تملق و چاپلوسی مساویست با حقارت در این سرا و آن سرا
با سلام سوالي داشتم، تملق به چه معناست و راه نجات از آن چيست؟
سلام به شما دوست گرامي
معنای دقیق تملق و چاپلوسی چنین است: اظهار لطف و محبت و دوستی که با خضوع مخلوط شده باشد با آنکه در قلب چنین نیست[1]چاپلوسی، حالتی است برخاسته از ضعف نفس و نوعی اسارت روحی انسان که در برابر دیگر آدمیان برای جلب منافع و کسب امتیازهای مادی صورت می‌گیرد. امام علی علیه‌السلام درتوضیح تملق می‌فرمایند: اَلثَّناءُ بِاَكثَرَ مِنَ الاستِحقاقِ مَلَقٌ وَ التَّقصيرُ عَنِ الاستِحقاقِ عِىٌّ اَو حَسَدٌ[2] تعريف بيش از استحقاق، چاپلوسى و كمتر از استحقاق، از ناتوانى در سخن و يا حسد است.
امام هادی علیه‌السلام به کسی که در ستایش از ایشان افراط کرده بود فرمودند: أقبل علی شأنک، فإن کثرة الملق یهجم علی الظنة، و اذا حللت من أخیک فی محل الثقة فاعدل عن الملق الی حسن النیة[3] از این کار خودداری کن که تملق بسیار بدگمانی به بار می‌آورد و اگر برادر مومنت مورد اعتماد تو واقع شد از تملق او دست بردار و حسن نیت نشان ده
این صفت خبیثه که به زبان آوردن مطالبی است در مورد دیگران، درحالی که به آن اعتقادی ندارد نهری است جاری از دریای وسیع محبت دنیا و خصلتی است به ودیعه گرفته شده از خصلت‌های سگان، چرا که آداب سگان است که در انتظار لقمه اى دُم خود را می‌جنبانند و تملق و چاپلوسى می‌کنند[4]
در محیط هاى که چاپلوسی مرسوم است، صداقت و پاى بندى جاى خود را به تحسین مبالغه آمیز می‌دهد. در چاپلوسی انسان خدا را فراموش کرده و چشم نیاز به عنایت و بخشش مخلوقی همچون خود می‌دوزد.
چاپلوسی و تملق ناشی از حقارت نفس است و نوعی شرک، انسان‌ها جز در مقابل خداوند نباید خود را حقیر شمارند و تعظیم و اکرام دیگری به امید رسیدن به خواسته‌ها یعنی شریک قرار دادن برای خدا و آن شریک را تواناتر از خدا پنداشتن.
امام خمینی(ره) می‌فرمایند: تواضع مبدأش علم به خدای تعالی و نفس بوده، غایتش هم خدا است یا کرامت خدا و نتیجهاش کمال نفسانى است. درحالی که تملّق، مبدأش شرک و جهل بوده، غایتش نفس است و ثمره اش خفّت و خوارى می‌باشد. به هرحال باید دانست که چاپلوسی از آبشخور نفاق و خودخواهی سیراب شده است[5]
پیامبر اکرم صلی‌ا‌لله علیه و آله می‌فرمایند: لیس من خلق المومن الملق[6] تملق از منش و اخلاق انسان با ایمان نیست. هرگونه فعل و صفت ناپسند و پسندیده در جامعه منشأ آثار مثبت و منفی خواهد داشت و صفت ناپسند تملق نیز در سطح جامعه و در میان افراد آثار نامطلوبی برجای می‌نهد. حضرت علی علیه‌السلام می‌فرمایند: رب مفتون بحسن القول فیه: چه بسا کسانی که با ستایش دیگران فریب می‌خورند.[7]
در تملّق هزاران دروغ گفته می‌شود تا قلب شخص را به دست آورد که نتیجه ای جز خواری و ذلت و احساس شخصیتی کاذب و توخالی در نوع تعریف شدگان به بار نخواهد گذاشت که نتیجه آن، برهم خوردن تعادل جامعه و رفتن آن بسوی حالتی دروغین و مسموم خواهد بود.
برای درمان این رذیله اخلاقی باید شخص چاپلوس در آثار و مفاسد این صفت خوب بیاندیشد و تفکر کند که می‌ارزد در عوض مال یا جاه و مقامی که بر فرض اثرگذاری چاپلوسی اش نصیب او می‌شود خود را ذلیل و خوار کند و در وادی شرک داخل شود که عذاب و رسوایی هر دو جهان را در پی خواهد داشت.
باید با یاد حق تعالى دل را از ظواهر فریبنده دنیا منصرف کند و دلبستگى به احدى غیر از حق پیدا نکند و خود را به واسطه آنها بزرگ و بزرگوار نشمارد.
منابع:
[1]. امام خمینی، چهل حدیث،ص 371
[2]. نهج البلاغه، حکمت ۳۴۷
[3]. مسند الامام الهادی، ص 302
[4]. معراج السعاده، ص 225
[5].نراقی، ملااحمد، معراج السعاده، ص 225
[6].نهج الفصاحه، ص454
[7].نهج البلاغه، حکمت ۴۶۲
چاپلوسی حالتی است برخاسته از ضعف نفس و نوعی اسارت روحی انسان که در برابر دیگر آدمیان برای جلب منافع و کسب امتیازهای مادی صورت می گیرد. این رذیله که ناشي از انحراف قوه شهویه است اثرات ناگواری بر زندگی دینی و دنیایی شخص می گذارد و او را از نظرها ساقط می کند.