معیارهای انتخاب همسر در کلام معصومین
بي شك هيچ شالوده اى، مقّدس تر از بناى رفيع ازدواج نيست و هر ملّتى در دين و آيين خود به نوعى از آن بهره مند است.دين اسلام بيش از همه بر آن تأكيد دارد و براى آن آثار و فوايد مهمى ياد كرده است.در قرآن مجيد آياتي در اهمّيّت اصل ازدواج آمده و همگان را به آن تشويق و دعوت كرده است.
از آنجا که ازدواج يکي از مهم‌ترين مسائل زندگي است که در پيشرفت، کمال و سعادتمندي انسان، نقش اساسي دارد و طبيعي است که انسان، همواره به فکر اين مسئله‌ي مهم و انتخاب شريک مناسب زندگي خود باشد. بنابراين با ورود به دوران ازدواج، بايد به آن انديشيد و به معيارهاي صحيح انتخاب همسر توجه کرد و به اين ترتيب به اين انديشه‌ها جهت داد تا به انحراف نگرايد. به همين دليل فرهنگ‌سازي در زمينه‌ي ازدواج و مسائل خانوادگي در جامعه و بالا بردن سطح آگاهي قشر جوان در اين خصوص امري ضروري است ؛قبل از هر چيز معيارهاي صحيح در اين زمينه شناخت کافي پيدا مي کنيم. معيارها و ملاک‌هايي که در انتخاب همسر بايد در نظر گرفته شوند، بر دو نوع هستند، اول معيارهايي که به عنوان رکن مهم و اساسي براي تشکيل يک زندگي موفق لازم‌اند و دوم، معيارهايي که شرط يکي از انگيزه هاي تشکيل خانواده باشد که در کلام اهل بیت عصمت و طهارت به آن دو اشاره شده است.
ملاک ایمان و تقوای
در فرهنگ و آموزه های قرآن همواره ایمان بر تمام ارزش های مادی ترجیح داده شده است. بدین جهت در قرآن - به عکس نگاه تحقیر آمیز مترفان و متکبران که ثروت و پست های اجتماعی را مایه فخر و مباهات و ارزش انسانی می دانند- بر این نکته تاکید شده که پیامبران (ع) عموما از انسان های متوسط و گاه توده فقیر مردم انتخاب شده اند. انبیا نیز ملزم بوده اند از پیروان پابرهنه خود را - به رغم محرومیت های مادی و ظاهری- در برابر طعنه کافران حمایت کنند.چنان که سوره عبس برای هشدار به کسانی فرستاده شده که مستمندان را به خاطر فقر تحقیر می کردند. بر این اساس، خداوند ایمان را مهمتر از هر ارزش مادی دیگر از جمله زیبایی دانسته است. برای مثال خداوند شرط ازدواج با مشرکان را ایمان آنان می داند می فرماید: با زنان مشرک ازدواج نکنید؛ تا ایمان بیاورند. قطعا کنیز با ایمان بهتر از زن آزاد مشرک است؛ هر چند زیبایی اوشما را به شگفت آورد و به مردان مشرک زن ندهید تا ایمان بیاورند. قطعا برده با ایمان بهتر از مرد آزاد مشرک است، هرچند شما را به شگفت آورد. آنان شما را به سوی آتش می خوانند و خدا به فرمان خود، شما را به سوی بهشت و آمرزش می خواند.پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم فرمودند:«هر كس با زنى براى مالش ازدواج كند خدا او را به همین امر واگذار مى نماید و هر كس كه براى جمالش ازدواج كند به چیزى مى رسد كه از آن كراهت دارد و هر كسى كه براى دیندارى ازدواج كند خداوند هر سه را برایش جمع مى كند.»[1]و نیر در روایات دیگر میفرماید: «زوجها من رجل تقى فانه ان احبها اکرمها و ان ابغضها لم یظلمها ؛ دخترت را به ازدواج انسان متقى و پرهیزکار در آور، زیرا اگر دخترت را دوست داشته باشد او را اکرام و احترام میکند و اگر نسبت به او بغض داشته باشد به او ظلم نمیکند.»[2]
از حضرت علي (ع) به نقل از رسول خدا (ص) آمده است که مي فرمايد:
امام رضا (عليه السلام)فرمود:«اذا خطب اليک رجل رضيت دينه و خلقه فزوجه و لا يمنعک فقره و.هنگامي که مردي از شما خواستگاري کرد که از دين و اخلاق او راضي بوديد به ازدواج با او رضايت دهيد و مبادا فقر او ترا از اين رضايت باز دارد و....»[3]
اخلاق
ملاک ديگري که راز بعثت پيامبر (ص) و زمينه ساز حيات جمعي توأم با انس و آرامش و صفاست، اخلاق نيکو است و اين امر تا آن حد مهم است که بايد گفت: تداوم حيات خانوادگي در سايه ايمان و اخلاق است.زن و شوهر یك عمر در كنار هم اند و ارتباط كلامى و غیر كلامى فراوانى با هم دارند.بدین روى اخلاق حسنه و خوش رفتارى و نیك گفتارى در همه زندگى ها بسیار ضرورى است و بدون آن زندگى بى روح و خسته كننده خواهد بود.زندگى با زن و مرد داراى كمالات و زیبایى، اما بد اخلاق و بد رفتار و تندخو، رنج آور خواهد بود و انسان هر روز آرزوى مرگ مى كند. زیرا دیدن حالات و رفتار و مشاهده گفتارهاى تند و خشن او از تحمل هر انسان صبور و شكیبایى خارج است.بنابراین شرط اساس زندگى سالم، صمیمى، با نشاط و با صفا، داشتن همسرى خوش اخلاق و عفیف و نیك گفتار است.
