هر گاه امیرالمومنین(علیه‌السلام) کسی را به جهنم بفرستد، در واقع همان حق است و اراده الهی نیز همان بوده است، چون حضرت معیار حق معرفی شده است.
شبهه: شیعیان معتقدند خداوند در روز قیامت حضرت علی(ع) را حاکم و تقسیم کننده بهشت و دوزخ خواهد کرد؛ این در حالی است که خداوند می‌فرماید: «إن الحکم إلا لله».
پاسخ:
شبهه‌کننده در این سخن می‌خواهد بین توحید و قهاریت خداوند متعال و مقام جایگاه معصومین و به خصوص حضرت امیرالمومنین(علیه‌السلام) تعارض و دوگانگی ایجاد کند و قائلان به این عقیده را مشرک بداند و در ذهن مخاطب این شبهه را ایجاد کند که شیعه امیرالمومنین(علیه‌السلام) را در حد خدا می‌داند، در حالی‌که به هیچ وجه این‌چنین نیست.
البته اگر در روایات معصومین دقت کنیم، خواهیم دید که هم پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و هم دیگر اهل بیت، از امیرالمومنین(علیه‌السلام) به تقسیم کننده بهشت و جهنم تعبیر کرده‌اند و یکی از نام‌های حضرت را «قسیم الجنه و النار» معرفی کرده‌اند. به طور مثال ابن عباس از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل کرد که حضرت به علی(علیه‌السلام) فرمود: «یا علی، تو صاحب بهشت هستی؛ روز قیامت مالکان بهشت و جهنم نزد من خواهند آمد و می‌گویند: ای محمد(ص) این کلیدهای بهشت و جهنم است و هدیه‌ایست از جانب خداوند متعال به تو، و من نیز آن‌ها را به تو یا علی، تحویل می‌دهم و می‌گویم هر کاری می‌خواهی انجام بده که کلید بهشت و جهنم در دستان توست.»[1] این روایات در کتب اهل سنت نیز وارد شده است.[2]
بر این اساس شیعه امیرالمومنین(علیه‌السلام) را تقسیم کننده بهشت و جهنم می‌داند، اما نکات ذیل را در پاسخ به شبهه مطرح شده، بیان می‌کنیم:
نکته اول: در این‌که خداوند متعال یگانه حاکم و یگانه قاضی روز قیامت و مالک آسمان و زمین و جن و انس و دیگر مخلوقات است، شکی وجود ندارد. هیچ عالم اسلامی و به خصوص شیعه، با این مطلب مخالفتی ندارد و همیشه در کتب خود تحت عنوان توحید افعالی یا توحید در ربوبیت و حاکمیت، به بحث از آن پرداخته، و با دلایل متقن اثبات کرده‌اند که تنها کسی که می‌تواند قانون‌گذاری و تشریع کند، خداوند متعال است و در روز قیامت او خود بالاترین و عالی‌ترین قاضی است.[3]
نکته دوم: شیعه نیز مانند اهل سنت معتقد است هر کسی برای خداوند متعال شریک قائل شود و معتقد باشد کسی -اگرچه پیامبر اکرم یا امام معصوم- می‌تواند به صورت مستقل و بدون اذن خداوند متعال، کاری انجام داده و دخل و تصرفی در عالم انجام دهد، مشرک است و از دایره اسلام خارج و در جهنم خواهد بود؛ مانند غلات که در حق اهل بیت(علیهم‌السلام) غلو کرده و آن‌ها را مستقل می‌دیدند.
نکته سوم: بدون شک خداوند به برخی انسان‌های برگزیده خود در روز قیامت اجازه شفاعت می‌دهد و اذن می‌دهد که آنان برخی افراد را با خود به بهشت یا جهنم ببرند؛ چرا که قرآن کریم می‌فرماید: «مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ؛[4] کیست آن‌که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟» یعنی برخی انسان‌ها وجود دارند که با اذن و اراده الهی می‌توانند دیگران را شفاعت کنند، اما چون شفاعت این افراد با اذن و اراده الهی بوده و استقلالی در این موضوع ندارند، هرگز شرک محسوب نمی‌شود.
نکته چهارم: خداوند در قرآن برای شفاعت شوندگان نیز شروطی را معین کرده و می‌فرماید: «وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَىٰ؛[5] و جز برای کسی که خدا بپسندد شفاعت نمی کنند.» یعنی شفاعت کنندگان نیز تنها از کسی شفاعت می‌کنند که خدا از او راضی است و لیاقت شفاعت را دارد.
