيم آمد و گفت: «يا اِبْراهِيمُ اَلَكَ حاجَةٌ؟» «آيا نيازی داري؟» ابراهيم گفت: «اَمّا اِلَيْكَ فَلا، به تو نيازي ندارم ولي به پروردگار جهان نياز دارم.»[7]
و خداوند در همين لحظه که همه مردم کارِ ابراهیم را تمام شده می دانستند، گوشه ای از قدرتش را نشان داد و آتش را نه اینکه خاموش کند بلکه تبدیل به گلستان فرمود؛ دیدن این نصرت و قدرت الهی این قدر عظمت داشت که حتی نمرود در این لحظه گفت: «اگر بنا است كسي براي خود، خدايي انتخاب كند، سزاوار است كه خداي ابراهيم را انتخاب نمايد.»[8]
توکل به خداوند، یعنی اگر همه دنیا مقابل انسان باشند و بخواهند ضرر بزنند، از راه حق بر نگردد و در همه مشکلات، فقط و فقط به خدای قدرتمند مهربان تکیه کند و بداند که خداوند نه تنها می تواند همه مشکلاتش را در کمتر از چشم بر هم زدنی برطرف کند بلکه آنها را به آسانی و خوشی تبدیل می فرماید. پس هرگز دست و دل خود را به سوی غیر خدا دراز نمی کند، در این صورت، خداوند هم نخواهد گذاشت که بنده اش ضایع و تلف شود و دنیا و آخرتش را گلستان می کند. همانگونه که در قرآن کریم وعده داده است[9] و هیچ موقع بر خلافِ آن، عمل نمی کند.
به جان دوست که غم پرده شما ندَرَد گر اعتماد بر الطاف کارساز کنید [10]
پی نوشت
[1]. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج68، ص: 155.
[2]. سوره زمر، 36.
[3]. سوره مزمل، آیه 9.
[4]. سوره طلاق، آیه 3.
[5]. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج68، ص: 155.
[6]. تفسير القمي، ج2، ص: 73. و مطابق بعضي از روايات، امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: ابراهيم ـ عليه السلام ـ در مناجات خود، انوار پنج تن آل عبا ـ عليه السلام ـ را واسطه قرار داد و گفت: «اللّهُمَّ اِنّي اَسْئَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ...؛ خدايا از درگاهت مسئلت مينمايم به حق محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ و علي و فاطمه و حسن و حسين ـ عليهم السلام ـ مرا حفظ كن.» (نور الثقلين، ج 1، ص 68).
[7]. علل الشرائع، ج1، ص: 36.
[8]. كافي (ط - الإسلامية)، ج8، ص: 369
[9]. سوره طلاق، آیه 3.
[10]. دیوان حافظ
امام جواد علیه السلام فرمودند: چگونه ضایع و تلف می‌شود کسی که خداوند متعال عهده دار اداره امورش است؟» وقتی بدانیم که آن مهربانترین مهربانان که همه کارها با اذن او انجام می شود، ما را فراموش نکرده بلکه کفالت مارا بعهده گرفته است، خیالمان راحت می شود. نکته مهم در نجات از سختی ها، توجه دائمی به این است که فقط به دست رحمت و قدرتِ خداوند، مشکلات، برطرف می شود.