وظیفه شیعیان در زمان غیبت رجوع به فقهاء عادل می باشد.
اختلاف بین انسان‌ها امری طبیعی است. در بین شیعیان نیز این اختلافات کم و بیش وجود داشته است، به خصوص اینکه دشمنان در پی بزرگ‌تر کردن این اختلافات می باشند و به دنبال آن هستند که نشان دهند شیعیان با خود نیز سر سازگاری ندارند، چه برسد با دیگران. در زمان ائمه علیهم السلام وظیفه شیعه مراجعه به امامان معصوم بوده است. حال پرسش این است که هنگام بروز اختلافات در زمان غیبت چه باید کرد؟ آیا باید شیعیان را به حال خود رها کرد، یا برای رفع اختلافات قدمی برداشت؟
وظیفه شیعیان در هنگام بروز اختلافات
سدیر صیرفی از یاران امام باقر(ع) می‌گوید: به ایشان عرض کردم: بعضی از دوستان شما را ترک گفتم در حالی که گروهی از آنان از گروهی دیگر بیزاری می‌جستند... سپس حضرت فرمود: مردم بر سه چیز مکلف‌اند: شناخت امامان، و تسلیم آنان بودن در آنچه برایشان پیش می آید و مراجعه به آنان در اختلافات خود.[1]
شناخت امام معصوم و اطاعت از او
طبق فرمایش امام باقر (ع) اولین وظیفه یک شیعه این است که امام خود را بشناسد. شناخت امام زمان به قدری اهمیت دارد که پیامبر (ص) فرمود: هر فردی که بمیرد در حالی که امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است.[2] این روایت در کتاب‌های شیعه و سنی نقل شده است. در مرحله بعد، شیعه باید در مقابل امام خود تسلیم باشد و هرچه امامش فرمود، خود را به آن پایبند بداند، هرچند دلیل آن را نداند. امام صادق (ع) فرمود: «هر کس از کامل شدن ایمان خود مسرور می‌گردد، باید بگوید: رأی و گفتار من در همه چیز، رأی و گفتار آل محمد (ع) است، در آنچه پوشانیده یا اعلان نموده‌اند و در آنچه به دست من رسیده یا نرسیده.»[3] سومین وظیفه شیعیان این است که هنگامی که با همدیگر اختلاف داشتند، برای رفع آن به امام خود مراجعه کنند.
نهی ائمه از ارجاع اختلافات به طاغوت
ائمه (ع) شیعیان را از رجوع به حکومت‌های ظالم و پذیرفتن داوری آنها در اختلافات نهی می‌کردند؛ چرا که رجوع به آنها رجوع به طاغوت است و وظیفه شیعیان این است که به امام خود رجوع کنند. عمر بن حنظله از امام صادق (عليه السلام) در مورد شيعيانى كه در اختلاف با يكديگر، دادرسى را به سلطان و قضات جور مىبرند، پرسید که آيا كار آنان جايز است؟ امام فرمود: هر كس چه در حق و يا باطل به آنان رجوع كند، به طاغوت مراجعه كرده است.[4]
وظیفه شیعیان در زمان غیبت
شکی نیست که در زمان غیبت، ائمه (ع) شیعیان را به حال خود رها نکرده اند، بلکه به راویان احادیث اهل بیت ارجاع داده‌اند. امام عسکری(ع) فرمود: هر آن کس از میان دانشمندان دین، صیانت نفس داشت و حافظ دینش و مخالف هوای نفسش و مطیع امر مولایش بود، برای مردم است که از او تقلید کنند. البته تمام فقهای شیعه چنین نیستند، بعضی از آنها چنین اند.[5] امام زمان نیز فرمودند: در پیش آمدها و رخدادها به فقیهانی که با گفتار ما آشنائی کامل دارند، مراجعه کنید که آنان حجت ما بر شمایند، همانگونه که من حجت خدایم.[6]
فقهاء؛ جانشینان ائمه
تمام وظایفی که در مورد شناخت امام و تسلیم در برابر ایشان مطرح شد، در زمان غیبت نیز وجود دارد. طبق روایات و فرمایش امام زمان (عج) شیعیان وظیفه دارند در دوران غیبت به دانشمندان دین رجوع کنند. پس اولین وظیفه این است که در بین دانشمندان و عالمان دین، بالاترین و نزدیکترین فرد به امام را پیدا کرد. سپس باید در برابر او تسلیم بوده و او را محل رجوع اختلافات قرار داد. رجوع به آنها تمام امور و اختلافات را شامل می‌شود؛ از احکام جزئی و ابتدائی تا احکام اجتماعی؛ از مسائل نماز و روزه گرفته تا اجرای حدود شرعی و قصاص و اعلام حکم جهاد. شکی نیست تحقق تمام این موارد نیاز به برقراری حکومت اسلامی توسط فقیه برتر دارد، همچنان که خود ائمه(ع) نیز به دنبال تشکیل حکومت و اجرای احکام اسلامی بودند؛ و در این‌صورت است که اختلافات از بین می رود و جامعه یک‌دست می شود.
نتیجه اینکه وظایف شیعیان همانگونه که در زمان ائمه رجوع به ایشان و تسلیم در برابر اوامر آنها بود، در زمان غیبت نیز باید به فقهائی که بیشترین انطباق را با معیارهای مورد نظر امام دارند، رجوع کنند.
پی نوشت
[1] الکافی،ج ۱، ص ۳۹۰.
[2] مناقب ابن شهرآشوب، ج ۱، ص ۲۴۶.
[3] الکافی،ج ۱، ص۳۹۱.
[4] وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۹۹.
[5] وسائل الشیعه، ج 18، باب 10، ح 20.
[6] کمال الدین، ج2 ص، 483.
در هنگام بروز اختلاف، شیعیان وظیفه دارند به امام خود مراجعه کنند. در زمان غیبت نیز طبق روایات، شیعیان وظیفه دارند به دانشمندان دین، که جانشینان ائمه هستند، رجوع کنند.