- با آمدن فصل تابستان، کم کم باید برای اوقات فراغت بچه‌ها برنامه ریزی کرد، ولی متاسفانه شیوع کرونا، اوقات فراغت بچه‌ها در تابستان را هدف قرار داده است و خانواده‌ها را مجبور کرده تا بچه‌ها را در خانه سرگرم کنند، اما این مسئله باعث شده تا خانواده‌ها با چالش‌هایی از جمله وابستگی بچه‌ها به گوشی تلفن همراه و تلویزیون مواجه شوند.
با آمدن فصل تابستان، کم کم باید برای اوقات فراغت بچه‌ها برنامه ریزی کرد، ولی متاسفانه شیوع کرونا، اوقات فراغت بچه‌ها در تابستان را هدف قرار داده است و خانواده‌ها را مجبور کرده تا بچه‌ها را در خانه سرگرم کنند، اما این مسئله باعث شده تا خانواده‌ها با چالش‌هایی ازجمله وابستگی بچه‌ها به گوشی تلفن همراه و تلویزیون مواجه شوند. مانند این مادر محترم که به این چالش جدی در زندگی خود مواجه شده است. او می‌گوید: "پسر 7 ساله‌ام به شدت به گوشی و تلویزیون وابسته شده است.
گاها با من رفتارهای پرخاشگرانه انجام می‌دهد و من بخاطر این رفتارهایش او را می‌زنم. باتوجه به اینکه در روستا زندگی می‌کنیم، انتظار می‌رود که بچه‌ها بیشتر فعالیت بدنی داشته باشند، ولی بچه‌ام به شدت تنبل و ضعیف است و اهل فعالیت و همکاری نیست. نمی‌دانم چکار کنم تا از این وابستگی خارج شود و اهل فعالیت و کار شود؟"
بی شک تربیت درست بچه‌ها به ویژه با شیوع کرونا و ماندن بچه‌ها در خانه تبدیل به یک دغدغه و نگرانی فراگیر برای اکثر مادران شده است. از این رو سرگرم کردن بچه‌ها به گوشی همراه و تلویزیون تبدیل به امری اجتناب ناپذیر شده است، ولی قطعاً استفاده آزاد و بدون محدودیت در این زمینه به صورت طولانی مدت باخود تبعاتی از جمله پرخاشگری، رفتارهای عصبی، بی حوصلگی و تنبلی را در بچه‌ها پدید می‌آورد. همچنانکه این نوع رفتارها را در این کودک 7 ساله نیز مشاهده می‌کنیم.
از این رو لازم است در قدم اول برای استفاده از گوشی و تلویزیون توسط کودکان، قانونمندی صورت بگیرید تا جلوی تبعات منفی استفاده از این ابزارها گرفته شود. از این رو می‌بایست خانواده‌ها برای استفاده کودکان از گوشی و تلویزیون قانون وضع کنند بدین صورت که مثلاً استفاده از گوشی در روز تنها به مدت یکساعت و استفاده از تلویزیون نیز به مدت دو ساعت امکان داشته باشد و بقیه ساعات روز برای کودک برنامه جایگزین داشت. البته بهتر است بین استفاده از گوشی و تلویزیون فاصله باشد، نه اینکه پشت سر هم قرار داده شود.
اما برای سایر ساعات روز هم لازم است برای بچه‌ها برنامه ریزی مناسب داشت؛ چراکه وقتی کودک از چیزی منع یا محدود می‌شود، لازم است یک جایگزین مناسب و جذابی برای او درنظر گرفت! این جایگزین می‌تواند با توجه به شرایط و امکانات موجود محل زندگی و با رعایت الزامات بهداشتی، ثبت نام کودکان در کلاسهای مورد علاقه ورزشی، آموزشی و مهارتی باشد. شرکت بچه‌ها در کلاسهای ورزشی و مهارتی اگر همراه با تغذیه مناسب باشد، علاوه بر تخلیه هیجانی می‌تواند به چست و چابکی و مهارت یابی بدنی و فیزیکی کودکان منجر شود.
در کنار آن، لازم است زمانی را هم برای ارتباط و معاشرت کودکان با همسن و سالان خود قرار داد. معمولاً بچه‌ها بسیاری از امور تربیتی، مهارتی و آموزشی را از طریق مشاهده و تقلید از همسن و سالان خود و ارتباط و معاشرت یاد می‌گیرند. لذا خانواده‌ها با انتخاب دوستان خوب برای کودک خود از میان هم محله‌ای‌ها، همسایه‌ها و دوست و اقوام خود، نیاز کودک به همبازی و همسن و سالان را می‌توانند پاسخگویی کنند.
