امامت یک امر کلی است که با آمدن امام زمان علیه السلام کامل می شود. ولی دین در زمان پیامبر در غدیر خم کامل شد.
شبهه: شیخ صدوق در کتاب اکمال الدین ادعا کرده امام زمان علیه السلام دین را کامل می کند، و نه تنها دین بلکه عقل، قدرت بدنی و حتی قدرت بینایی انسان ها و... به دست امام زمان علیه السلام کامل می شود در حالیکه دین در زمان بعثت پیامبر کامل شده است.
در جواب این شبهه به چند نکه اشاره می شود:
آنچه در قرآن کریم به صراحت بیان شده، و مورد اتفاق شیعه و سنی است، کامل شدن دین در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله، و در روز غدیر خم است: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي وَ رَضيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ ديناً؛[1] امروز دین شما را کامل کردم و نعمت را هم بر شما تمام کردم و به اسلام به عنوان دین برای شما رضایت دادم.»
در این مورد هیچ عالمی از علمای شیعه چنین ادعایی نکرده که دین در زمان امام مهدی علیه السلام و یا با آمدن حضرت کامل می شود؛ حتی شیخ صدوق در هیچ کدام از کتاب هایش چنین اشاره ای ندارد! در ادعایی که درباره شیخ صدوق مطرح شده، دو احتمال وجود دارد:
احتمال اول: این نسبت بی اساس، برخاسته از اسم کتاب است؛ چون ایشان اسم کتاب را «اکمال الدین» گذاشته است و متن کتاب در مورد امام زمان علیه السلام است، پس می خواهد بگوید که اکمال دین به دست امام زمان اتفاق می افتد.
نسبت به این احتمال باید گفت: در مصادر زمان شیخ صدوق همچون فهرست «نجاشى» و فهرست «شیخ» نامى از این کتاب با عنوان اکمال الدین نیامده و تنها رساله هایی از شیخ صدوق با عنوان غیبت و.. ذکر شده است، ولی در مصادر بعد از آن عصر، نام کتاب با عنوان «کمال الدین و تمام النعمة» آمده است.[3]
وجه تسمیه این کتاب آن است که امامت به طور کلی در نظر شیخ، کمال دین و کمال نعمت است؛ زیرا ایشان در توصیف امامت مى گوید: «بها کمل الدین و تمت النعمة؛[2] با امامت دین کامل شد و نعمت تمام گردید.» نیز در روایتى از امام رضا(علیه السلام) چنین نقل مى کند: «امر الامامة من تمام الدین؛[4] امامت نشانه تمامیت دین است.»
پس با توجه به گفتار حضرت رضا(علیه السلام) و عبارت شیخ صدوق، همان عنوان «کمال الدین و تمام النعمة» براى کتاب صحیح است، اگر چه برخی بزرگان از این کتاب با نام «اکمال الدین و اتمام النعمه» یاد کرده اند، البته دلیل خاصى بر این مدعا ندارند.[5]
به هر حال هر کدام باشد ادعا را ثابت نمی کند؛ زیرا همانطور که گذشت مرحوم صدوق می فرماید: امر امامت به طور کلی [نه امام زمان به طور خاص]، باعث کمال دین، است که از امیر المومنین علیه السلام شروع، و به امام زمان علیه السلام ختم می شود.
احتمال دوم: این ادعا برخاسته از روایات تکمیل عقل و قدرت و.. است. شیخ صدوق روایاتی را نقل می کند که اشاره به تکمیل عقل و.. دارد، مانند روایت «إِذَا هَزَّ رَايَتَهُ أَضَاءَ لَهَا مَا بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ فَلَا يَبْقَى مُؤْمِنٌ إِلَّا صَارَ قَلْبُهُ أَشَدَّ مِنْ زُبَرِ الْحَدِيدِ وَ أَعْطَاهُ اللَّهُ تَعَالَى قُوَّةَ أَرْبَعِينَ رَجُلًا وَ لَا يَبْقَى مَيِّتٌ إِلَّا دَخَلَتْ عَلَيْهِ تِلْكَ الْفَرْحَةُ [فِي قَلْبِهِ] وَ هُوَ فِي قَبْرِهِ وَ هُمْ يَتَزَاوَرُونَ فِي قُبُورِهِمْ وَ يَتَبَاشَرُونَ بِقِيَامِ الْقَائِمِ صلوات اللَّه عليه؛[6] امام زمان علیه السلام چون پرچم بجنباند از مشرق تا مغرب را تابان كند، دست بر سر همه مردم نهد و دل مؤمنان از بركت دستش چون كوه آهن گردد و خدا توانائى چهل مرد به او بدهد؛ هيچ مؤمنى در گور نباشد كه از ظهور او خرسند نگردد. ارواح مؤمنان در گور از هم ديدن كنند و مژده ظهور قائم را به هم بدهند.»
این گونه موارد از معجزات امام زمان علیه السلام شمرده می شود و ربطی به اکمال دین ندارد. همانگونه که حضرت عیسی به اذن خدا کور مادرزادی را شفا می داد.[7] امام زمان علیه السلام هم به اذن الهی دست بر سر مردم می کشد و عقل آنها را کامل می کند. و هیچ بعدی در این زمینه وجود ندارد.
بنابراین دین در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله، کامل شد ولی امامت که مجموعه ای از امامان دوازده گانه است، با آمدن امام زمان علیه السلام کامل می شود.
پی نوشت
[1]. سوره مائده آیه 3.
[2]. کمال الدین، ص 658.
[3]. الذریعة الى تصانیف الشیعه، ج 18، ص 137.
[4]. همان، ص 676.
[5]. الذریعه، ج 2 ص 185، و ج 18 ص 137.
[6]. کمال الدین، ج 2 ص 653.
[7]. سوره آل عمران آیه 49.
دین در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، و در روز غدیر خم کامل شد. هیچ یک از علمای شیعه، از جمله شیخ صدوق چنین ادعایی نکرده اند، که تکمیل دین به دست امام زمان علیه السلام است. آنچه که فرموده اند و از روایات استفاده می شود، تکمیل دین به امامت است، نه به امام زمان علیه السلام. امام زمان تکمیل کننده امر امامت است.