-با توجه به آیه 49 سوره قصص، خداوند متعال، جنبه هدایتگری قرآن را نیز به عنوان معجزه بیان کرده و به آن تحدی میکند. با دقت در این آیه پی میبریم که تحدی، منحصر در قرآن نیست.
تحدی در اصطلاح، به مبارزه طلبیدن رقیب برای آشکار شدن ناتوانایی او است.[1] پیامبران در مقابل افرادی که منکر رسالت و نبوتشان بودند، تحدی میکردند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز با منکران اسلام تحدی کردند و آنان را به مبارزه طلبیدند.
آیات تحدی در قرآن
در شش آیه از قرآن برای اثبات معجزه بودن این کتاب آسمانی و صدق نبوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، تحدی شده است که به آن ها آیات تحدی میگویند. تحدی در قرآن کریم به چند صورت بیان شده است:
تحدی به کل قرآن
خداوند متعال در سه آیه از آیات تحدی، از مخالفین خواسته است که اگر میتوانند مثل و مانند این قرآن را بیاورند که این آیات عبارتاند از:
1- «فَلْيَأْتُوا بِحَدِيثٍ مِثْلِهِ إِنْ كَانُوا صَادِقِينَ؛[2] پس اگر راست میگویند آنها هم کلامی مانند قرآن بیاورند.»
2- «قُلْ فَأْتُوا بِكِتَابٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ هُوَ أَهْدَىٰ مِنْهُمَا أَتَّبِعْهُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ؛[3] بگو: پس شما اگر راست میگویید کتابی که از این دو کتاب آسمانی (تورات و قرآن)، خلق را بهتر هدایت کند از جانب خدا بیاورید تا من از آن پیروی کنم.»
3- «قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَىٰ أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هَٰذَا الْقُرْآنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا؛[4] بگو که اگر جن و انس متّفق شوند که مانند این قرآن کتابی بیاورند هرگز نتوانند مثل آن آورند هر چند همه پشتیبان یکدیگر باشند.»
تحدی به 10 سوره
خداوند متعال با علم به عجز و ناتوانی مخالفین، کار را برای آنها آسان تر کرده و در یک آیه از آیات تحدی، مشرکین را دعوت به آوردن 10 سوره مانند قرآن میکند و میفرماید: «قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ وَادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ؛[5] بگو: اگر راست میگویید شما هم با کمک همه فصحای عرب، بدون وحی خدا، ده سوره مانند این قرآن بیاورید.»
تحدی به یک سوره
پروردگار عالم در دو آیه، از منکران میخواهد که اگر میتوانند یک سوره مانند قران را بیاورند که این دو آیه عبارت اند از:
1- «قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ؛[6] بگو: اگر راست میگویید شما خود و هم از هر کس نیز میتوانید کمک بطلبید و یک سوره مانند آن بیاورید.»
2- «وَإِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَىٰ عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ؛[7] و اگر شما را شکّی است در قرآنی که بر بنده خود (محمد صلّی اللَه علیه و آله و سلّم) فرستادیم، پس بیاورید یک سوره مانند آن، و گواهان خود را بخوانید به جز خدا، اگر راست میگویید.»
وجوه اعجاز قرآن
قرآن کریم، معجزه جاوید پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله میباشد. در تعیین وجه اعجاز قرآن، وجوه متعددی ذکر شده است که از آن جمله میتوان به بلاغت و فصاحت خارقالعاده، زیباییهای ظاهری، تناسب و هماهنگی بین آیات، عدم اختلاف بین محتوای سورهها با یکدیگر، امّی و معلم ندیده بودن آورنده آن و سبک منحصر به فرد پیامبر خدا و... اشاره کرد.
عدم اختصاص تحدی به قرآن
با توجه به آیه 49 سوره قصص، خداوند متعال جنبه هدایتگری قرآن را نیز به عنوان یکی از وجوه معجزه بیان کرده و به آن تحدی میکند. با دقت در این آیه پی می بریم که تحدی، منحصر در قرآن نیست. تحدی در این آیه نسبت به قرآن و تورات بیان شده است؛ زیرا مشرکان لجوج اصرار داشتند که چرا پیامبر اسلام صلی اللّه علیه و آله معجزاتی همچون موسی نداشته است. از سوی دیگر نه به گفتهها و گواهی تورات درباره علائم پیامبر صلی اللّه علیه و سلّم اعتماد میکردند، و نه به قرآن مجید و آیات پرعظمتش ایمان داشتند. لذا قرآن، روی سخن را به پیامبر صلی اللّه علیه و سلّم کرده، و میفرماید: «بگو: اگر شما راست میگویید (که این دو کتاب از سوی خدا نیست) کتابی روشن تر و هدایتبخش تر از آن ها از سوی خدا بیاورید تا من از آن پیروی کنم.»
خداوند متعال با این آیه، با افرادی که نمی پذیرفتند که قرآن و تورات از جانب خداوند است، تحدی کرده و از ایشان خواسته است که اگر میتوانید کتابی بهتر از قرآن و تورات بیاورید، که دو شرط داشته باشد:
1- از جانب خدا باشد
2- هدایت بخشتر از قرآن و تورات باشد.
البته پرواضح است که دلیل انکار آنها فقط بهانه جویی بود؛ زیرا اگر پیامبر اسلام چیزی جز این قرآن برای اثبات حقانیت دعوتش نداشت، برای او کافی بود، ولی آنها حق طلب نیستند بلکه مشتی بهانهجو می باشند.
تحدی به کتاب تحریف شده؟
با توجه به آیه تحدی نسبت به تورات، شاید این سوال پیش بیاید که چگونه خداوند متعال به کتاب توراتی که تحریف شده است تحدی میکند، در حالی که تحدی به کتاب تحریف شده باطل است؟ در مقام پاسخ گفته شده است: اینگونه نیست که تمام کتاب تورات تحریف شده باشد و تنها بخشهایی از آن تحریف شده است. خداوند هرگز به کتاب تحریف شده تحدی نکرده است بلکه به بخشهایی از تورات که از تحریف در امان ماندهاند و برای انسانها هدایتگر است، تحدی کرده است.
پی نوشت
[1] شرح المصطلحات الکلامیه، ص64.
[2] سوره طور، آیه 34.
[3] سوره قصص، آیه 49.
[4] سوره اسراء، آیه 88.
[5] سوره هود، آیه 13.
[6] سوره یونس، آیه 38.
[7] سوره بقره، آیه 23.
تحدی، در اصطلاح به مبارزه طلبیدن رقیب برای آشکار شدن ناتوانایی او است. پیامبران در مقابل افرادی که منکر رسالت و نبوتشان بودند، با تحدی آنان را به مبارزه می طلبیدند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز با منکران اسلام تحدی کردند و آنان را به مبارزه طلبیدند و فرمودند اگر میتوانید، مانند قرآن را بیاورید.