معراج، سفری بی مانند و معجزه ای بی نظیر از پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) است.
اشرف مخلوقات خداوند بودن، امتیاز ویژه ای است که بشر به آن می بالد و از داشتن چنین عنوانی مسرور است. آن چه باعث تمایز انسان با سایر مخلوقات می باشد، یک نیروی درونی به نام عقل است که علاوه بر ساختاری عجیب و پیچیده، از توانایی بالایی برخوردار است. انسان با اتّکا به این نعمت خدادادی، سلطه خود را بر سایر مخلوقات حفظ کرده و برتری خود را ثابت کرده است.
اما انسان برای رسیدن به خوشبختی و عاقبت بخیری، نیازمند عنصر دیگری است؛ زیرا عقل به تنهایی قادر به حرکت در این مسیر پر پیچ و خم نمی باشد. خداوند حکیم با درک این نیاز مهم بشر، با ارسال پیامبران، حجت را بر مردم تمام کرده و ابزار سعادت و خوشبختی را به نحو احسن در اختیار بشر قرار داده است.
در میان این صد و بیست و چهار هزار فرستاده الهی، برخی دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند که آن ها را از دیگران متمایز می کند. این حقیقت را قرآن کریم به صراحت بیان داشته و می فرماید: «لَقَدْ فَضَّلْنا بَعْضَ النَّبِیِّینَ عَلى بَعْض؛[1] مطمئناً ما بعضی از پیامبران را بر برخی دیگر برتری دادیم.» در این بین، پیامبر گرامی اسلام (صوات الله علیه)، دارای امتیازات و ویژگی هایی بوده اند که هیچ یک از انبیاء الهی از آن برخوردار نبودند و تا روز قیامت کسی به این ویژگی ها متصف نخواهد شد.
یکی از این امتیازت خاص که فقط وجود نازنین پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) بدان مفتخر است، معراج و ملاقات ویژه ایشان با پروردگار است. دو آیه از آیات قرآن اختصاص به این اتفاق منحصر به فرد دارد. آیه نخست، در سوره مبارکه «اسراء» است که در آن به مرحله اول این سفرِ شبانه اشاره می کند و می فرماید: «سُبْحانَ الَّذی أَسْرى بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیر؛[2] پاک و منزّه است خدایى که بنده اش را در یک شب، از مسجدالحرام به مسجدالاقصی (که گرداگردش را پر برکت ساخته ایم) برد تا برخى از آیات خود را به او نشان دهیم؛ چراکه او شنوا و بیناست.»
آیه دوم در سوره مبارکه «نجم» آمده است که خداوند می فرمایند: «وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى، ثمَُّ دَنَا فَتَدَلّى، فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنى، فَأَوْحَى إِلىَ عَبْدِهِ مَا أَوْحَى؛[3] در حالی که او در افق اعلی بود سپس نزدیک آمد و نزدیک تر شد تا فاصله اش به قدر طول دو انتهای کمان یا نزدیک تر شد، آنگاه به بنده اش آن چه را باید وحی کند، وحی فرمود.»
سفرنامه ای شگفت از رسول خدا (صلی الله علیه و آله)
در این عروج آسمانی، با توجه به ظرفیت و شخصیت بالای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)، آیات و نشانه های عظمت الهی به همراه حقایقی شگفت از عالم هستی به ایشان نشان داده شد. اما آن چه برای جویندگان معرفت، مفید و نتیجه بخش خواهد بود، گفت وگوهایی است که بین پروردگارعالم و وجود نورانی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) انجام شد.
یکی از زیباترین احادیث قدسی که مربوط به اوصاف بندگان خالص و اهل ایمان است و راه و روش بندگی را به خوبی برای ما ترسیم می کند، نمونه ای از این گفت و گوهاست. اگر چه این حدیث طولانی و مفصل است ولی به بیان برخی از نکات آن می پردازیم.
یکی از فرازهای نورانی این حدیث قدسی مربوط به تعجب خداوند از سه گروه از بندگان است: «یَا أَحْمَدُ عَجِبْتُ مِنْ ثَلَاثَةِ عَبِیدٍ؛ [4] ای احمد! از سه دسته از بندگانم تعجب می‌کنم...»:
1)نمازگزاران غافل:
«عَبْدٍ دَخَلَ فِی الصَّلَاةِ وَ هُوَ یَعْلَمُ إِلَى مَنْ یَرْفَعُ یَدَیْهِ وَ قُدَّامَ مَنْ هُوَ وَ هُوَ یَنْعُسُ؛ دسته اول: بنده‌ای که به نماز می‌ایستد و می‌داند دستان خود را به سمت چه کسی بلند کرده و در برابر چه کسی ایستاده و در عین حال خواب‌آلود است.»
