والدین مجازی و آسیب‌های در کمین کودکان

امروزه دنیای مجازی گستره‌ی وسیعی در تمام ابعاد زندگی ما پیدا کرده است و به دلیل همین گستردگی‌اش پیچیدگی‌های زیادی را نیز در زندگی‌های ما وارد نموده است که گاه نمی‌توانیم به عمق تأثیرات آن دست پیدا کنیم. در سال‌های اخیر و خصوصاً در یک سال اخیر که ماجرای ویروس کرونا بر تمامی محیط‌های اجتماعی بیرونیِ فضای مجازی تأثیر مستقیم گذاشته است و آن‌ها را به سمت تعطیلی‌های جدی کشانده است، تبِ استفاده از فضای مجازی به بالاترین سطح خود در سال‌های اخیر رسیده است؛ به‌نحوی‌که می‌توان گفت تمام مردم دنیا خواسته یا ناخواسته به سمت استفاده‌ی هر چه بیشتر از این فضا سوق پیدا کرده‌اند. «آمار منتشرشده توسط یک مؤسسه استرالیایی (KASPR Datahaus) نشان می‌دهد خانه‌نشینی میلیاردها نفر در سراسر جهان به علت شیوع ویروس کرونا و انجام اکثر امور از منزل، مصرف اینترنت را تشدید کرده است.»[1] در همین گزارش آمده است که بیشترین فشار مصرف اینترنت بر زیرساخت‌های اینترنتی کشورمان، برای استان‌های محرومی همچون ایلام و چهارمحال و بختیاری بوده است و این نشان‌دهنده‌ی بالا رفتن ضریب نفوذ اینترنت در دوره‌ی شیوع بیماری کرونا است.

حال لازم است به گزارش مهمی در این زمینه نیز اشاره‌کنیم. «گلوبال ریسرچ در گزارشی ویژه به قلم پیتر کوئنیگ دستیار پژوهشی این اندیشکده به واکاوی ابعاد پنهان بیماری همه‌گیر کرونا و اهداف و پیامدهای آن پرداخته است. در این گزارش آمده است: پس از آن [بیماری کرونا]، زندگی ما کاملاً دیجیتالی خواهد شد- جامعه‌ای بدون پول نقد که تنها پول دیجیتال تحت کنترل بانک‌ها را در اختیار دارد. وضعیت سلامت افراد در اختیار هر مسئولی که بخواهد قرار می‌گیرد، حساب بانکی افراد نسبت به هرگونه مداخله بیرونی- و البته دیجیتال- آسیب‌پذیر است. بسیاری از مردم، به‌خصوص جوانان، پول دیجیتال را بسیار عالی می‌دانند. فقط کافیست کارت خود را در دستگاه بکشید تا خرید انجام شود. آن‌ها از پیامدهای پنهان پول صرفاً دیجیتالی اطلاعی ندارند. هیچ پول نقدی در کار نخواهد بود. کنترل مستقل شما بر پول، درآمد و پس‌اندازتان، از بین خواهد رفت.»[2] در یک کلام باید گفت که با وابستگی هر چه بیشتر ما به فضای مجازی آن هم به شکلی که در این زمان تحت مدیریت آمریکاست، بر میزان اسارت ما افزوده خواهد شد و در سمت مقابل از استقلال و تسلط ما بر اموراتمان کاسته می‌شود.

تسخیر فضای مجازی را نباید دست‌کم گرفت این اسارت در سبک زندگیِ ما در حال نهادینه کردن خودش است که یکی از بارزترین این اسارت‌ها را می‌توان در فضاهای اینستاگرامی مشاهده نمود که روزبه‌روز در حال گسترش پیدا کردن است. وقتی مشاهده می‌کنیم که والدینی برای دیده شدن، فالورِ بیشتر داشتن و لایک گرفتن و گاه حتی به دلایل مادی، خصوصی‌ترین لحظات فرزند خود را به‌صورت تابلو شده در فضای مجازی منتشر می‌کنند و به‌صورت روزانه و حتی لحظه‌به‌لحظه آن را دنبال می‌نمایند بی‌آنکه رعایت حقوق فرزند خود را داشته باشند، باید به عمق این اسارت پی ببریم. والدینی که اصلی‌ترین وظیفه‌ی خود را که تربیت فرزند است به دست فراموشی سپرده‌اند و تربیت کارآمد او را رها کرده‌اند و به‌جای آن فرزند خود را طعمه‌ی خواسته‌های دنیایی خود نموده‌اند، بیشترین آسیب‌ها را از این فضا به درون خانواده‌ی خود می‌برند.

