-از دیدگاه اسلام، زن و مرد هرچند در اصل کرامت انسانی یکسانند اما، هیچ خردمندی نمی تواند زن و مرد را در خصوصیات جسمی و روانی یکسان بداند. همین تفاوت ها موجب صدور احکام متفاوت برای زن و مرد است.
در روایات دیه جنین به 5 قسم تقسیم شده است. به عنوان نمونه امام صادق(ع) فرموده اند: «دیه جنین داراى پنج مرحله است: یک پنجم براى هنگامى که نطفه بسته شود، یعنى بیست دینار؛ دو پنجم براى هنگامى که تبدیل به خونِ بسته شود، یعنى چهل دینار؛ سه پنجم براى هنگامى که تبدیل به گوشت جویده شود، یعنى شصت دینار؛ چهار پنجم هنگامى که استخوان روید، یعنى هشتاد دینار؛ و وقتى جنین کامل شد، دیه آن یکصد دینار است؛ و اگر روح در آن دمیده شود و مذکر باشد، دیه آن هزار دینار یا ده هزار درهم است؛ و اگر مؤنث باشد، دیه آن پانصد دینار خواهد بود.»[1]
بنابراین آنچه از احکام اسلامی به دست می‌آید این است که:
اولاً، همیشه دیه جنین مذکر بیشتر از دیه جنین مؤنث نیست، و تنها وقتی چنین است که روح در او دمیده شود.
ثانیاً، اگر حکمتی اقتضا کند دیه مرد دو برابر زن باشد، چرا این حکمت در مورد جنین صادق نباشد؟! چراکه او در آینده می توانست همان نقش اقتصادی-اجتماعی را برای پدر و مادر و خانواده اش ایفاء کند که یک مرد یا زن ایفاء می کند، و قاتل جنین در نهایت قاتل یک انسان کامل محسوب می شود. به این معنا که با جنین پسر معامله یک مرد کامل و با جنین دختر معامله یک زن کامل می شود.
اما در حقیقت این سؤال زیر مجموعه این شبهه کلی است که دین اسلام بین زن و مرد تبعیض قائل شده و به زنان ظلم کرده است! در پاسخ به این شبهه چند نکته را متذکر می شوم:
تساوی زن و مرد در اصل هویت و کرامت انسانی
از مسلمات دین اسلام این است که زن و مرد در شخصیت و هویت انسانی برابر هستند. خداوند در قرآن کریم فرموده است: «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ؛[2] به یقین فرزندان آدم (چه زن و چه مرد) را کرامت دادیم؛» عقل و منطق نیز چنین حکم می‌کند. نشانه این مطلب نیز این است که حضرت زهرا سلام الله علیها به مقام عصمت کبرا رسیدند. حتی بر اساس روایات ایشان از ائمه ای که از فرزندانشان هستند، مقام بالاتری دارند؛ چون ائمه علیهم السلام خود فرموده اند که مادرشان زهرا حجت خدا بر ایشان است.[3]
اختلافات جسمی و روحی زن و مرد
زن و مرد هرچند در اصل کرامت انسانی یکسانند اما، هیچ خردمندی نمی تواند زن و مرد را در خصوصیات جسمی و روانی یکسان بداند. زن و مرد تفاوت هایی دارند و وقتی تفاوت هست، خداوند حکیم نیز بر اساس مصالح حکم می کند و در احکام مربوط به جسم و خصوصیات روانی زن و مرد، و نه اصل هویت آنها، تفاوتهایی قرار می دهد. پس لازمه عقل و منطق و عدالت وجود برخی قوانین و احکام متفاوت برای زن و مرد است و اگر غیر از این بود در حق زنان و مردان ظلم شده بود. عدالت با مساوات فرق دارد. مساوات در بسیاری موارد موجب ظلم است. در خصوصیات جسمی و روانی که زن و مرد مساوی نیستند، مساوات در احکام موجب ظلم به هر دو است.