همچنین نباید از دادن مسئولیت و مشغولیت ایجاد کردن برای کودک در خانه غافل شد! از این رو خانواده‌ها می‌توانند از طریق تشویق کلامی و غیرکلامی مانند توجه کردن، لبخند زدن، جایزه دادن و مانند آن، کودک را به انجام کار، همکاری و مسئولیت پذیری وادار نمایند؛ مثلاً در قبال جمع آوری وسایل کودک می‌توان به او پیشنهاد بازی با او را داد یا برای او شربت گوارا یا خوراکی خوشمزه تهیه کرد یا چیزی که مورد علاقه کودک است را برایش فراهم نمود. این تشویق‌ها و توجه نشان دادن‌ها باعث انگیزه سازی کودک برای فعالیت و همکاری در خانه می شود.
طبیعتاً ممکن است اوایل برای اجرای قانون، کودک با خانواده همکاری لازم را نداشته باشد، ولی قاطعیت والدین در این زمینه می‌تواند فصل الخطابی برای اجرای آن باشد، به شرطی که نسبت به برنامه جایگزین مناسب و جذاب برای کودک غافل نشد. ضمنا خشونت و استفاده از تنبیه بدنی در برابر بدرفتاری‌های کودک یکی از عوامل تخریب شخصیت است و آسیب روحی جدی به کودک وارد می‌شود. در دین اسلام به این مهم توجه جدی شده است؛ چنانکه شخصی می‌گوید از دست فرزندم خدمت موسی بن جعفر (علیه السلام) شکایت کردم، امام فرمود: «او را کتک نزن، با او قهر کن، ولی قهرت را خیلی ادامه نده.»[1]
در واقع، این روایت بیانگر آن است که اگر تنبیه برای تربیت کودک انجام می‌گیرد، بهتر آن است که این تنبیه، هرگز تنبیه بدنی و فیزیکی نباشد، بلکه از عواطف کودک استفاده شود؛ زیرا تنبیه بدنی، زمینه‌ساز مشکلات روحی و عاطفی جدی؛ همچون سرخوردگی و تخریب شخصیت کودکان می‌شود، ولی زماني كه از کودک دوری شود، او خود به مرور متوجه اشتباه خود می‌شود. البته این دوری نباید طولانی هم شود؛ چون ممکن است از یک سو روی عواطف کودک اثر عمیق بگذارد و زمینه‌ساز مشکلات روحی شود و از سوی دیگر، بر اثر طولانی شدن قهر از تأثیر این ابزار تربیتی کاسته شود. بنابراین، امام پس از دستور دادن به قهر، بی‌درنگ سفارش می‌کند که این فاصله گرفتن والدین، ادامه نیابد!
پی‌نوشت:
[1]. بحارالانوار، ج 101، ص 99.
بی شک تربیت درست بچه‌ها به ویژه با شیوع کرونا و ماندن بچه‌ها در خانه تبدیل به یک دغدغه و نگرانی فراگیر برای اکثر مادران شده است. از این رو سرگرم کردن بچه‌ها به گوشی همراه و تلویزیون تبدیل به امری اجتناب ناپذیر شده است، ولی قطعاً استفاده آزاد و بدون محدودیت در این زمینه به صورت طولانی مدت باخود تبعاتی از جمله پرخاشگری، رفتارهای عصبی، بی حوصلگی و تنبلی را در بچه‌ها پدید می‌آورد.
نظرات
سلام و عرض ادب و احترام
از نظر مشاور محترم؛ مناسب هست که پسرم رو که 12_13 ساله هست، بفرستم در مغازه کنار منزلمان کار کنه؟ (کنار دستشون باشه؛ نه برای کسب درآمد) مغازه شیر و ماست فروشی هست؛ در حد سوپر مارکت و شلوغ نیست.
کلاسهای آموزشی به شیوه آنلاین اداره میشند که پسرم استقبال نمیکنند. برای همین پیشنهادی که دادم هم موافق نبودند. گفتند اگه دستمزد بهم بده میرم که خودم میتونم هزینه کنم و دستمزدش رو کنار بگذارم. (من قصدم این هست که ایام فراغتش کم شه و از مشغولیتش به گوشیش کم کنم و البته حس میکنم خیلی تن آسا شده)
البته همسرم هم نظر مساعدی ندارند. ولی مخالفتشون رو پیش پسرم اعلام نکردند؛ ولی به من گفتند از فکرش خارج شو.
