بهترین و پایدارترین دوستی که انسان میتواند با او انس بگیرد و به او دلبستگی پیدا کند، حق تعالی است. که یکی از الطاف بزرگ حق تعالی به انسان این است که قادر است که با خالق خویش گفتگو کند و انس بگیرد و حوائج، گرفتاریها، موفّقیت ها و ناکامی های خود را بدون واسطه با او در میان بگذارد.
دوستی خدا
خوشا دلی که بجز حق بکس نگیرد انس
اگر غمی رسدش دوست غمگسار بود.[1]
یکی از اموری که در آموزههای دینی به آن توصیه شده مساله انس و الفت گرفتن با حق تعالی است و با توجه به تاثیری كه این امر در ساختن جان انسان دارد، سه راه کار مهم براي مأنوس شدن با حق تعالی و دلبستگي به او ارائه شده است:
1- ذكر خدا: حضرت علی علیهالسلام در بیانی شریف میفرمایند: الذكر مفتاح الانس[2] ذكر، كليد انس است . بنابراین، کلید وارد شدن به خانه انس، ذکر و یاد حق تعالی است علی الخصوص با توجه به معنی ذکر که یک امر قلبی و درونی است و به تعبیر اوحدی مراغه ای: از برون در میان بازارم/ وز درون خلوتی است با یارم
امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیهالسلام در نهج البلاغه چنین با خدای خویش راز و نیاز میکند: الهی! تو بهترین و با دوامترین انیس و همدم دوستان خویشی...، و دلهایشان شیدای توست. اگر غربت، آنان را به احساس تنهایی گرفتار سازد، یاد تو به آنان انس و الفت میبخشد[3] که نتیجه این ذکر و انس با حق تعالی کسب طمانینه و آرامش بیشتر میباشد، چنانچه در قرآن کریم به این معنا اشاره شده است(الا بذكر الله تطمئن القلوب) بدانيد كه با ياد خدا، دلها آرام ميگيرند[4]
-2اجتناب از معاشرت با اهل غفلت: با توجه به بیانی که از امیر مومنان حضرت علی علیهالسلام نقل شده است که فرمودند: كيف يأنس بالله من لا يستوحش من الخلق؟[5]چگونه با خدا مانوس ميشود كسي كه با بندگان، قطع رابطه نكرده است؟ مقصود از خلق در اين روایت، ذاكران خدا نيستند، زيرا مصاحبت با اهل ذكر، خود عاملي مستقل براي ياد خدا و انس گرفتن با اوست، بلكه منظور این است که همنشینی با اهل غفلت، انسان را از ياد حق تعالی دور ميكند، لذا كسي كه ميخواهد با حق تعالی مانوس باشد، بايد از معاشرت با چنین انسانهایی، جداً دوری كند و به تعبیر جناب حافظ:
نخست موعظه پیر میفروش این است که از معاشر ناجنس احتراز کنید
چرا كه انس گرفتن با حق تعالی و الفت داشتن با انسانهایي که در مسیر دین نیستند، در تضاد میباشند.
3-درخواست انس از خود حق تعالی: در سیره و روش پيامبر گرامي صلیالله علیه وآله وسلم و اهل بيت علیهم السلام دیده میشود که مكرر ازحق تعالی اين تقاضا را داشته اند. پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم در دعایی فرمودند: اللهم اجعلنا... انسين بك» [6] يا حضرت امیر علیهالسلام در حال سجده به خداوند عرض میکند:«انسني بك يا كريم» [7]و در بیانی دیگر میفرمایند:
«واجعل انسي بك» [8] و نيز در دعايي كه در صحيفه سجاديه از امام زين العابدين علیهالسلام نقل شده، آن حضرت وحشت از انسانهاي بد و غافل و نيز انس با خدا و اوليائش را يك جا از خداوند متعال ميخواهد و ميگويد: «والبس قلبي الوحشة من شرار خلقك وهب لي الانس بك و باوليائك و اهل طاعتك» دل مرا، از وحشت از بندگان شرورت، آكنده كن و انس به خودت و اولياء و اهل طاعتت را نصيب من بنما. [9] که نتیجه این انس و الفت گرفتن با حق تعالی این جمله شیرین و زیبای علامه ذو الفنون حسن زاده آملی(حفظه الله تعالی علیه)است که فرمودند: الهی همنشین از همنشین رنگ میگیرد خوشا آنکه با تو همنشین است صبغة الله و من احسن من الله صبغة.[10]
پی نوشت:
[1].ملا محسن فیض کاشانی
[2].غررالحکم، ح 541
[3].نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه 227
[4].رعد، 28
[5].شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و دررالکلم، ج 4، ص566
[6].بحارالانوار، ج 92، ص 360
[7].الكافي، ج 3، ص 327
[8].بحارالانوار، ج83، ص 234
[9].صحیفه سجادیه دعای 21، ص106
[10].هزار و یک کلمه ج2 ، ص461، کلمه 296