اگر بخواهیم حکم کنیم که اسلام در حق زنان یا مردان ظلم کرده یا خیر، اولاً باید مجموعه احکام اسلام را دید نه صرفاً یک حکم را؛ دوم باید تاریخ را نیز بررسی کرد که در طی تاریخ، اسلام چه شرایطی را برای زنان رقم‌زده است؛ و سوم شرایط حال حاضر نیز بررسی شود.
ظلم خدا به حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها!!
حکم دیه زنان، درباره حضرت زهرا علیهاالسلام نیز ثابت است. یعنی دیه فاطمه زهرا نیز به‌عنوان یک زن، نصف دیه مرد است. اگر کمتر بودن دیه زن نسبت به مرد به معنای ظلم به زن و درجه دوم بودن زن باشد، باید بگوییم خدا به حضرت زهرا نیز ظلم کردهاست! اما چه کسی می‌تواند بگوید خدا در حق حضرت زهرا ظلم کرده و او را انسان درجه دوم حساب کرده است. همان حضرت زهرایی که نه تنها انسان درجه یک است که حجت خدا بر درجه یک ترین مردان تاریخ یعنی ائمه است. همان زهرایی که پیامبر فرمود: «خدا با خشنودی زهرا خشنود می شود و با غضب او غضبناک می شود.»[4]
بنابراین اگر کمی تعصبات را از خود دور کنیم و آزادانه بی اندیشیم خوب درمی یابیم که دیه هیچ ربطی به نگاه اسلام به شخصیت و هویت زن ندارد.
مجموعه احکام اقتصادی زن و مرد
دیه مربوط به احکام جسمی و اقتصادی است. با هم بخشی از حقوق و وظایف جسمی و اقتصادی زن و مرد را از نظر اسلام مرور می‌کنیم:
1- در احکام اسلامی زن در هیچ شرایطی نه به‌عنوان دختر، نه به عنوان مادر، نه به عنوان همسر هیچ گونه وظیفه ای برای تأمین مخارج زندگی ندارد. دقت کنید سخن در وظیفه است نه اختیار و توانایی. خدا بر زن هیچ تکلیف اقتصادی مقرر نکرده است. اما تمام وظایف اقتصادی بر عهده مردان است.
2- خداوند زنان را از رفتن به جهاد معاف کرده است. هیچ وظیفه ای نیز در تأمین و تدارک لشکریان ندارند. اما مردان هم باید به جبهه بروند هم در تأمین مالی آن در صورت لزوم مشارکت کنند. شاید در زمان حاضر جنگ کمتر باشد، که البته جنگ‌هایی در سوریه داشته ایم و مردان زیادی را از دست داده ایم، اما یکی از نتایج دیگر این حکم این است که زنان از رفتن به سربازی نیز معاف هستند. و اتفاقا در چند سال اخیر بیشترین ورودی دانشگاه‌ها مربوط به زنان بوده و یکی از مهم‌ترین علت های آن، همین سربازی رفتن مردان بوده و اینکه زنان چون مسئولیت اقتصادی ندارند، کاملاً آزادانه و بدون استرس و با صرف زمان زیاد و مناسب خود را برای کنکور آماده می کنند.
3- از نظر اسلام زن در قبال هر کاری که در خانه مرد می کند، حتی شیر دادن به فرزندش، می تواند پول دریافت کند.
4- نکته دیگر اینکه دیه مرد به خودش که نمی رسد به وارثان او می رسد که در عموم موارد زنان و فرزندان او هستند. پس حکم دیه دوبرابری مرد به نفع اقتصادی زنانی است که با مرگ همسرشان سرپرست خانواده شده اند.
