نکاتی طلایی از زین العابدین

نگرش انسان به زندگی انسان های موفق و بزرگ، یکی از اساسی ترین راه های آموختن و عبرت گرفتن است. درس هایی که گاه با یک نگاه دقیق برای انسان حاصل می شود ممکن است در طول زندگی هیچ گاه برای انسان رقم نخورد. متاسفانه گاهی نسل امروزی بر این باورند احادیث و روایاتی که از ائمه معصومین علیهم السلام به دست ما رسیده است، مطابق با شرایط آن زمان بوده و در دنیای امروزی جایگاه و ارزشی ندارد؛ در حالی که اندکی تأمل در این بیانات گوهربار به ما ثابت می کند که فرمایشات آنان، راهگشا برای تمام انسان ها و پند و عبرتی برای تمام بشریت است.
در این نوشته برآنیم تا نکاتی ناب و آموزنده را از امام سجاد علیه السلام بیان کرده تا نسل امروزی بیش از پیش با نوع نگرش امام زین العابدین علیه السلام آشنا گردند.

نکات طلایی از زین العابدین علیه السلام
1) راه حلی برای رهایی از دام های دنیا:
بدون تردید مبارزه با هوای نفس و رهایی از زرق و برق دنیا و آلوده و دلبسته نشدن به آن ها کار بسیار سختی است؛ امّا اگر انسان ها به راهنمایی های ائمه معصومین علیهم السلام و دستورهای حیات بخش قرآن گوش دل بسپارند و دستورات و قوانین الهی را سرلوحه تمام اعمال خود قرار دهند، نه تنها آلوده و گرفتار نمی گردند، بلکه تمام امکانات موجود در دنیا، وسیله ای برای رسیدن به کمالات انسانی و فضیلت های اخلاقی خواهند شد. امام سجاد علیه السلام با درک مشکلات زمانه و شناخت دام هایی که انسان در دنیا با آن ها دست و پنجه نرم می کند، در روایتی از سه کار به عنوان وسیله نجات مؤمن از آلودگی ها و مشکلات دنیوی یاد می کنند. آن حضرت می فرمایند: «سه چیز موجب نجات انسان مؤمن است: حفظ زبان از غیبت مردم، پرداختن به کارهایی که برای دنیا و آخرت سودمندند و گریه و طلب آمرزش برای گناهان.»[1] عمل به این فرمایشات، دنیا را برای مهمانانش امن و آرام و مسیر رسیدن به خداوند را برای بندگان هموار می کند.

2) جایگاه امر به معروف و نهی از منکر:
یکی از واجبات الهی که در ردیف با نماز و روزه، جزء فروع دین محسوب می شود امر به معروف و نهی از منکر است. این دو امر مهم در فرهنگ اسلامی از جمله وظایفی هستند که برای تک تک افراد تعیین شده اند و دراهمیت جایگاه آن همین بس که جهاد در راه خدا در مقایسه با آن، عمل کوچکی به حساب می آید. ترک این واجب الهی بدون عذر موجّه یا دلیلی قانع کننده، عملی ناشایست محسوب می شود چرا که اثرات مخربی برای فرد و جامعه به همراه دارد. سیدالساجدین علیه السلام در این باره می فرمایند: «ترک کننده امر به معروف و نهی از منکر همانند کسی است که قرآن را پشت سر می اندازد و نسبت به رهنمودهای آن بی توجّهی نشان می دهد یا حتی به مخالفت با آن ها می پردازد.»[2]
نشانه ی یک جامعه ی زنده، وجود تعهّد اجتماعی و احساس مسئولیت در افراد است. بنابراین در جامعه ای که این دو امر کلیدی به فراموشی سپرده شده اند، عنصر حیات و زنده بودن مفقود است.

3) دوست خوب انتخاب کن:
در تعالیم ناب اسلامی به دقیق ترین نکته های اخلاقی و شاخص ترین عوامل مؤثر در سرنوشت و زندگی انسان توجّه شده است. از جمله اموری که در مجموعه تعالیم اسلامی به آن بسیار اهمیت داده شده است مسئله دوستان و هم نشینان است. از آن جایی که طبیعت و فطرت آدمی به گونه ای است که از اطرافیان تأثیرات فراوان روحی و اخلاقی می پذیرد، بنابراین انتخاب یک هم نشین و دوست خوب برای رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی بسیار مهم است. امام زین العابدین علیه السلام همواره یاران خود را از نشست و برخاست با افراد نادان و احمق برحذر می داشتند؛ ایشان در این زمینه می فرمایند: «از هم نشینی با احمق (کم عقل) بپرهیز؛ چون او می خواهد به تو سود برساند، ولی بر اثر کم عقلی و ناتوانی از شناخت خیر و صلاح به جای سود، زیان می رساند.»[3]

4) سنجش دین:
ائمه اطهار علیهم السلام برای تشخیص کامل بودن دین و سلامت اعتقادی انسان، علائمی را ذکر کرده اند که از طریق مطالعه آن ها می توان جایگاه معنوی و میزان پایبندی خود را به احکام و ارزش های دینی محک زد. امام سجّاد علیه السلام در مقام بیان این شاخص ها می فرمایند: « هرکس داراى چهار خصلت باشد، ایمانش کامل و گناهانش بخشوده خواهد بود، و در حالتى خداوند را ملاقات مى کند که از او راضى وخشنود است: نخست این که خصلت خودنگهدارى و تقواى الهى را دارا باشد به گونه ای که بتواند بدون توقّع و چشم داشتى نسبت به مردم خدمت نماید؛ دوم این که راست گوئى و صداقت نسبت به مردم را در تمام موارد زندگى سرلوحه کار خود قرار دهد؛ سوم آن که از انجام کاری که نزد خدا و مردم زشت است شرم کند؛ چهارم این که با خانواده اش خوش اخلاق باشد.»[4]

پی نوشت
[1] بحارالا نوار، ج 75، ص 140
[2] کشف الغمه، ج2، ص103
[3] کافی، ج2، ص377
[4]خصال، ج1، ص222