-روزه به عنوان یکی از مهم ترین اعمال عبادی است که مشترک بین تمام ادیان و فرق جهان است. روزه، دارای فواید بسیاری برا ی جسم و روح انسان می باشد.
در تمام ادیان آسمانی و ابراهیمی و حتی در مکاتب و عرفان های دیگر، دستوراتی برای ارتقاء روح و جسم پیروان وجود دارد. ادیان، فرق و مکاتب جهان، با تفاوت هایی که در تعالیم خود دارند، دارای یک وجه مشترک هستند و آن روزه است. روزه را می توان یکی از ارکان اصلی ادیان به شمار آورد. در تمام ادیان الهی و بشری روزه به روش های مختلف وجود دارد. خداوند متعال در قرآن مجید می فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا كُتِبَ عَلَيكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِن قَبلِكُم لَعَلَّكُم تَتَّقونَ؛[1] ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما نوشته شده، همانگونه که بر کسانی که قبل از شما بودند، نوشته شد؛ تا پرهیزکار شوید.»
در این نوشته به روزه در ادیان مهم جهان اشاره می شود.
آیین زرتشت
وقتی در آیین زرتشت سخن از روزه می‌شود، موبدان و سخنگویان این آیین در جمع دیگر ادیان و به خصوص مسلمانان بیان می‌دارند که مقوله روزه در آیین زرتشت به مانند دیگر ادیان وجود دارد. جامعه زرتشتیان در توصیف روزه، چنین بیان می‌دارند که هر فرد زرتشتی چهار روز هر ماه، باید از خوردن گوشت حیوانات امتناع کند. این روزها در هر ماه عبارتند از: روز دوم که به روز «وهومن» در تقویم زرتشتی نامیده می‌شود. روز دوازدهم که به نام «روز ماه» هست، روز چهاردهم هر ماه که «روز گوش» معرفی می شود و روز بیست و یکم که با نام «رام» در تقویم زرتشتی مشخص شده است. بنابر باور زرتشتیان این چهار ایزد حامیان چهارپایان هستند و زرتشتیان در این روزها علاوه بر اینکه از گوشت استفاده نمی‌کنند، از ذبح چهارپایان نیز خودداری می‌کنند. علت این عمل زرتشتیان برطبق گفته خودشان این است که نخوردن گوشت در این چهار روز باعث حفظ بقای حیوانات می شود و برای سلامتی انسان مفید است.[2]
به طور کلی پیروی کردن از این سبک و روش در آیین زرتشت، سنتی است که از نیاکانشان باقی مانده است و بنابر نظر نیکنام، انجام عمل نَبُر پیروی از پیمان فردی و اخلاقی است.[3]
اما واقعیت روزه در آیین زرتشت چیزهای دیگری است که برای مسلمانها گاهی مخفی می‌ماند. چون روزه در آیین زرتشت با دیگر ادیان از جمله اسلام بسیار متفاوت است. اگر از موبدان و دیگر افرادی که با زرتشتیان در ارتباط هستند، سوال شود آیا روزه در آیین زرتشت وجود دارد یا نه؟ در پاسخ بیان می‌کنند که در آیین زرتشت روزه گرفتن و نخوردن آب و غذا به خاطر اینکه باعث سستی بدن و عدم فعالیت مفید و کار روزانه می‌شود، ناپسند می‌باشد. در کتاب اوستا آمده است: «…آن کسی که سیر غذا می‌خورد، توانایی می‌یابد که نیایش بکند، کشاورزی کند و فرزندان به وجود آورد. جاندار از خوردن زنده می‌ماند و از نخوردن می‌میرد.» [4]
در جای دیگر از این کتاب در مورد روزه بیان می کند که: «کسی که روزه بگیرد در آخرت بالاترین کیفر را که در این دنیا مقرر است خواهد دید، مانند اینکه اعضای بدن فناپذیر وی با یک کارد فولادین بریده شود.»[5]
آئین یهود
در آئین یهود روزه جزئی از مجموعه اعمالی است که یک یهودی برای ذلیل ساختن تن و رنجور ساختن آن انجام می دهد. قوم یهود برای اظهار عجز و تواضع در حضور خدا، روزه می گرفتند تا بدین وسیله به گناهان خود اعتراف کنند و با توبه، رضای الهی را تحصیل نمایند. در کتاب های عهد قدیم، از روزه داشتن انفرادی افرادی هم چون داود، عزرا، الیاس، دانیال و دیگران سخن گفته است. در کتاب عهد قدیم آمده است که موسی پیش از دریافت الواح عهد از یهوه، چهل شبانه روز در کوه سینا روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن پرهیز کرد.[6] داوود در هنگام بیماری پسرش روزه گرفت.[7] یهوشافط پس از پیروزی یهودیه بر موآبی ها و عمونیان چهل روز روزه گرفت.[8]
آیین مسیحیت
در کتاب مقدس مسیحیان بارها به روزه و روزه داری اشاره شده است. به عنوان نمونه، حضرت موسی علیه السلام، چهل روز روزه گرفته است.[9] حضرت داود علیه السلام نیز برای شفای پسرش، روزه گرفت.[10] همچنین یهوشافاط برای پیروزی بر دشمن در تمامی یهودا اعلام روزه داری کرد.[11]
و حضرت عیسی مسیح علیه السلام بعد از نزول روح القدس بر وی در سی سالگی، 40 روز روزه گرفت.[12] و یا در انجیل لوقا داستان زنی به نام حنا را نقل می کند که 84 سال در معبد، شبانه روز به عبادت و روزه داری مشغول بوده است.[13]
مسیحیان مانند پیروان دیگر ادیان، به روزه معتقد هستند، اما روزه این فرقه دارای قوانین و شرایط خاص و ثابت نیست. آن ها آزادند در هر زمان و به هر اندازه به صورت فردی و جمعی روزه بگیرند.