از حقوق مسلّم یک فرزند به گردن والدین خود، تربیت درستی است که او را به شکوفایی، ارزشمندی و کارآمدی برساند. امام علی (علیه‌السلام) دراین‌باره می‌فرمایند: «حَقُّ الْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ أَنْ يُحَسِّنَ اسْمَهُ وَ يُحَسِّنَ أَدَبَهُ وَ يُعَلِّمَهُ الْقُرْآن‏؛[3] حق فرزند بر پدر آن‌که نام نيكو بر فرزند نهد، خوب تربيتش كند، و او را قرآن بياموزد.» همه‌ی این موارد که در سیر تربیتی و آموزشی فرزند قرار داده شده است به‌عنوان حقی به گردن والدین مطرح می‌شود که والدین هیچ راه گریزی نسبت به آن ندارند و در سرای آخرت باید پاسخگوی آن باشند.

اگر یک زمانی قرآن بر حرمت از بین بردن جسم و جان فرزندان به سبب نگاه‌های صرفاً مادی تأکید داشته است، به‌طریق‌اولی هم که نباشد بازهم بر حرمت از بین بردن روح، روان و شخصیت آن‌ها به همین دلایل مادی نیز تأکید دارد. خداوند در قرآن کریم خطاب به والدینی که به خاطر ترس از فقر، فرزندان خود را زنده‌به‌گور می‌کردند می‌فرماید: «وَ لاَ تَقْتُلُوَّاْ أَوْلَدَکُم‌ْ خَشْیَة‌َ إِمْلَق‌ٍ نَّحْن‌ُ نَرْزُقُهُم‌ْ وَ إِیَّاکُم‌؛[4] و از بیم تنگدستی فرزندان خود را مکشید، ماییم که به آنان و شما روزی می‌بخشیم‌.» حال باید گفت همان دینی که این همه بر حفظ جان انسان‌ها تأکید دارد، هم‌تراز آن و بلکه مهم‌تر از آن، بر حفظ آبرو و شخصیت فرزندان توسط والدین تأکید دارد چراکه از منظر دین اسلام به فرموده‌ی پيامبر گرامي اسلام (صلي‌الله عليه و آله و سلم): «اِنَّ حُرمَة عِرض المُؤمِنِ كَحُرمَة دمِهِ و مالِهِ؛[5] حرمتِ حيثيت و آبروي مؤمن همانند حرمتِ جان و مال او است.»

کوتاه‌ سخن این‌که آیا والدینی که از فرزندان خود در فضای مجازی استفاده‌ی ابزاری می‌کنند تا به مطامع مادی خود دست پیدا نمایند، پاسخی برای شخصیت آسیب‌دیده‌ی فرزند خود دارند؟ آیا به این فکر می‌کنند که این کارشان نوعی کشتن فرزند به حساب می‌آید؟ و نهایتاً اینکه چرا باید فرزند خود را در مقابل قضاوت‌های زودهنگام و البته ناقص مردم قرار دهند و آینده‌ی فرزند خود را با چند صباحی لایک و فالوِرِ بیشتر و یا پر کردن جیب خود، قمار کنند؟

پی نوشت
1.اقتصاد آنلاین به نقل از خبرگزاری مهر «تأثیر کرونا بر مصرف اینترنت دنیا»، کد خبر 427093.
2.خبرگزاری مشرق: «گزارش ویژه مرکز پژوهش‌های جهانی‌شدن ‌: آیا ویروس کرونا توطئه «دولت پنهان» برای نابودی جهان است؟»، کد خبر 1103811.
3.نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص546، انتشارات موسسه دار الهجره، قم، 1414 ه ق.
4.سوره اسراء آیه 31.
5.لئالي الاخبار، ج٥، ص ٢٢٦.