نماز زیباترین حالت بندگی و بهترین روش برای صحبت کردن با خداوند است. در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «هرگاه بنده ای به نماز می ایستد، خداوند عزّوجل به او رو مي كند و مدام متوجّه بنده خويش است.»[5] چقدر زشت و ناپسند است که آداب صحبت را رعایت نکرده و در مقابل خالق هستی بی توجه باشیم. توجه به نعمت های بیکران الهی و عنایت به نگاه ویژه خداوند متعال به نمازگزاران، بهترین راه برای رهایی از این غفلت است.
2) حریصان نگران:
«وَ عَجِبْتُ مِنْ عَبْدٍ لَهُ قُوتُ یَوْمٍ مِنَ الْحَشِیشِ أَوْ غَیْرِهِ وَ هُوَ یَهْتَمُّ لِغَدٍ؛ دسته دوم: بنده ای که غذای امروزش فراهم است و کوشش می‌کند برای فردای خود ذخیره کند.»
یکی از نیازهای اساسی بشر، کسب رزق و روزی است؛ بنابراین ترس و نگرانی از چگونگی تأمین آن، عادی به نظر می رسد. اما نکته اینجاست که این نگرانی نباید از حد متعارف بیشتر شود، زیرا پیامدهای منفی فراوانی را به همراه داشته و رضایت از زندگی را به مخاطره می اندازد. بهترین راه برای درمان این بیماری، تأمل در رازقیّت خداوند است. وقتی انسان بداند روزی اش به دست کسی است که تمام گنج های این عالم به دست اوست، احساس آرامش به او دست می دهد. در حدیث قدسی آمده است: «یَا ابْنَ آدَمَ خَلَقْتُکَ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ فَلَمْ أَعْیَ بِخَلْقِکَ أَوَ یُعْیِینِی رَغِیفٌ أَسُوقُهُ إِلَیْکَ فِی حِینِه؛[6] اى پسر آدم! من ابتدا که تو را از خاک و سپس از نطفه آفریدم، برایم دشوار و سخت نبود، آیا در رساندن قرص نانى که در وقت خود به تو برسانم درمانده شده‌ام.»
3) سرخوشان نا آگاه:
«وَ عَجِبْتُ مِنْ عَبْدٍ لَا یَدْرِی أَنِّی رَاضٍ عَنْهُ أَوْ سَاخِطٌ عَلَیْهِ وَ هُوَ یَضْحَک؛ دسته سوم: بنده‌ای که نمی‌داند من از او راضی هستم یا خشمناکم و در عین حال او همواره شاد و خندان است.»
مهم ترین دغدغه یک مؤمن در مقام بندگی باید این نکته باشد که آیا اعمال و رفتار او به گونه ای هست که رضایت الهی را به همراه داشته باشد یا خیر؟ متأسفانه در جامعه امروزی عده ای به راحتی برای جلب رضایت دیگران، خدا را فراموش کرده اند و دست به هر کاری می زنند. در واقع برای خشنودی خلق خدا، خشم خدا را می خرند. بهترین راهکار برای حل این مُعضل، توجه دادن نفس به این نکته است که خداوند بر همه چیز مقدم است و جلب رضایت الهی اولویت زندگی است.
امید است با بهره مندی از این نکات ناب، در مسیر بندگی ثابت قدم باشیم و رضایت الهی را به دست آوریم؛ ان شاءالله.
پی نوشت
[1] اسراء، 55.
[2] اسراء، 1.
[3] نجم، 7 الی 10.
[4] بحار الانوار، ج 74، ص 22.
[5] وسایل الشیعه، ج 7، ص 288.
[6] عدة الدّاعی و نجاح السّاعی، ص 93.
یکی از شگفت انگیزترین حوادث هستی که فقط یک بار و تنها برای یک نفر به وقوع پیوسته است، قضیه معراج رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است. این عروج آسمانی در بر دارنده اتفاقات و حوادث شگفتی است که نشان از عظمت و ظرفیت وجودی بی نظیر پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) دارد. شاید آموزنده ترین بخش این سفر، گفت و گوهایی باشد که مستقیماً میان خداوند متعال با بهترین مخلوقش رد و بدل شده است.