اگرچه آیین روزه در فرقه های مختلف مسیحیت متفاوت است اما به طور کلی می توان روزه های مهم مسیحیان را این گونه فهرست کرد:
1- روزه روز جمعه قبل از عید پاک که در قرن دوم متداول بود.
2- روزه غیرکامل دوشنبه تا پنجشنبه هفته مقدس.
3- روزه چهل روز قبل از عید پاک.
4- روزه چهل روز قبل از هفته مقدس.
5- روزه چهارشنبه و جمعه هر هفته؛ به مناسبت روز توطئه یهودیان برای دست گیری عیسی و روز جمعه به دلیل به صلیب کشیدن عیسی علیه السلام.
6- روزه های فصلی.
7- روزه، به عنوان کفاره گناهان.[14]
دین اسلام
در اسلام تاریخ روزه به سال 6 (ه.ق) می رسد. زمانی که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آْله و سلم پس از صلح حدیبیه، راهی مدینه شد. ایشان در مدینه، اعمال ماه رمضان و سپس شوال را به جا آورد. اسلام جایگاه خاصی برای روزه قائل است و آن را یکی از ارکان اسلام می داند، تا آنجا که امام باقر علیه السلام فرمودند: «بُنِیَ الْإِسْلَامُ عَلى خَمْسٍ: عَلَی الصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوِلَایَةِ؛[15] اسلام، بر پنج چیز استوار و بنا شده است: نماز، زکات، حج، روزه و ولایت.»
روزه در اسلام دارای دو بخش است که بخش اول عبارت است از: حفظ شکم و شهوت از خوردن و آشامیدن و بهره گیری از غریزه جنسی و رعایت آداب ظاهری که در توضیح المسائل ها بیان شده است.
بخش دوم، حفظ زبان، گوش، چشم، دست و پا و سایر اعضا و جوارح از گناهان را دربر می گیرد.
هدف نهایی روزه بدن، رسیدن به روزه قلب است که انسان را از هموم دنیوی و افکار پست و آن چه او را از خداوند باز می دارد، دور کند. اگرچه روزه داری برای سلامت بدن هم موثر است همانگونه که پیامبر رحمت صلی الله علیه و آله فرمودند: «الْمَعِدَةُ بَیْتُ کُلِّ دَاءٍ وَ الْحِمْیَةُ رَأْسُ کُلِّ دَوَاءٍ؛[16] معده مرکز و خانه هر دردی است، و پرهیز و اجتناب (از غذاهای نامناسب و زیاده‌خوری) اساس هر داروی شفابخش است.»
پی نوشت
[1] سوره بقره، 183.
[2] نوروز تا نوروز، ص 42.
[3] سایت موبد کوروش نیکنام.
[4] وندیداد،فرگرد 3 بند 33.
[5] همان، فرگرد 4، بند 50.
[6] سفر تثنیه، 9 :21-7.
[7] سموئیل، 12 :25-15.
[8] تواریخ، 20: 3.
[9] سفر تثنیه، 9 :21-7.
[10] سموئیل، 12 :25-15.
[11] تواریخ، 20: 3.
[12] متی، 4 :2 و لوقا 4 :2.
[13] لوقا، 2: 37.
[14] کتاب مقدس، سموئیل 31.
[15] کافی، ج2، ص21.
[16] ارکان اسلام، ص 108.
علاوه بر ادیان آسمانی، در تمامی مکاتب و فرق دنیا، روزه به عنوان یکی از مهم ترین اعمال عبادی است که موثر در کمال بشری است و پیروان این ادیان و فرق، برای سیر و سلوک خود، این عمل عبادی را انجام می دهند.