نکته پنجم: پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در حدیث معروفی که شیعه و سنی نقل کرده‌اند در رابطه با امیرالمومنین(علیه‌السلام) فرمود: «عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ يَدُورُ حَيْثُمَا دَار؛[6] علی(ع) با حق است و حق با علی، هر جا حق بگردد، علی(ع) نیز آن‌جاست.» یعنی معیار حق رفتار امیرالمومنین(علیه‌السلام) است. پس هر گاه حضرت بر کسی غصب کرد، بدون شک او مستحق غضب الهی و عذاب الهی است و اگر از کسی راضی شد، بدون شک مورد رضایت الهی نیز هست. هم‌چنین حضرت در حدیث دیگری محبت و اطاعت از امیرالمومنین(علیه‌السلام) را ایمان و بغض و نافرمانی او را کفر و بی‌ایمانی معرفی می‌کند.[7]
از این روایت استفاده می‌شود هیچ گاه امیرالمومنین(علیه‌السلام) بدون دلیل و از روی حب و بغض شخصی تصمیم نمی‌گیرد و بر کسی غضب نمی‌کند، و تنها معیار خشم و رضایت حضرت، ترک دین و عمل به آن است. در نتیجه از حیث عقلی هیچ اشکالی ندارد که خداوند متعال به کسی بگوید تو بهشت و جهنم را تقسیم کن؛ چون می‌داند آن شخص جز رضایت و تصمیم خود او، اراده‌ای نخواهد بود.
این مطلب در بین مردم نیز جریان دارد. فرض کنید پادشاهی به خوبی می‌داند که وزیر او دقیقا مانند خود او فکر کرده و همان تصمیمی را می‌گیرد که خود او خواهد گرفت. در این‌صورت به مردم می‌گوید هر چه وزیر من بگوید، درست است. این‌جا بالاتر از آن جریان دارد، چون خداوند از باطن و درون انسان‌ها نیز باخبر است و به راحتی می‌داند که او چه می‌خواهد و چه نیتی دارد.
بنابراین اگر بپذیریم در روز قیامت حضرت یا دیگر اهل بیت تقسیم کننده بهشت و جهنم هستند، این تقسیم در واقع همان اراده و مشیت الهی است و همان «ان الحکم الا لله» است و همان خواست خداست که برای نشان دادن بزرگی و شان اهل بیت(علیهم‌السلام) به آن‌ها واگذار شده است. در نتیجه هیچ تعارض و هیچ شرکی وجود ندارد.
_____________________________
[1]. برای مطالعه بیشتر به این مطلب مراجعه کنید.
[2]. برای مطالعه بیشتر به این مطلب مراجعه کنید.
[3]. آيت الله سبحانى، الإلهيات على هدى الكتاب و السنة و العقل، المركز العالمي للدراسات الإسلامية، قم، چاپ سوم، 1412ق، ج2، ص 73 - 85.
[4]. بقره/255.
[5]. انبیا/28.
[6]. مفيد، محمد بن محمد، الفصول المختارة، كنگره شيخ مفيد، قم، چاپ اول، 1413ق، ص 97.
[7]. «.. وَلِيُّ عَلِيٍّ وَلِيُّ اللَّهِ وَ عَدُوُّ عَلِيٍّ عَدُوُّ اللَّهِ وَ قَوْلُهُ ص عَلِيٌّ حُجَّةُ اللَّهِ وَ خَلِيفَتُهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ قَوْلُهُ ص حُبُّ عَلِيٍّ إِيمَانٌ وَ بُغْضُهُ كُفْرٌ وَ قَوْلُهُ ص حِزْبُ عَلِيٍّ حِزْبُ اللَّهِ وَ حِزْبُ أَعْدَائِهِ حِزْبُ الشَّيْطَانِ وَ قَوْلُهُ ص عَلِيٌ مَعَ الْحَقِ وَ الْحَقُّ مَعَهُ لَا يَفْتَرِقَانِ حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ وَ قَوْلُهُ ص عَلِيٌّ قَسِيمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ قَوْلُهُ ص مَنْ فَارَقَ عَلِيّاً فَقَدْ فَارَقَنِي وَ مَنْ فَارَقَنِي فَقَدْ فَارَقَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَوْلُهُ ص شِيعَةُ عَلِيٍّ هُمُ الْفَائِزُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.» ابن بابويه، محمد بن على، الأمالی، كتابچى، تهران، چاپ ششم، 1376ش، ص 384.
شبهه: شیعیان معتقدند خداوند در روز قیامت حضرت علی(ع) را حاکم و تقسیم کننده بهشت و دوزخ خواهد کرد؛ این در حالی است که خداوند می‌فرماید: «إن الحکم إلا لله».
پاسخ: پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در رابطه با امیرالمومنین(علیه‌السلام) فرمود: «علی(ع) با حق است و حق با علی، هر جا حق بگردد، علی(ع) نیز آن‌جاست.» یعنی معیار حق رفتار امیرالمومنین(علیه‌السلام) است، پس هرگاه حضرت کسی را به جهنم بفرستد در واقع همان حق است و اراده الهی نیز همان بوده است.