زن در تاریخ اسلام
کسی که کوچکترین آشنایی با تاریخ داشته باشد می داند که همه ادیان و مکاتب از گذشته تا کنون به زن نگاه ابزاری و درجه دو داشته اند. حتی همین الان در بسیاری از جوامع غربی، با وجود همه ادعاها و تبلیغات، زن کالایی ارزان و جنسی بیش نیست. در جوامع غربی با ترفنده هایی به نام برابری زن و مرد، در صورتی که هیچ عقل سلیمی به برابری زن و مرد در خصوصیات جسمی و روانی حکنم نمی کند، تنها زنان را فریب داده اند. تنها آیینی که نگاه انسانی به زن داشته دین اسلام است. دینی که بر اساس عقل و منطق و ویژگی های زن و مرد حکم داده است. دین اسلام تنها آیینی بود که به زن هویت بخشید. زنان که به طور تاریخی حتی آدم حساب نمی شدند، در اسلام تکریم شدند. رسول خدا (صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم) فرمود: «خانه اى نیست که در آن دختران باشند مگر اینکه هر روز بر آن خانه دوازده برکت و رحمت از آسمان نازل مى شود و زیارت فرشتگان از این خانه قطع نمى گردد و فرشته ها براى پدرشان هر روز و شب عبادت یکسال را مى نویسند.»[5] در فرهنگ اهل بیت علیهم السلام از موجبات سعادت و خوش یمنی این است که فرزند اول انسان دختر باشد.[6] امیرالمومنین علیه السلام زن را ریحانه دانست.[7] ائمه علیهم السلام به مردان توصیه اکید کردند که در نهایت مهر با زنان رفتار کنند، لذا امام صادق فرمودند: «هر کس محبّتش به ما( اهل بیت) بیشتر باشد، محبّت او به همسرش شدیدتر است.»[8] و صدها روایت دیگر در این باره. عجیب است که عده ای چنین مواردی را هنگام قضاوت درباره اسلام نادیده می گیرید! بنابراین اسلام و مکتب اهل بیت علیهم السلام بزرگترین نقش را در زنده کردن هویت انسانی زنان داشته اند.
وضعیت کنونی دیه زن و مرد
احکام اسلام انعطاف پذیر است و بسته به شرایط خود را وفق می دهد. الان در جمهوری اسلامی به لحاظ قضایی دیه زن و مرد یکسان پرداخت می شود. طبق تبصره ماده ۵۵۵ قانون جدید مجازات اسلامی، در تمامی جنایات علیه زنان، تفاوت دیه زن تا دیه مرد از محل صندوق جبران خسارت‌های بدنی که زیر مجموعه بیمه مرکزی است پرداخت می‌شود.[9] به نظر شما با وجود موارد ذکر شده اصلا جایی برای اعتراض می ماند؟!
نتیجه
اگر کسی قصد درک حقیقت را دارد و به دنبال بهانه های بنی اسرائیلی نیست تا به هر طریق به احکام اسلام خدشه کند، و مجموعه احکام و نگاه اسلام را درباره زنان مطالعه کند، بی تردید حکم به رعایت عدالت در قوانین اسلام بین زن و مرد می کند.
پی نوشت
[1] الکافي، جلد۷، صفحه۳۴۳.
[2] اسراء/70.
[3] صدوق، أبی‌جعفر محمد بن علی، الامالی، النص، ص۱۷۵.
[4] عیون اخبارالرّضا علیه السلام، ج۲، ص۲۶، ح۶.
[5] ترجمه جامع أحادیث الشیعة، ج26، ص: 651.
[6] همان، ج26، ص659.
[7] نهج البلاغه، خطبه 31.
[8] وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۱.
[9] http://www.yjc.ir/fa/news/4472021
برخی شبهه می کنند چرا دیه جنین پسر بیشتر از جنین دختر است؟ این سوال در حقیقت زیر مجموعه این شبهه است که دین اسلام بین زن و مرد تبعیض قائل شده و به زنان ظلم کرده است! این درحالی است که اگر کسی مجموعه احکام و نگاه اسلام را درباره زنان مطالعه کند، و جایگاه زن را در تاریخ اسلام بررسی نماید، بی تردید حکم به رعایت عدالت در قوانین اسلامی بین زن و مرد می کند.