اخلاق نیک و خوش خلقی همانند روغن از سایش و فرسودگی حاصل از اصطکاک مداوم انسان ها جلوگیری می کند. دو قطعه را دریک ماشین در نظر بگیرید که یکسره درحال برخورد با یکدیگرند. اگر روانی و نرمی روغن نباشد، قطعات در فاصله ای بس کوتاه و در اثر گرمای ناشی از اصطکاک می سوزند واز کارایی می افتند.
زن وشوهری که نه یک روز و دو روز بلکه در سراسر زندگی باید چشم شان به یکدیگر بیافتد و بیش ازهر شخصی نظاره گر یکدیگر باشند، اگر خوش خلقی نداشته باشند به زودی حرارت و اصطکاک و برخوردهای تنشی روان آنان را فرسوده خواهد کرد وآنان را به جدایی خواهد کشید. بد رفتاری و سوء خلق در اثر رخدادهای جاری، ممکن است به صورت موقت به سراغ اشخاص بیاید و آنان زمام نفس خود را برای لحظاتی ازدست بدهند و به پرخاشگری روی آورند. اگر این رفتارهای نهادینه نشده باشند، قابل تحمل است، اگر بد خلقی، صفتی ماندگار شود رویارویی با آن بسیار دشوار خواهد بود.
در اسناد اسلامي نيز توصيه هاي فراواني در مورد اخلاق شده است. همچنین يکي از سخنان حضرت علي (ع) در اين زمينه است اینکه :
« حُسن الخُلقِ رأسُ كلِّ برّ : یعنی خوش خلقی سر آمد تمامی نیكی هاست..»[4]يکي از آثار اخلاق خوب آرامشی است که در زندگی به وجود آمده و باعث پیشرفت اهل خانه در امورات دنیوی و اخروی می شود،
فهم و خرد
اين نيز ملاک و معيار مهمي در انتخاب همسر مي باشد. امام علي (ع) در اين مورد مي فرمايد:
امام على(ع) مى فرماید: «با انسان احمق و نافهم ازدواج نكنید زیرا معاشرت با او بلایى است عظیم و فرزندانش نیز ضایع خواهند شد.»[5]
خانواده خوب
قران کریم در این زمینه می فرماید:«سرزمین پاكیزه (و شیرین) گیاهش به فرمان پروردگار مى روید، اما سرزمین هاى بد طینت (و شوره زار) جز گیاه ناچیز و بى ارزش از آن نمى روید.»[اعراف(7)، آیه58.]
همچنین پیامبر اسلام(ص) فرمودند:
«بنگر كه فرزند خود را در چه مكانى قرار مى دهى، زیرا رگ و ریشه در فرزند اثر مى گذارد.»[6]
باید براى انتخاب همسر ملاکها و معیارهاى منطقى و درست را بشناسیم و بعد از اینکه فهمیدیم آنها را در انتخاب همسر بکار ببریم بهترین ملاکها در آیات قرآن کریم و روایات معصومان (ع) بیان شده است توجه به آنها زمینه ساز ازدواجى سالم و هدفمند است این ملاک از سوى خالق هستى و رسولى الهى و اولیاء الهى بیان شده است. آنان با اسرار هستى آشنایند و بهترین راهنمایان زندگى هستند باید دانست که برخوردارى از هر کدام از این ملاکها در افراد نسبى هستند وباید برای کشف این معیارها در افراد مورد نظرمان بدرستی تحقیق و بررسی بکنیم.
منابع:
[1]حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ح14، ص14.
[2]مستدرك الوسايل، محدث نوري، ج14، ص1 و 2، چاپ مؤسسه آل البيت ،قم، سال انتشار 1408 ه ق.
[3]ميزان الحکمة،ج 4،ص 280
[4]میزان الحکمه، ج3، ص138)
[5] كلینى، محمد بن یعقوب، اصول كافى، ج1، ص70، چاپ چهارم، محل نشر ترجمه آیت اللّه
[6]متقى، علاءالدین بن حسام الدین الهندى، كنزالاعمال، ج15، ص155، بیروت، مؤسسه الرساله، سال 1409.
رهروان ولایت ـ باید براى انتخاب همسر ملاکها و معیارهاى منطقى و درست را بشناسیم و بعد از اینکه فهمیدیم آنها را در انتخاب همسر بکار ببریم بهترین ملاکها در آیات قرآن کریم و روایات معصومان (ع) بیان شده است