مجازات انسان به خاطر آفرینش با گناه ذاتی

از سؤالاتی که هر از گاهی مطرح می شود و ذهن جوانان را مشغول می کند این است که «اگر خدا خودش نتوانسته بشر را به شکل طبیعی فارغ از گناه خلق کند، با چه حقی انسان را برای گناه کردنش مجازات می‌کند؟»

نکته اول این که این سوال دارای یک پیش فرض اثبات نشده است و آن اینکه، ذات انسان گناهکار است.
مطرح کننده این شبهه ژان ملیه، کشیش فرانسوی است که در قرن 17 و 18 میلادی می زیست. در دوره زندگی او، فضای فکری و اجتماعی بسیار تندی علیه دین و خداپرستی ایجاد شده بود که معلول عملکرد بد و مستبدانه کلیسا و تناقضات ناشی از تحریفات کتاب مقدس بوده است. چنانچه می بینیم این فضای فکری دامن کشیش ها را نیز گرفته تا حدی که نقل شده وی کتابی در رد خداپرستی نوشته است.

آموزه گناهِ ذاتی انسان در اسلام و مسیحیت
از جمله تحریفات کتاب مقدس گناه ذاتی و اولیه انسان است. جهان غرب هنگامی که با عقل و منطق با این آموزه مواجه می شود دچار چالش می گردد و چون پاسخی برای آن نمی یابد سعی می کند منشأ آن را انکار کرده و صورت مسئله را پاک کند. این در حالیست که قرآن کریم همیشه مسلمانان بلکه همه انسان ها را به تفکر عقلانی دعوت کرده است. دراین باره نیز از نظر اسلام و مسیحیت اصیل، گناه ذاتی وجود نداشته تا بشر از بدو خلقت به آن آلوده شود؛ بلکه از نظر فقه و کلام اسلامی نیز کودک تا زمانی که به سن تمییز و درک نرسیده مجازات دنیوی و اخروی بر اعمال خود ندارد.[1] علاوه بر اینکه در تفکر شیعه، پیامبر اکرم و اهل بیت علیهم السلام او از بدو کودکی تا زمان مرگ معصوم بوده و سایر انسان ها گرچه دارای عصمت ذاتی نیستند اما آلوده به گناه ذاتی نیز نیستند.

متاسفانه این مسیحیت تحریف شده پولسی است كه بشر را به گناه ذاتی آلوده پنداشته و برای بخشوده شدن آن به امر غیرمعقولی (فدیه شدن حضرت عیسی بر روی صلیب) پناه برده است. اما عقل به ما می گویند گناه هركسی در طول زندگی از عملكرد او ناشی می‌شود و با توبه در پیشگاه خداوند، قابل بخشش است. دیدگاه اسلام نیز همین است. از این‌رو خداوند در جای جای قرآن، انسان ها را دعوت به توبه کرده است.[2]

حق مجازات انسان
برای پاسخ به بخش دوم شبهه که "خدا با چه حقی انسان را به خاطر گناهانش مجازات می کند؟" می توان گفت: اگر کسی به خدا و سرای آخرت معتقد نباشد، دیگر معنا ندارد که به دنبال منشأ حق مجازات برای خدا باشد و اصلا این سوال او اشتباه است. اما اگر کسی صادقانه به دنبال حقیقت باشد، باید بداند که از نظر عقل و منطق، کسی نمی تواند دیگری را مجازات کند مگر اینکه صلاحیت و حق این کار را داشته باشد. مثلا در امور مربوط به این دنیا برخی دادگاه ها می توانند کسی که جرمی را انجام داده مجازات کنند اما در رابطه با مجازات اخروی چه کسی حق و صلاحیت مجازات دارد؟ در این باره نیز عقل حکم می کند "تنها کسی که مالک و آفریننده انسان ها باشد می تواند این کار را انجام دهد".
بر اساس آیات زیادی از قرآن، خداوند مالک آسمان و زمین و تمام عالمیان است[2] در نتیجه تقنین، تشریع و پاداش و کیفر نیز از آن خداوند است. حق قانون‌گذاری و مجازات دنیوی و اخروی نیز بر مبنای توحید در ربوبیت و حاکمیت بر بندگان است.

اما نکته ای اساسی که پاسخگوی بسیاری از شبهات و سوالات درباره مجازات های اخروی است این است که براساس آیات قرآن کریم ، مجازات های اخروی، نه تنها نتیجه طبیعی عمل هرکس است بلکه خود عمل و باطن آن است با این توضیح که عمل ما يك صورت مُلكى و ظاهرى دارد و يك صورت ملكوتى و باطنى. آنچه در دنيا صورت مى پذيرد صورت ملكى و ظاهرى عمل است كه در يك لحظه محقق مى شود و فانى مى گردد و ديگر اثرى (از جهت ظاهر) از عمل ما نيست، اما صورت باطنى و ملكوتى عمل انسان باقى و فناناپذير است و هرگز از عامل آن جدا نمى شود و يك باره در آخرت ظاهر مى گردد و انسان با چشم باطنى كه در آخرت باز مى شود، مى بيند كه براى خود چه چيزهايى را از پيش فرستاده است[3] آیاتی به این حقیقت اشاره کرده اند را می توان اینگونه دسته بندی کرد:

1. انسان هر آنچه در دنيا انجام دهد در آخرت خواهد ديد:«وآنچه براى خود پيش مى فرستيد در نزد خدا خواهيد يافت، همانا خداوند به اعمال شما آگاه است.»[4]

2. اعمال انسان داراى ظاهر و باطنى است:«كسانى كه اموال يتيمان را به ستم مى خورند، جز اين نيست كه آتش در شكم خود فرو مى برند و به زودى در شعله هاى آتش (دوزخ) مى سوزند.»[5]

3. پاداش عين عمل است: «اى پسركم همانا اگر (عمل تو) به اندازه ى دانه ى خردلى، آن هم در (ميان) سنگى در آسمان ها يا زمين باشد، خدا آن را خواهد آورد. خدا لطيف و آگاه است.»[6]

پی نوشت
[۱] کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ج۱، ص.۳۴۴ و ماده 49 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 متخذ از کتب فقهی مثل شرائع الاسلام از محقق حلی و اللمعه الدمشقیه شهید اول.
[2] به طور مثال تحریم : 8، سوره هود:3، 52، 61، 90- بقره:54، 160
[3] بقره: 107- مائده: 40 – توبه:116 – اعراف: 158- فرقان:2- زمر:44 – زخرف:85- حدید: 2و5 – بروج: 9
[3] ر. ك: مرتضى مطهرى، همان، ص 243 ـ 247; سيد محمد حسين طباطبايى، الميزان، (مؤسسه ى مطبوعاتى اسماعيليان)، ج 6، ص 376 ـ 377
[4] بقره : 110
[5] نساء : 10
[6] لقمان: 16