بر طبق تحقیقات یک موسسه در انگلستان یک پنجم خداناباوران در مواقع بحرانی دست به دامان خدا می شوند.
خداناباوران خداوند را امری موهوم و ساخته ذهن بشر می‌دانند. از نگاه آنها خدایی که در ادیان معرفی می‌شود غیرقابل باور است. با وجود ادله فراوانی مانند برهان نظم، برهان علیت و برهان حدوث که متفکران و اندیشمندان برای اثبات خداوند ارائه کرده‌اند،[۱] خداناباوران معتقدند هیچ دلیل و شاهدی برای اعتقاد به خداوند نداریم. در حقیقت بر خلاف حکم عقل و منطق که جهان را دارای خالقی یگانه و ازلی معرفی می‌کند برخی انسان‌ها از سر لجاجت و عناد این حکم را نمی‌پذیرند و به دنبال انکار و پوشاندن حق می‌روند.
وجود خداوند امری فطری
ما در اینجا صرف نظر از دلایل عقلی بر وجود خداوند، به دنبال اثبات خدا از طریق وجدان و فطرت انسان هستیم و برخلاف نظر خداناباوران معتقدیم باور به وجود خداوند در نهاد هر انسانی قرار دارد. هر انسانی در وجود خود میل و گرایش به موجود برتر و هستی مطلق را احساس می‌کند. تحقیقات علمی نیز نشان می‌دهد اکثر انسان‌ها این گرایش را در خود احساس می‌کنند. براساس این تحقیقات حتی کسانی که خود را خداناباور می‌دانند و معتقدند خداوند وجود ندارد، در هنگام انجام فعالیت‌های روزانه بارها خداوند را یاد می‌کنند.
ما در ادامه تجربه و حس درونی انسان‌ها از خداوند و تحقیقات علمی در این زمینه را بررسی می‌کنیم.
گرایش‌ها و تجربه‌های درونی
در کنار حواس پنجگانه (بینایی، چشایی، شنوایی، بویایی و لامسه) انسان احساسات گوناگون دیگری هم دارد. حس محبت، مهربانی، انزجار از زشتی‌ها و میل به زیبایی‌ها از جمله این حواس هستند. این احساسات، گرایش‌های درونی نامیده می‌شوند. بر خلاف دسته اول که از تجربه بیرونی و برخورد با اشیاء بیرونی حاصل می‌شوند، دسته دوم محصول گرایش و تجربه درونی انسان‌ها هستند. به عنوان مثال میل و شوق به زیبایی از جمله احساساتی است که هر انسانی آن را تجربه کرده است. انسان وقتی یک طبیعت زیبا را می‌بیند، در درون خود یک اتفاق تازه را تجربه می‌کند و احساس لذت‌بخش و خوبی را در خود مییابد.
از آنجا که این گرایش‌ها ریشه در ذات انسان دارند و برخواسته از عوامل بیرونی نیستند، همواره و همیشه همراه او هستند. هر انسانی از کودکی میل به مهربانی، محبت و زیبایی دارد و این گرایش را درون خود تجربه کرده است.
گرایش به خداوند یک تجربه درونی
یکی از احساسات درونی که هر انسانی آن را تجربه کرده است حسِ گرایش به هستی مطلق و کمال برتر است. هر انسانی با تامل در خود و درون نگری، خویشتن خویش را وابسته به موجودی برتر می‌بیند. هنگام بروز مشکلات و سختی‌ها، در لحظاتی که انسان خود را تنها مییابد، مثل هنگامی که در یک طوفان دریایی گرفتار می‌شود، این احساس درونی به خوبی آشکار می‌شود. در این مواقع انسان با تمام وجود حضور خداوند را تجربه می‌کند. خداوند در آیه ۲۲ سوره یونس در همین زمینه می‌فرماید: «ناگهان طوفان شديدى میوزد؛ و امواج از هر سو به سراغ آنها ميآيد؛ و گمان میكنند هلاك خواهند شد؛ در آن هنگام، خدا را از روى اخلاص ميخوانند كه اگر ما را از اين گرفتارى نجات دهى، حتماً از سپاسگزاران خواهيم بود.»
تحقیقات علمی
تحقیقات یک موسسه در انگلستان در زمینه گرایش به خداوند نتایج جالبی داشته است. این تحقیقات نشان می‌دهد یک پنجم کسانی که به وجود خدا اعتقاد ندارند در شرایط بحرانی به طور غریزی عبارت «خدایا» را به کار می‌برند و دعا می‌کنند. همچنین حدود ۳۳ درصد از خداناباوران می‌گویند برای دعا کردن به طور مرتب به عبادتگاه می‌روند. یک سوم از این افراد قبل از خوابیدن یا وقتی به سر کار می‌روند و یا در انجام سایر فعالیت‌های روزانه خود به درگاه خداوند دعا می‌کنند. علاوه بر این طبق این تحقیقات نیمی از بزرگسالان در انگلستان در هنگام ورزش کردن یا آشپزی دعا می‌کنند. نکته جالب دیگر این تحقیقات این است که ۷۱ درصد از شرکت‌کنندگان برای سلامتی دوستان و عزیزان‌شان و سپاسگزاری از خداوند دعا می‌کنند. نکته مهم این نظرسنجی این است که ۲۴ درصد از خداناباوران شرکت کننده در این نظر سنجی می گویند که موقع استیصال و بروز شرایط بحرانی در زندگی، دعا کردن به نظرشان «آخرین راه حل» است.[۲]
این تحقیقات ثابت کرده است که حتی کسانی که خود را خداناباور می‌دانند، باز هم میل و گرایش به خداوند در آنها وجود دارد. گرچه از لحاظ عقلی سعی کردند وجود خدا را انکار کنند اما فطرت و احساس باطنی آنها نسبت به وجود خداوند از بین نرفته است. با وجود تبلیغات گسترده و برگزاری سمینارهای متعدد علیه وجود خدا و همچنین نوشتن کتاب‌های متعدد در رد باور به خدا، بر اساس تحقیقات آماری تنها ۲/۳ درصد جمعیت جهان خود را بی‌خدا معرفی می‌کنند.[۳] این نشان می‌دهد حضور خداوند در قلب و سرشت انسان‌ها ریشه دارد و تبلیغات شیطانی بر انکار وجود او تغییری در حقیقت گرایش انسان‌ها به خداوند ایجاد نمی‌کند.
پی‌نوشت:
[۱] آموزش کلام اسلامی ج۱، محمد سعیدی مهر، انتشارات طه.
[۲] https://per.euronews.com/2018/01/15/polls-shows-non-religious-british-praying-god-in-life-crisis.
[۳] مقاله تعارض گرایش به کفر و آتئیسم با فطرت بشری، فاطمه علی‌پور و سیده طاهره آقا میری، فصلنامه پژوهش‌های اعتقادی ـ کلامی، سال هشتم، شماره ۳۰، تابستان ۱۳۹۷
خداوند در قرآن کریم بیان می‌کند که فطرت انسان فطرتی خداجوست. در هنگام بحران و سختی‌ها حتی انسان‌هایی که خداوند را فراموش کرده اند یا حتی قبول ندارد به درگاه او دعا می‌کنند. بر طبق تحقیقات یک موسسه در انگلستان یک پنجم خداناباوران در مواقع بحرانی دست به دامان خدا می شوند.