البته خودم این نگرانی رو دارم که مزه کسب درآمد بره زیر زبونش و دیگه مثل سالهای قبل درس نخوانه! متأسفانه شرایط آموزش مجازی امسال به گونه ای پیش رفت که اصلا تلاش و پشتکار سالهای قبل رو نداشتند.
آقای مصطفوی، از نظر مشاوره شما مناسب هست که برای این موضوع نظر همسرم رو جلب کنم؟!
با سلام به شما کاربر محترم
اتفاقا پیشنهاد فعالیت و کار برای فرزند نوجوانتان بسیار عالی است؛ چرا که اولا این کار بخشی از اوقات فراغت او را پر می‌کند. ثانیا تا حدودی با مهارت کسب و کار آشنا می‌شود. ثالثا دادن مسئولیت، باعث افزایش حس مسئولیت پذیری او در زندگی می‌شود. رابعا اگر در راستای انگیزه سازی به ایشان دستمزدی داده شود، با نحوه پس انداز و مدیریت مالی آشنا می شود و یاد می‌گیرد که چگونه برای رسیدن به مثلا هدفهای کوچک برنامه ریزی مالی کند.
خلاصه اینگونه فعالیتها به ویژه اینکه نظارت پدر نیز بالا سر فرزند می‌باشد موثر است و ارتباط موثر بین پدر و فرزند نیز بیشتر خواهد شد و با مشاهده رفتارهای پدر، الگوهای رفتاری پدر را دریافت خواهد کرد. لذا اگر همسر شما با رعایت این نکته تربیتی، الگوهای رفتاری مثبتی را داشته باشد، همان الگوهای رفتاری نیز در فرزند شما بر اثر ارتباط و مشاهده و الگوگیری تزریق می شود. برهمین اساس اگر تمایل دارید که این فعالیت در اوقات فراغت مبادا او را از تحصیل و آموزش بازدارد باید عرض کنم که این فعالیت برای اوقات فراغت تابستان است. به علاوه اینکه نوع نگاه والدین به مسئله تحصیل و کار در الگوگیری فرزند شما موثر است. طبیعتا رفتار و گفتارهای نظیر اینکه انسان باد درش و دانش به جایی نمی رسد و ... طبیعتا نوع نگاه منفی را به فرزند منتقل خواهد کرد، ولی اگر گفتار و رفتارهای والدین حاکی از اهمیت دادن به مسئله آموزش و دانش و علم باشد، مانند اهل مطالعه بودن والدین بالطبع این نوع نگاه نیز در ایشان تقویت می شود.
توصیه بعدی این است که اگر همسر شما قصد دارد کسب و کار به فرزندش آموزش دهد، در کنار انتقال تجربیات خودش، کتاب یا منبع مطالعاتی در زمینه کسب و کار را هم به او معرفی کند. این کار یک نوع روش غیرمستقیم در اهمیت دادن به مسئله آموزش و دانش است. به عبارتی فرزند شما می فهمد که برای کسب و کاری در حد مدیریت یک مغازه نیز نیاز به آموزش و دانش و مهارت دارد و هیچ کسب و کاری بدون آموزش، دانش و مهارت موفق نخواهد بود.
موفق باشید.
اَلسّلامُ عَلَیْکَ یا صاحِبَ الزَّمانِ
با سلام و آرزوی توفیق روزافزون
از دقت نظر و اهتمام حضرت عالی نسبت به پاسخگویی بی نهایت سپاسگزارم.
البته نظارت پدر بالای سر فرزند که نمیتونه باشه. چون نه صاحب مغازه همسرم هستند ؛ نه صاحب کار. ولی تا آنجا که از فروشنده شناخت داریم فرد محترم و سالمی هستند.
یاعلی
عذرخواهی می کنم. پس بنده اشتباه کردم.
توصیه می کنم علیرغم اینکه فروشنده و صاحب مغازه انسان قابل اعتمادی است، ولی همسرتان هرازگاهی به مغازه برود و وضعیت آقاپسرتان را بررسی کند. این کار این پیام را به صاحب مغازه هم می دهد که در این زمینه توجه لازم را داشته باشد.
میزان فعالیت آقاپسر نوجوانتان می تواند بین 2 تا 3 ساعت در طول روز باشد. بیش از این ممکن است باعث خستگی و فرسایشی شدن این مسئله در بلندمدت شود.
موفق باشید.
سلام مجدد
صادقانه مشاورات ارزشمند جنابعالی را اجر نهاده و از درگاه ایزد منان دوام عزت و سلامت، تداوم حضور و تاثیر آن بزرگوار را در مجموعه مسئلت دارم.
یاعلی