توسل از دیدگاه وهابیت و شیعه

10:01 - 1400/04/19

وهابیت از زمان پیدایش تا به امروز، شبهات زیادی را در زمینه توسل به شخص پیامبر(ص) بعد از وفاتشان وارد کرده اند.

توسل

امروزه کمتر کسی یافت می شود که در زندگی با مشکلات بسیاری روبرو نباشد. از جمله این مشکلات می توان به مشکلات روحی، روانی، بیماری ها و بلاها اشاره کرد. یکی ازعواملی که انسان را با وجود همه مشکلات به یک آرامش روحی و روانی می رساند، توسل به انسان کامل، از جمله پیامبر واهل بیت عصمت وطهارت سلام الله علیهم می باشد. به اعتقاد ما شیعیان، پیامبر(ص) واهل بیت ایشان همیشه زنده هستند. ما آن ها را مرده نمی پنداریم، به گونه ای که رابطه ما با آن ها قطع شده باشد. بنا بر نص قرآن کریم، خدا، رسول واهل بیت علیهم السلام اعمال ما را می بینند.[۱] وهابیت از جمله کسانی هستند که بیشترین خدشه واشکال را به  شیعیان وارد کرده اند و توسل به شخص پیامبر(ص) بعد از وفاتشان را بدعت و شرک می دانند. در این نوشته به بیان انواع توسل از منظر شیعه و وهابیت پرداخته و به شبهات آن پاسخ داده می شود.

انواع توسل
سه نوع توسل وجود دارد که بر اساس تعالیم اسلامی دو مورد آن مشروع می باشد:
۱- توسلی که همه فرق مسلمانان بر ممنوعیت آن توافق دارند؛ یعنی توسل به بت ها وطاغوت که بنا برنص قرآن کریم مشروع نیست.
۲- توسلی که مورد اتفاق همه فرق مسلمانان است؛ توسل به پیامبر(ص) در زمان حیات و توسل به عمل صالح.
۳- توسلی که بین شیعه و وهابیت مورد اختلاف است؛ توسل به شخص نبی(ص) وجاه ایشان بعد ازوفات است که وهابیت آن را نوعی بدعت می دانند.[۲]

بررسی ادله وهابیت در حرمت توسل به پیامبر (ص)
وهابیان دو دلیل عمده بر عدم جواز توسل دارند:

1-شرک بودن توسل
وهابیت براین باوراست که توسل به پیامبر( ص) به معنای عبادت و پرستش غیر خدا است. دلیل این مطلب این است که انسان پس از مرگ، حتی اگر پیامبر خدا باشد، دیگر هیچ گونه ارتباطی با دنیا ندارد و به طور کامل از این جهان  منقطع شده است. لذا نه می تواند سخن کسی که او را می خواند، بشنود و نه جواب او را داده و حاجتش را برآورده کند. از این رو توسل به شخص مرده، دقیقا مانند توسل مشرکان به بت ها است که هیچ کاری از دستشان بر نمی آید. بنابراین توسل به انسان ها شرک است.

2-بدعت بودن توسل
وهابیت بر این باور است که توسل به پیامبر(ص) بعد از حیاتشان، ریشه در قرآن وسنت ندارد و هیچ یک از صحابه چنین کاری نکرده است. در نتیجه توسل بدعت و حرام است.[۳]

نقد و بررسی دلیل اول
یکی از اشکالات این دلیل این است که شیعیان که به پیامبر و اولیاء خدا متوسل می شوند، برای آنها الوهیت و ربوبیت قائل نیستند و اتفاقا از این جهت به ایشان متوسل می شوند که آنها را بندگان شایسته خدا می دانند. زمانی توسل شرک است که پیامبر(ص) و ائمه علیهم السلام در عبودیت هم ردیف خدا قرار داده شوند.

براساس آیات صریح قرآن کریم، انسان با مرگ ازبین نمی رود. خداوند در قرآن در مورد شهدا می فرماید: «وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتاً بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِم؛[۴] البته نپندارید که شهیدان راه خدا مرده‌اند، بلکه زنده‌اند (به حیات ابدی و) در نزد خدا متنعّم خواهند بود.» وقتی شهدا پس از مرگشان زنده هستند، پیامبر خدا به طریق اولی زنده است. بر اساس آیه ای دیگر، رسول خدا و ائمه علیهم السلام پس از وفاتشان نیز ناظر بر اعمال ما هستند.[۵] بنابراین پیامبر و ائمه پس از مرگ نه ازبین می روند و نه ارتباطشان با دنیا قطع می شود.

