الگوگرفتن از سیاست علوی، برگ برنده نظام اسلامی

14:58 - 1400/02/15

-امیرالمؤمنین علیه السلام در تمام زمینه ها شخصیتی ممتاز و بی نظیر است.

شاهصه های حکومت علوی

در جامعه اسلامی امروزی عده ای گمان می‌کنند امیرالمؤمنین علیه السلام با تمام فضائل و کمالاتی که دارا بودند، آگاه به علم سیاست نبوده و بینش سیاسی نداشته اند. عقیده این گروه این است که مشکلات حکومت پنج ساله امام علی علیه السلام، جنگ با معاویه، نبرد با خوارج و غیره با فوت و فن سیاسی قابل پیشگیری بود.
به نظر می رسد این گونه قضاوت ها و برداشت ها از زندگی سیاسی امیرالمؤمنین علیه السلام نشان دهنده عدم آگاهی و شناخت نسبت به سیره سیاسی ایشان و برداشت های غلط از شیوه حکومت داری این امام بزرگوار است. حضور فعال و تاثیرگذار ایشان از ابتدای نوجوانی تا پایان عمر شریفشان در متن حوادث و جریانات سیاسی، نظامی و اجتماعی جامعه نوپای اسلامی، به وضوح نبوغ و دانش سیاسی ایشان را نمایان می کند.

نکاتی ناب از زندگی سیاسی امیرالمؤمنین علیه السلام
1) سیاست پاک:

در دوران زندگی امیرالمؤمنین علیه السلام کوردلانی بودند که به خاطر غفلت و جهالت، ایشان را متهم به بی سیاستی کرده و حضرت را سرزنش می کردند، در حالی که بینش سیاسی حضرت، ویژه و متفاوت بود. امیرالمؤمنین علیه السلام درباره معاویه می فرمودند:« به خدا قسم  معاویه از من زیرک تر و سیاست مدارتر نیست. او حیله باز و فاجر است و اگر از حیله گری و مکاری نفرت نداشتم از زیرک ترین مردم بودم. ولی هر مکر و غدری همراه با فسق و فجور است و فسق و فجور هم کفر را همراه خود دارد، و هر خائن و مکاری روز قیامت همراه خود پرچم و نشانی دارد که با آن شناخته می شود. قسم به خدا که مکارها نمی توانند مرا غافلگیر کرده و فریب بدهند و قدرتمندان نمی توانند مرا تحت فشار و در حال ضعف قرار دهند.»[1]
ایشان هیچ گاه برای پیروز شدن به دروغ، ظلم و رفتارهای غیراخلاقی متوسل نمی شدند. در ابتدای حکومت امیرالمؤمنین علیه السلام عده ای به ایشان توصیه می کردند که ملاحظه بعضی از خواص را کرده و سهم بیشتری از بیت المال به آنان بدهند تا از این طریق جذب حکومت شوند. ایشان در جواب می فرمودند:« شما می خواهید من پیروزی را به وسیله‌‌‌‌‌ی ظلم برای خودم دست و پا کنم؟ به خدا سوگند، چنين نكنم تا شب و روز از پى هم مى آيند و در آسمان ستاره اى از پس ستاره ديگر طلوع مى كند.»[2]

2)بصیرت بخشی:
زندگی سیاسی امیرالمؤمنین علیه السلام سرشار از درس هایی آموزنده برای سیاست مداران است. یکی از خصلت های ناب امیرالمؤمنین علیه السلام به عنوان یک زمامدار اسلامی، بصیرت‌ بخشی و بصیرت‌ دهی به کسانی است که نیاز به بصیرت دارند. وجود این عنصر ارزشمند در جامعه به اندازه ای ضروری و لازم است که آینده حکومت و رشد وپیشرفت کشور به آن وابسته است. در سایه بصیرت مردم است که یک حاکم می تواند اهداف متعالی خود را دنبال کرده و جامعه را به درستی هدایت کند.

3) پرهیز از قدرت طلبی:
در نگاه امیرالمؤمنین علیه السلام قدرت صرفا وسیله ای برای رسیدن به اهداف متعالی است. ایشان هیچ گاه قدرت و مقام را هدف قرار نداده و برای رسیدن به آن تلاش نمی کردند. جملات ایشان در جریان پذیرفتن خلافت، نشان دهنده بی اعتنایی ایشان به مقام و قدرت است. «خدایا! تو می دانی که اگر خلافت را پذیرفتم، نخواستم در قدرت برکسی پیشی گیرم یا از زندگی دنیا چیزی برای خود بیندوزم، بلکه بدان امید پذیرفتم که معالم دین تو را بازسازی کنم و نظم و صلاح را در بلاد تو آشکار سازم تا بندگان مظلوم تو آسوده شوند و حدود و احکام تو را که تعطیل کرده بودند، دوباره بر پای دارم.» [3]
نگرش امیرالمؤمنین علیه السلام  به پست و مقام دنیوی واقعا استثنایی است. در دنیایی که اکثر مردم در پی کسب قدرت و ثروت هستند و برای رسیدن به آن از هیچ تلاشی فروگذار نمی کنند، ایشان هرگز برای رسیدن به خلافت و قدرت، برنامه ریزی نکرد و تا زمانی که مردم به او روی نیاوردند، به قدرت روی نیاورد؛ زیرا قدرت برای او هیچ ارزشی نداشت و تنها برای اجرای عدالت آن را پذیرفت؛ از این رو حکومت در نظرش از کفش کهنه بی ارزش تر بود. [4]

