بر اساس آیات قرآن یکی از شفاعت کنندگان حتمی روز قیامت اهل بیت(علیهم‌السلام) خواهند بود.
یکی از موضوعات مورد قبول تمام طوائف و فرق مسلمانان به جز وهابیت، موضوع شفاعت است و اینکه در روز قیامت افراد آبرومندی وجود دارند که واسطه بین خدای متعال و دیگر افراد می‌شوند و سبب ارتقاء مقام یا نجات ایشان از عذاب الهی می‌گردند.
شرائط شفاعت کننده و شفاعت شونده در قرآن
در آیات قرآن ویژگی‌هایی برای شفاعت کننده و شفاعت شده بیان گردیده است، از جمله اینکه شفاعت شونده در روز قیامت باید شخصی باشد که خدای متعال از دین وی رضایت دارد، آنچنان که در این آیه به آن اشاره شده است: «لَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى[انبیاء/28] جز برای کسی که خدا بپسندد شفاعت نمی کنند.»[1] بر این اساس افراد کافر و مشرک و... مشمول شفاعت نخواهند شد.
شخص شفاعت کننده نیز باید دارای شرائطی باشد، از جمله اینکه به دین توحیدی اعتراف کرده و آگاهی به اعمال شخص شفاعت کننده داشته باشد. آنچنان که آیه «وَلَا يَمْلِكُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ؛[زخرف/86] کسانی را که غیر از او می‌خوانند قادر بر شفاعت نیستند؛ مگر آنها که شهادت به حق داده‌اند و به خوبی آگاهند!» و از موارد دیگری که در آیات 109 سوره طه، و 87 سوره مریم به آن اشاره شده است، موضوع پایبندی شخص شفاعت کننده به عهدی است که با خدا بسته است و اذنی است که خدا در قیامت به این شخص می‌دهد.
پیامبر اسلام یکی از شفاعت کنندگان روز قیامت
یکی از مهمترین شفاعت کنندگان روز قیامت حضرت ختمی مرتب محمد مصطفی(صلی‌الله‌علیه‌وآله) است، آنچنان که مفسران بزرگی از اهل تسنن و شیعه در ذیل آیه «عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا؛[اسراء/79] خدایت تو را به مقام محمود مبعوث گرداند» به این نکته اشاره کرده‌اند که منظور از مقام محمود در این آیه مقام شفاعت است که خدای متعال در قیامت به پیامبر خویش عنایت می‌کند. در صحیح مسلم از رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) این گونه نقل شده است که فرمودند: «من در روز قيامت اولين شفاعت كننده هستم.»[2]
اهل بیت(علیهم‌السلام) برخوردار از شرائط شفاعت در قیامت
اهل بیت(علیهم السلام) نیز یکی دیگر از افرادی هستند که به مقام شفاعت در روز قیامت می‌رسند. در این زمینه روایات متعددی از این بزرگواران برای ما به یادگار مانده است، از جمله اینکه امام صادق(عليه السلام) فرمودند: در روز قيامت ما براي شيعيان گناهکارمان شفاعت مي کنيم، امّا نيکوکاران را خدا نجات داده است.[3] یا در روایتی دیگر این گونه آمده است که «به خدا سوگند ما از شيعيان گناهکارمان شفاعت مي کنيم، تا دشمنان ما آنها را ببينند و بگويند: ما شافعان و دوستان پشتيبان نداريم، اگر برای ما بازگشتی بود، از مؤمنين می شديم.»[4]
اما موضوع شفاعت اهل بیت از آیات قرآن نیز استفاده می‌شود؛ زیرا بر اساس آیه قرآن ملاک برتری نزد خدای متعال تقوا و آلوده نشدن به گناه است، از این‌رو هر اندازه یک فرد پاک و منزه باشد، بیشتر به خدا نزدیک می‌شود. بر این اساس چون اهل بیت(علیهم‌السلام) بر اساس نص صریح آیه تطهیر[5] از هر گونه آلودگی پاک و منزه هستند، به طور قطع جزء نزدیک ترین افراد به خدای متعال به شمار می‌آیند که بر عهد و پیمان خویش با خدای متعال استوار مانده‌اند. از این‌رو در روز قیامت جزء افرادی هستند که خدای متعال از ایشان راضی است، به همین خاطر به مقام شفاعت نائل می‌شوند.
از سوی دیگر با دقت در آیه «قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ؛[توبه/105] و بگو که هر عملی کنید خدا آن عمل را می‌بیند و هم رسول و مؤمنان بر آن آگاه می‌شوند» به این موضوع رهنمود می‌شویم که ایشان از اعمال بندگان نیز اطلاع دارند. از این‌رو یکی دیگر از شرائط شفاعت نیز برای ایشان وجود دارد؛ زیرا به طور قطع منظور از مومنین در این آیه تمام مومنین نیستند، بلکه برخی از مومنین هستند که می‌توانند در رتبه پیامبر قرار بگیرند و کسانی می‌توانند به این رتبه نائل شوند که در حد پاکی و قداست رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) قرار داشته باشند و بنا بر آیه تطهیر این موضوع نیز برای اهل بیت(علیهم‌السلام) ثابت است، آنچنان که آیه«قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ؛[رعد/43] بگو: خدا و هر كس كه از كتاب آگاهى داشته باشد، به شهادت ميان من و شما كافى است» نیز به همین موضوع علم امام به رفتار بندگان اشاره دارد. به گونه ای که بزرگان شیعه[6] و اهل تسنن[7] به این موضوع اعتراف کرده‌اند که مقصود از «من عنده علم کتاب»، حضرت امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) است.
بنابراین یکی از شفاعت کنندگان بلند مرتبه روز قیامت اهل بیت رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) خواهند بود، که البته این موضوع به معنای نفی شفاعت افراد دیگر نیست، بلکه هر فرد آبرومندی در درگاه الهی از مقام شفاعت برخوردار است، گرچه هر فردی به اندازه ظرفیت و جایگاه خویش نزد پروردگار شفاعت می‌کند.
پی‌نوشت
[1]. علامه طباطبایی، ترجمه تفسير الميزان، دفتر انتشارات اسلامي، ج1، ص: 258
[2]. صحيح مسلم، كتاب إيمان، حديث 332 و 330.
[3]. شیخ صدوق، خصال، منشورات جماعة المدرسين في الحوزة العلميه في قم، 1403ق. ص 624.
[4]. شيخ حر عاملي، محمّد بن الحسن، الفصول المهمه في اصول الائمه، مؤسسه معارف اسلامي امام رضا ـ عليه السلام ـ ، 1418ق، ص 361.
[5]. سوره احزاب،آیه33
[6]. شیخ صدوق، الأمالي، كتابچى، 1376 ش، ص: 565.
[7]. حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامي، تهران،1411ه.ق، ج۱، ص۴۰۲.
در قرآن مجید برای شفاعت کننده، شرایطی بیان شده است که بر اساس خود آیات قرآن این موارد با اهل بیت(علیهم‌السلام) همخوانی دارد.