نقد و بررسی دلیل دوم
در منابع اهل تسنن موارد بسیاری وجود دارد که صحابه بعد از رسول خدا(ص) به ایشان متوسل شده اند؛ مانند توسل خلیفه دوم و عباس به پیامبر(ص) برای نزول باران، در حالیکه هیچ کدام از صحابه به این نوع از توسل اعتراضی نکرده اند.[۶]

از طرف دیگر بدعت یعنی چیزی که ریشه در شرع ندارد. در حالیکه توسل به پیامبر و اولیاء خدا خاستگاه قرآنی وروایی دارد. به نمونه هایی از آیات و روایات ناظر به توسل اشاره می شود:

جواز توسل در قرآن
خدای متعال در قرآن کریم نسبت به توسل به اهل ایمان می فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛[۷] ای کسانی که ایمان آورده اید از خدا بترسید وطلب وسیله کنید و در راه خدا جهاد کنید باشد که که رستگار شوید.» دراین آیه «وسیله» عام است و شامل هر چیز مشروعی می شود و توسل به ذات نبی و جاه و مقام ایشان را هم شامل می شود؛ چه در زمان حیات وچه بعد ازوفات ایشان. در نتیجه توسل ریشه در مبانی قرآنی دارد و بدعت نیست.

جواز توسل در روایات
روایات دال بر توسل در منابع شیعه فراوان است که به آنها اشاره ای نمی شود و تنها به روایات اهل سنت در این باره اشاره می شود. در کتاب های معتبر اهل سنت نقل ها و روایات بسیاری وجود دارد که توسل به شخص نبی (ص) وجاه و مقام ایشان را اثبات می کند، از جمله:

۱- روایت توسل حضرت آدم علیه السلام به پیامبر اسلام( ص) قبل از خلقت ایشان که در این روایت جمله «به حق محمد» وجود دارد که صراحت بسیاری در توسل به شخص نبی( ص) دارد.[۸]
۲- روایت مشهوری که در زمان خلیفه سوم، شخصی به عثمان بن حنیف، از صحابه رسول الله، برای حاجت و نیاز مراجعه کرد. عثمان بن حنیف بر اساس حدیثی از پیامبر، به او آموخت که خدا را این گونه بخواند: «اللّهم إنّی أسألک و أتوجه إلیک بنبیّک نبی الرحمه؛[۹] خدایا ازتو در خواست می کنم و به تو رو می آورم به واسطه نبی رحمتت.»  این گزارش نیز صراحت در جواز توسل به شخص نبی(ص ) پس از وفاتش را دارد و اینکه صحابه نیز چنین سیره ای داشته اند.
۳- روایت توسل عمر به عباس عموی پیامبر(ص) برای نزول باران: «نتوسل الیک به نبینا؛[۱۰] به سوی تو متوسل می شویم به واسطه پیامبرت.» این روایت، دلالت بر توسل به شخص نبی (ص ) بعد از وفات ایشان دارد .
۴-روایت آمدن بلال بن حارث  کنار قبر پیامبر(ص) وتوسل به ایشان .این روایت دلالت دارد که بعد از حیات پیامبر(ص) توسل به ایشان جایز بوده است وکسی از صحابه آن را بدعت ندانسته است.[۱۱]

با توجه به دلائل بیان شده برای اهل منطق و خرد واضح و مبرهن می شود که توسل به نبی اسلام( ص ) و جایگاه و مقام ایشان بعد ازوفاتشان، و همچنین توسل به ائمه علیهم السلام ریشه در قرآن و سنت و روایات دارد و شرک و بدعت نبوده واشکالات وهابیت به آن از اساس باطل است.

پی نوشت
[۱] قرآن کریم، توبه، ۴۹.
[۲] محمدبن صالح ابن عثیمین، مجموع فتاوی، ج۲، ص۳۴۵.
[۳] محمد بن صالح ابن عثیمین، مجموع فتاوی، ج۲، ص۳۴۵.
[۴] قرآن کریم، آل عمران، ۱۶۹.
[۵] قرآن کریم، توبه ۴۹.
[۶] دلائل النبوه بیهقی، ج۷ ، ص۴۷.
[۷]  قران کریم، مائده ۳۵.
[۸] حاکم نیشابوری، مستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۶۷۲.
[۹] احمد بن حنبل، مسند، ج۲۸، ص۴۷۸؛ معجم طبرانی، ج۹، ص۳۰.
[۱۰] بخاری، الصحیح، ج۵، ص۲۰.

توسل در زندگی انسان نقش بسیار مهمی در آرامش روح و روان دارد. کمتر کسی یافت می شود که در طول عمر خود با مشکلات مواجه نشده باشد. از این رو با واسطه قرار دادن انسان کاملی چون پیامبر(ص) به آرامش می رسد.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
14 + 6 =
*****