بسم الله الرحمن الرحیم
در مورد اینکه فرهنگ شیعی مبتنی بر فرهنگی است که نبی مکرم اسلام(صلی الله تعالی فرجه الشریف) و ائمه گرانقدر مان(علیهم السلام) منادی آن بوده اند شکی نیست؛ گرچه عده ای بخواهند با لفّاظی و دروغ بافی، مطالبی غیر از آنرا القا کنند.
از پیامبر اکرم اسلام(صلی الله تعالی فرجه الشریف) و ائمه اطهار(علیهم السلام) بسیار نقل شده است که برای جوینده علم و فضل، ارزش آن سخنان و رهنمودهای ایشان پوشیده نیست. یکی از مهمترین مطالبی که می توان در مورد پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلّم) و ائمه طاهرین(علیهم السلام) می توان بدان اشاره کرد، سبک زندگی این بزرگواران و توصیه و راهکارهای ایشان برای زندگی بهتر و اسلامی تر بشر است.
بشر همواره به دنبال بهترین شرایط بوده تا همه چیز را مطابق میل خود ببیند و زندگی راحت تری داشته باشد. اما گهگاه این راحت طلبی باعث اشکالات عدیده ای می شود. در فرهنگ شیعی و اسلامی کسب و کار و تأمین زندگی از راه حلال، اهمیت فراوانی دارد؛ بگونه ای که کسب و کار برای تأمین روزی حلال، عبادت و جهاد محسوب شده است. رسول خدا حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: کسب حلال جهاد است[1]. اینکه کسب حلال، جهاد محسوب شود شاید امر عجیبی نباشد؛ گرچه مهم است و درجه اهمیت کسب حلال را می رساند. اما آنچه با اهمیت تر است تأثیر روزی حلال است. شاید همین علت باعث شده است که کسب حلال جهاد محسوب شود.
غیر از تأثیر روزی حلال بر روان آدمی، چه زن و فرزند و چه خود شخص نان آور، "کسب حلال" بر جامعه و اجتماع و اقتصاد، اثری بس مهم تر دارد. جامعه ای که در آن، مردم از راه مشروع که مورد اتفاق همه اقشار باشد به فعالیت بپردازند خصومتها و دشمنی ها کمتر می شود؛ مردم به آنچه بدست می آورند قناعت می کنند؛ چشم و هم چشمی ها از بین می رود؛ حرص و آز کم می شود؛ خانواده ها چون حرص کمتری دارند وقت بیشتری برای با هم بودن و تحکیم روابط خانوادگی دارند؛ روابط خانوادگی گرم، تربیت صحیح فرزندان را در پی خواهد داشت؛ فرزندان سالم امروز، جامعه سالم فردا را رقم خواهد زد؛ جامعه سالم راه را برای پیشرفت خواهد بازتر خواهد کرد؛ جامعه پیشرفته راحتی و آسایش بیشتری در پی خواهد داشت؛ راحتی و آسایش بیشتر راه طولانی تعالی را کوتاه تر خواهد خواهد کرد.
اما اخلال در این چرخه، همه چیز را از بین خواهد برد. کسب حرام، غیر از اثرات روانی بر فرد نان آور و زن و فرزندش، در اجتماع نیز آثار تخریبی مهمی را می گذارد. کسب حرام حرص و آز را تشدید، دزدی و کلاه برداری را بیشتر، امنیت اجتماعی را نابود می کند. جامعه غیر ایمن همیشه عقب گرد می کند؛ چرا که دائما یا باید دزدها را گرفت، یا خائنین به مردم را دستگیر کرد؛ یا باید به قدری برای در امان ماندن، برای مسائل امنیتی خرج کرد که به خرج های اساسی نرسید. کسب حرام، جامعه ای نا همگون را بوجود می آورد؛ ارزش افراد را از بین می برد و جیبهای پر پول ارزش می شود، در حالی که همان جیبها شاید با کارهای ضد ارزش پر شده باشند.
اینکه امروز قاطبه جامعه از وضع معیشتی و فرهنگی و غیره خود نالان است، برای یافتن دلائل اصلی باید کمی به جامعه خود بنگریم. برای اصلاح امور باید از خود شروع کنیم. وقتی محصّل به موقع درس خود را نمی خواند و امکانات را حیف و میل می کند؛ وقتی کارگر در کار خود کم می گذارد؛ وقتی مدیر برای جیب خود کار می کند، معلوم است که جامعه پیشرفتی نخواهد داشت.
مشکلات اقتصادی فعلی غیر از تحریم های خارجی، پیرو علتی بس بزرگ تر است؛ و آن کم کاری ملّت در تلاش خود است. حتما شنیده اید بازدهی کار در کشور ما چقدر پایین است؛ حتما مقدار متوسط ساعت کاری مفید کارمندان را شنیده اید.
آیا تا به حال از خود پرسیده ایم که در فوتبال میلیاردها تومان هزینه می شود اما چرا در اموری که حداقل ضرورت شان کمتر از فوتبال نیست یک صدم فوتبال هم هزینه نمی شود؟ واضح تر بگویم، آیا در مورد آموزش مسائل دینی و رفع مشکلات و موانع آن به اندازه تنها فوتبال خرج کرده ایم؟ مگر مردم ما در انقلاب 57 برای استقرار نظام اسلامی و حاکمیت ارزشهای دینی قیام نکرد؟ پس چرا امروز در حداقل در فیلمهای تلویزیون ما هم نشانی از نماز نیست؟ چرا هیچ گاه در فیلمهایمان نماز صبح را نشان نمی دهیم؟ چرا روابط نامشروع دختر و پسر را به به بهانه دور کردن جوانان از این مسائل، وارد فیلمهایمان کرده ایم؟ آیا دور شدند؟
همه می دانیم که برای تغییر جامعه، ابتدا باید خود تغییر کنیم. اگر می خواهیم جامعه خود را اصلاح کنیم بایستی با الگو قرار دادن گفتار و رفتار راهنمایان دینی که از سوی خداوند مأموریت اصلاح بشر را دشته اند، زندگی خود را بهبود ببخشیم. الگو های وارداتی از فرهنگ غرب، نتیجه ای جز بدبختی ها و مشکلات امروز غرب را نخواهد داشت.
پانوشت ها:
[1] قال رسول الله: طلب الحلال جهاد(کنزالعمال، ج۴، ص۴)