معصومین دارای شخصیت والای انسانی هستند و در کمال معرفت نسبت به خدا می باشند. صدور گناه از چنین انسان هایی امکان ندارد.
عصمت و پاکی از گناه و خطا، در انبیاء و ائمه از ضروریات دین می باشد و با دلائل متعدد ثابت شده است. انبیاء اگر معصوم از گناه نباشند قابل اعتماد نخواهند بود و امکان هرگونه فراموشی، دست‌کاری و در نتیجه کم و زیاد شدن دین وجود دارد. همچنین طبق آیات قرآن و روایاتی مانند حدیث ثقلین اهل بیت پیامبر(ص) جانشینان او و محل مراجعه مردم برای دوری از گمراهی می باشند. اگر ائمه معصوم نباشند، چگونه می توان برای جلوگیری از گمراهی به آنها مراجعه نمود؟
خود ائمه اعتراف به گناه کرده اند!
عده ای می گویند خود ائمه، که شما آنها را معصوم می دانید، در موارد متعددی به گناه خویش اعتراف کرده اند. ائمه در برخی از دعاها خود را گناه کار دانسته اند. امام سجاد(ع) در دعایی می گوید: «قَدْ مَلَک الشَّیطَانُ عِنَانِی فِی سُوءِ الظَّنِّ وَ ضَعْفِ الْیقِینِ، فَأَنَا أَشْکو سُوءَ مُجَاوَرَتِهِ لِی، وَ طَاعَةَ نَفْسِی لَهُ، وَ أَسْتَعْصِمُک مِنْ مَلَکتِهِ، وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیک فِی صَرْفِ کیدِهِ عَنِّی؛[1] شیطان مهارم را در بدبینی و ضعف یقین به دست گرفته، از این رو از بدرفتاری او و پیروی نفسم از این موجود خطرناک شکایت دارم، و از چیرگی او بر خودم به تو پناه می‌جویم، و به درگاه تو زاری می‌کنم تا مکر او را از من بگردانی.» وقتی امام خود این گونه سخن می گوید، چه اصراری دارید او را معصوم قلمداد کنید؟
در پاسخ به این سوال می گویم:
باید توجه کرد که درباره استغفار معصومین چندین احتمال وجود دارد که به برخی اشاره می شود:
استغفار از زبان امت
امام معصوم به جهت اتصال شدیدی که به امت اسلامی دارد و مسئولیت هدایت جامعه را بر عهده دارد، گناهان امت را به پای خود می نویسد. امام صادق(ع) در تفسیر آیه «لِيَغْفِرَ لَكَ اَللّٰهُ مٰا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ مٰا تَأَخَّرَ؛[2] برای اینکه خدا گناهان گذشته و آینده تو را ببخشد» فرمود: او هرگز گناهی نداشت و هرگز اراده گناهی نکرد، ولی خدا گناهان شیعیانش را بر او قرار داد و سپس آن ها را برایش بخشید.[3] پیامبر و امام نیز مانند پدری مهربان برای گناهان امت خویش استغفار می کنند و خدای متعال به دعای امام، خیلی از گناهان را می بخشد.
استمرار عصمت
در هر نماز از خدا می خواهیم ما را به صراط مستقیم هدایت کند، با آن‌که خدای متعال ما را به راه راست هدایت نموده و در صف مومنان قرار داده است. گفته شده منظور این است که در این راه ثبات قدم داشته باشیم و از راه مستقیم خارج نشویم. احتمال دارد معصوم نیز با استغفارخویش، استمرار عصمت را از خدا می خواهد تا هرگز به مخالفت با فرمان الهی رغبت نکند.
ز هرچه غیر یار، استغفرالله!
معصومین سرتاسر وجودشان غرق در یاد خداست. آنها همواره خود را در محضر الهی می بینند و حاضر نیستند ذره ای از وقت خود را به غیر عبادت خدا مشغول باشند. معصومین کارهای روزمره خود مانند خوردن و آشامیدن و معاشرت با دیگران را نیز، تنها برای خدا انجام می دهند. اما همین مقدار از اشتغال به امور دنیوی را نیز در محضر خدا معصیت و اشتغال به غیر عبادت خدا می دانند. پس احتمال دارد استغفار اولیاء از امور مباحی باشد که مانع خلوت با پروردگار می شود.
جمع بندی
معرفت بندگان به خدای متعال در همه مردم یکسان نیست. اقرار به گناه و استغفار از آن در محضر الهی، در افراد مختلف فرق می کند. گنه‌کار از گناه استغفار می کند. اما یک عارف از عمل ناچیز و اشتغال به غیر عبادت، طلب عفو می کند؛ پیامبر و امام علاوه بر این مسئول امت خویش می باشند و از گناهان امت خود نیز استغفار می کنند.
پی نوشت
[1] صحیفه سجادیه، دعای 22.
[2] فتح، آیه2.
[3] تفسیرقمی،ج2،ص314.
اعتراف به گناه و استغفار و طلب بخشش از خدا، از زبان ائمه معصوم دلالت بر معصیت کار بودن آنها ندارد. در اقرار به گناه و استغفار معصومین احتمالات متعددی وجود دارد.
نظرات
بسیار مطلب مفید و تأثیرگذاری بود.