4) اجرای عدالت الهی:
در اندیشه سیاسی امام علی علیه السلام، عدالت، رکن اساسی و عنصری تاثیرگذار است. نکته قابل توجه حکومت ایشان این بود که در مقام عمل، عدالت الهی را برای همه اجرا می نمودند و در این زمینه بی باک بودند. از دیدگاه امام علیه السلام،  وجه تمایز اصلی حکومت اسلامی با دیگر حکومت ها، عدالت و دوری از ستم است؛ چون تمام اصول اخلاقی که انسان ها در شرایط عادی بدان پایبندند، در شرایط ظالمانه از میان می رود. به همین دلیل حضرت علی علیه السلام تمام توان خویش را برای مبارزه با بی عدالتی به کار برد تا اصول اخلاقی را در مردم و در میان زمامداران پایدار کند و در نهایت نیز در همین مسیر به شهادت رسیدند.

5) سعه صدر و مماشات در رفتار:
امیرالمؤمنین علیه السلام، اهل مدارا و ملایمت بود. ایشان کسی نبود که بدون رعایت مداراهای لازم با مخالفان، دست به شمشیر ببرد. هر سه جنگی که در دوران حکومتشان بر ایشان تحمیل شد بعد از مماشات و مدارای ایشان با دشمن بود. جملات ایشان در این زمینه نشان دهنده این ویژگی ممتاز ایشان است.
در جنگ صفین قبل از آن که جنگ شروع شود، عده‌‌‌‌‌ای پا به زمین می کوبیدند و اصرار می کردند که امیرالمؤمنین علیه السلام حمله کند. ایشان  فرمودند: «فَوَاللَّهِ مَا دَفَعْتُ الْحَرْبَ يَوْماً إِلَّا وَ أَنَا أَطْمَعُ أَنْ تَلْحَقَ بِي‏؛[5] به خداسوگند يك روز جنگ را به تأخير نينداختم مگر از اين رو كه اميد داشتم گروهى به من بپيوندند و به سبب من هدايت شوند.» یعنی من دنبال جنگ نیستم، دنبال هدایتم؛ وقتی که مأیوس شدیم که کسی نمی آید، آن وقت شمشیر را می کشیم و جنگ را شروع می کنیم.
درباره‌‌‌‌‌ی اهل جمل نیز همین جریانات تکرار شد. در این جنگ که یکی  از آزمایش های دشوار امیرالمؤمنین علیه السلام بود مضمون فرمایش ایشان این بود که من صبر خواهم کرد تا وقتی که ببینم حرکت این افراد منجر  به شکاف و اختلاف بین مسلمانان می شود؛ آن وقت وارد عمل خواهم شد و فتنه را علاج خواهم کرد؛ بنابراین تا آن وقتی که ممکن است، صبر کرده و طریق نصیحت را پیش می گیرم.

امیرالمؤمنین علیه السلام در این پنج سال با عمل و شیوه ی حکومت خود نشان داد که همان اصولِ درخشان صدر نبوت، با حاکم الهی مقتدری مثل امیرالمؤمنین علیه السلام قابل اجراست. امید است مردم و مسئولین، با سرلوحه قرار دادن این نکات آموزنده، بیش از پیش شاخصه های حکومت علوی را در جامعه پیاده کنند؛ ان شاءالله.

پی نوشت
[1] تحف العقول، ص99
[2] نهج البلاغه، خطبه126
[3] نهج البلاغه، خطبه131
[4] نهج البلاغه، خطبه33
[5] نهج البلاغه صبحی صالح، ص91

بی تردید یکی از مهم ترین اهداف حضرت علی علیه السلام پایه گذاری حکومتی بود که دستورات اسلام در آن مو به مو اجرا شده و مردم در سایه ی این حکومت، پله های ترقی را طی کرده و هدف خلقت که همان معرفت به خداوند سبحان است را محقق کنند. بررسی سیره و سلوک سیاسی امیرالمؤمنین علیه السلام و یافتن شاخصه های حکومت علوی، بهترین طریق برای رسیدن به معیارهای ناب سیاست اسلامی است.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
8 + 10 =
*****